Sonuncu Fateh indd
Yüklə 12,92 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- BÖYÜK BİRLİYƏ GEDƏN YOL
153 N A D İ R Ş A H Ə F Ş A R O biri elçi də qoca həmkarının sözünə güc verdi: – İsrayıl Ori fırıldaqçı, məkrli adam idi. Özünü qədim erməni çarlarına uzaqdan-uzağa qohum kimi qələmə verərək, İsfahanda əcnəbi səfirlərin malik ol- duğu güzəştlərdən sui-istifadə edib, böyük sərvət top lamışdı. Bu sərvəti toplamaqda onun əsas məqsədi müsəlmanların sığınacaq verdiyi erməniləri silah- sursatla təmin etmək idi... – Onlar yaxşı bilir ki, arxalı köpək qurd basar. Amma Əlahəzrət də bilsin ki, bizlərdə başqa bir de- yim də var: ərəbin, əcəmin, rumun torpağında söz haqqı türklərə məxsusdur. Onların qılıncının qorxusu bütün islam düşmənlərinin ürəyində möhkəmcə ya- şayır... I Pyotr bir anlıq fikrə daldı, sonra üzünü elçilərə tutub dedi: – Məncə, sizin də bizim də Səfəvi taxtı-tacını qo- rumaq məramımızla yanaşı, nizamsızlığın baş alıb getdiyi bu ölkədə öz maraqlarımız da var. Çünki öz şahlığının tanınması və əfqan əsarətindən nicatı üçün Təhmasib Mirzənin Osmanlı sarayından da kömək umduğunu bilirəm. Ona görə sultana çatdırın ki, qo- şunlarımızın mövcud olduğu vilayətlərdə qərar tu- tub, asayişi bərpa etmək məqsədilə öz üsuli-idarəmizi yaradaq... * * *
Danışıqların getdiyi bu vədələrdə Osmanlı dövlə- ti də dinc-farağat dayanmamışdı. Səfəvi səltənətinin qədim ərazisi sayılan İrəvanı, Tiflisi, Şirvanı və başqa
154 S O N U N C U FAT E H yerləri tutub, Təbrizə qoşun göndərmişdi. Sədr-əzəm Damad İbrahim paşa vasitəsilə Təhmasib Mirzənin Rzaqulu Mirzə adlı elçisinə də bildirilmişdi ki, Tiflis lə Azərbaycanı Osmanlı səltənətinə verməyə razı olsa, həm onu şah kimi tanıyacaq, həm də ona hərbi yar- dım edəcək. Elçi də – onun belə bir şərtlə razılaşmağa səlahiyyəti olmadığını ərz edib geri qayıtmışdı.. Osmanlı dövləti bütün diqqətini Rusiyaya qarşı yönəltmişdi. Xüsusilə Bakının ruslar tərəfindən zəbt olunma- sı İstanbul sarayını çox qəzəbləndirmişdi. Bu, bir tə - rəfdən osmanlıların Xəzərə çıxışının önünə sədd çə kirdisə, digər tərəfdən I Pyotrun Bakı neftini və Azər baycanın digər sərvətlərini ələ keçirməsi onu daha da gücləndirirdi. İstanbul sarayında deyilənlərə görə, rus hərbçilərinin aylıq məvacibi belə neftlə ödənilirdi. Qara neftin satışından əldə edilən qızıl və bütün pullar isə Rusiyanın xəzinəsinə göndərilirdi. Fransanın İstanbuldakı səfiri Markiz de Bonak Osmanlı dövlətini Rusiya kimi qüdrətli dövlətlə mü- haribədən çəkindirmək üçün əlindən gələni edirdi. Nəhayət, uzun müzakirələrdən sonra hicri 1137-ci ilin yayında 1 İstanbulda Rusiya ilə Osmanlı dövlətləri arasında müqavilə bağlandı. Müqaviləyə görə Asta- rabad, Mazandaran, Gilan, Bakı, Salyan, Dərbənd rus dövlətinə, Şirvanın qalan hissəsi, İrəvan, Tiflis Os- manlı dövlətinə çatdı. Şamaxı ilə Bakı arasında sərhəd 1 27 iyun 1724-cü il. A. Bakıxanovun «Gülüstani-İrəm» əsərində bu müqavilənin 1725-ci ilin iyun ayının 27-də imzalandığı bildirilir. İngi- lis tarixçisi Lourens Lokkart isə «Nadir şah» kitabında düzgün olaraq həmin müqavilənin 24 iyun 1724-cü ildə bağlandığını qeyd edir.
155 N A D İ R Ş A H Ə F Ş A R məntəqələri təyin olundu. Tərəflər Fransanın vasitəçi kimi iştirakı ilə sərhəd xəttinin dədiqləşdirilməsinə razılıq verdilər... Hər iki dövlət öhdəsinə onu da götü- rürdü ki, Səfəvi taxtını zəbt etmiş əfqanla – Mir Mah- mudla heç bir sülh danışıqları aparmayacaq, onunla əlaqədən imtina edəcəklər. Müqaviləyə əsasən rusla- rın düşməni Hacı Davud Osmanlı himayəsinə keçən Şirvan xanlığının hakimi kimi tanınırdı. BÖYÜK BİRLİYƏ GEDƏN YOL N adir bəy Xorasan hüdudundakı əhalinin əf- qanların zülmünə qarşı olan etirazını bir məc raya yönəltmək məqsədilə ətrafına vətənpərvər gəncləri yığıb, nizami ordu yaratmağa çalışırdı. Bu- nun üçün döyüşçüləri lazımi şəkildə təmin etmək la- zım idi. Onun şücaəti barədə söhbətlər getdikcə xalq arasında rəvayətə çevrilirdi. Həmin günlərdə Təhmasib xan Vəkilin 1 başçılıq etdiyi Cəlairlər tayfası da gəlib Nadir bəyə qoşuldu. Nadir bəy də bu sadiq dəstələrin sayəsində daha mükəmməl ordu yaratmaq arzusunu həyata keşirməyə başladı. O, müharibədə qazanılan hər bir qələbənin arxasında gərgin təlimlərin dayandığını yaxşı bilirdi. Amma var gücü ilə çalışmasına tale imkan vermirdi – onu dönə-dönə ağır sınaqlara çəkirdi… Rzaqulu dünyaya göz açandan bir neçə il son- ra arvadı vəfat etdi. Nadir bəy Baba Əli bəyin ikinci 1 Təhmasib xan Cəlair. 156 S O N U N C U FAT E H qızı – Gövhər Şadla evləndi,ondan da iki oğlu – Mur- tuzaqulu və İmamqulu dünyaya gəldi. Hicri 1137-ci ildə 1
nı yatırarkən həlak oldu. Onun ölümündən sonra bü tün sərvəti və tərəfdarları vəsiyyətinə görə Nadir bəy Əfşarın ixtiyarına keçmişdi. Amma yerli əhali Əbivərdin hakimliyini Baba Əli bəyin Qurbanəli bəy adlı qardaşına həvalə etdi. O, camaat arasında çox yaxşı, həm də ağıllı adam kimi tanınırdı. Qurbanəli bəy də qardaşı kimi hakimlik işlərini Nadir bəyə eti- bar edirdi. Onunla məsləhətləşməmiş bir iş gör məz- di. Hələ qardaşı Baba Əli bəyin sağlığında o, Nadir bəyin cəsur və bacarıqlı sərkərdə olduğuna şahid ol- muşdu. Buna görə onun gücündən Əbivərddə asayişi qorumaq üçün istifadə edirdi. Bir dəfə qonşu Nəsa oymağından xeyli adam Qur banəli bəyin hüzuruna gəldi. Ona Təkə türkmən tayfasından şikayət etdilər. Səltənətdə hərc-mərclik başlayandan bu Təkə türkmən tayfası onların üzərinə hücum edir, var-yoxlarını talan edirdi. Qurbanəli bəy əfşar tayfasının əyanlarını çağırıb məsləhət-məşvərət etdi. – Qoy bu şikayətçilərin dərdinə Nadir bəy əncam çəksin! – Mən də belə düşünürəm, bu ağır vəziyyətə düş- müş insanlara yalnız Nadir bəy kömək edə bilər, – deyə Qurbanəli bəy üzünü Nadir bəyə tutdu, – Təkə türkmənlərinə necə dərs vermək gərək olduğunu özün bilirsən. Görünür, Nəsa başbilənləri onların 1 Miladi 1724-cü il. Yüklə 12,92 Mb. Dostları ilə paylaş:
|