Sotsiologiyadan ma'ruzalar matni zip

TAYaNCH TUSHUNCHALAR. 
Inson - Yerda yashayotgan mavjudot turlaridan biri 
Individ - inson zotining alohida olingan nusxasi, uning vakillaridan biri. 
SHaxs - O’ziga xos, intelektual,irodaviy, ruhiy, shaxsiy sifat va belgilarga ega 
individ. 
Kishilik jamiyati - bu iqtisodiy, ijtimoiy, siyosiy va mahnaviy sohalarda kishilar 
orasida yuzaga keladigan va umuminsoniy qadriyatlarga asoslangan munosabatlar 
yig’indisi bo’lib, jamoa turmush tarzining tarixiy shakllangan formasidir. 
Ijtimoiy boshqaruv - ijtimoiy munosabatlarning unumli tarzda kechishni har xil 
mezonlar yordamida O’rganuvchi fan sohasi. 
Mehyorlar bashorati - istiqboldagi kutilayotgan ijtimoiy hayotga mos mehyorlarni 
topish, yahni shu holatga olib keluvchi shart-sharoitlarni aniqlash. 
Tahdidlar bashorati - ijtimoiy taraqqiyot jarayonining izdan chiqish holatining tahliliga 
asoslangan bashorat. 
 

---

8-MAVZU: MAHALLA, O’Z-O’ZINI B
О
SHQARUV VA IJTIM
О
IY
FIKR S
О
TSI
О
L
О
GIYASI.
R
Е
JA: 
1. Mahalla va mahalliy b
о
shqaruv s
о
tsi
о
l
о
giyasi. 
2. Mahalla o`z-o`zini b
о
shqaruv tizimining muhim ijtim
о
iy 
о
rgani. Mahalla d
е
m
о
kratiyasi. 
Z.Jam
о
atchilik fikri tushunchasi. Jam
о
atchilik fikrining nazariy as
о
slari. 
4.Jam
о
atchilik fikrining ijtim
о
iy hayotda nam
о
yon bo`lishi. 
Adabiyotlar 
1.
Karim
о
v I.A. Barkam
о
l avl
о
d 
о
rzusi T., «SHarq» 1999 
2.
Karim
о
v I.A. Milliy istiql
о
l mafkurasi T., «O’zb
е
kist
о
n» 2000 
3.
Karim
о
v I.A.
О
z
о
d v
о
о
b
о
d V
о
tan, erkin va far
о
v
о
n hayot-pir
о
vard 
maqsadimiz T., «O’zb
е
kist
о
n» 2000 
4.
Karim
о
v I.A. Bizning b
о
sh maqsadimiz jamiyatni d
е
m
о
kratlashtirish va 
yangilash, mamlakatni m
о
d
е
rnizatsiya va isl
о
h etishdir. 
О
liy Majlis s
е
nati 
va Q
о
nunchilik palatasining qo`shma majlisidagi ma’ruza. «
Х
alq so`zi» 
2005 yil 29 yanvar. 
5.
Karim
о
v I.A. Erishilgan yutuqlarni mustahkamlab, yangi marralar sari 
izchil harakat qilishimiz l
о
zim. «
Х
alq so`zi» 2006 yil 11 f
е
vral.
6.
Karim
о
v I.A. Jamiyatimiz mafkurasi halqni-halq, millatni-millat qilishga 
х
izmat qilsin, «Tafakkur». 1998. 
№
5. 
7.
Karim
о
v 
I.A. 
D
о
nishmand 
х
alqimizning 
mustahkam 
ir
о
dasiga 
ish
о
naman. «Fid
о
k
о
r» 2000. iyun. 
8.
Karim
о
v I.A. Fan Vatan ravnaqiga 
х
izmat etsin. T.2.T.,1996.
9.
Karim
о
v I.A. YUksak ma’naviyat – yengilmas kuch. T. 2008. 
10.
Karim
о
v I.A. Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi, O’zbekiston sharoitida 
uni bartaraf etishning yo’llari va choralari. T.2009. 
11.
Aliq
о
ri
е
v N.S. va b
о
shqalar. Umumiy s
о
tsi
о
l
о
giya T., T
о
shDU. 1999 y. 
12.
B
е
kmurad
о
v M. S
о
tsi
о
l
о
giya as
о
slari T., «Fan» 1994 y. 
13.
B
е
kmat
о
v A. S
о
tsi
о
l
о
giyaga kirish, Andij
о
n. 1995 y. 
14.
Хо
lb
е
k
о
v A. Idir
о
v U. S
о
tsi
о
l
о
giya Lug`at T., «Ibn Sin
о
» 1999 y. 
15.
B
е
kmurad
о
v M.
О
ta-Mirza
е
v 
О
. Aliq
о
ri
е
v N. va b
о
shqalar. 
S
о
tsi
о
l
о
giya T., 2000
16.
E Gidd
е
ns. S
о
tsi
о
l
о
giya.T., «SHarq», 2002. 
17.
S
о
tsi
о
l
о
giya. O’quv qo`llanma.T., 2002. 
18.
S
о
tsi
о
l
о
giya. Ma’ruzalar matni. UrDU 2003. 
1.Mahalla va mahalliy boshqaruv sotsiologiyasi. 
O’zbekiston Respublikasining ijtimoiy iqtisodiy rivojlanish jarayonlari boshqaruv 
tizimini muntazam shakllantirish va takomillashtirib borishni O’zining ilmiy 
qadriyatlariga va davlatchiligi tarixida shakllangan angpanalariga tayanib ish ko’rishni 
taqozo etmoqda. Zero, O’tish davridagi vaziyatni to’g’ri baholagan mamlakatimiz 
rahbariyati zamon ruhiga moslashuvchi ilg’or mamlakatlarining yutuqlari bilan tarixiy 
merosimizni uyg’unlashtirish asnosida milliy boshqaruv tizimlari poydevorini 
mustahkamlab bormoqda. Bu O’rinda O’zini O’zi boshqaruv tizimining milliy ifodasi va 
O’zbekistondagi ijtimoiy hayot tarzining mahalliy ko’rinishidagi shakli bo’lgan 

---

mahallaning O’rnini tahkidlash joizdir. Bozor iqtisodiyotiga va umuminsoniy 
tamoyilariga asoslangan huquqiy demokratik jamiyat qurish jarayonida, mahalla 
jamiyatining asosiy tayanchi bo’lib qolishi tabiiydir. O’zbekiston Respublikasi Oliy 
Majlisining Birinchi chaqiriq 14-sessiyadagi magpruzasida prezidentimiz I.A.Karimov: 
ppMahalliy hokimiyat organlari va fuqarolarning O’zini-O’zi boshqarish organlari 
bajaradigan vazifalar doirasini kengaytirish, ularga davlat vakolatlarining bir qismini 
bosqichma-bosqich topshirish lozim. Bunda eng muhimi aholining kasb va ijtimoiy 
tarkibi manfaatlarini yanada tO’larok ifodalash va himoya qilishda nodavlat jamoat 
tuzilmalarining huquq va mavqelarini oshirish darkor ppKuchli davlatdan kuchli 
fuqarolik jamiyati saripp degan siyosiy qurilish dasturining mohiyati ana shunda yakqol 
namoyon bo’ladi. Aynan shundan yondashuv fuqarolarining O’zlariga O’z hayoti va 
butun jamiyat hayotini boshqarishda va tashkil etishda keng ishtirok etish uchun 
imkoniyat yaratadipp
1
–deb alohida ko’rsatib O’tdi.
SHu boisdan, O’zbekistonda jamiyat qurilishi tizimini mustahkam poydevorini
yaratishda mahallaning O’rni katta ekanligini va O’zini-O’zi boshqarish organlarining 
boshqaruv tuzilmasining bugungi kun talabalari ruhida O’rganib uning nazariy hamda 
amaliy ahamiyatini sotsiologik jihatdan yoritish muhim ilmiy ahamiyatga egadir. 
Mahalliy O’zin-O’zi boshqaruv organlari tarkibini fuqarolar yig’inlari xususan 
mahallalar tashkil etadi. Jamiyatda O’zini-O’zi boshqaruv tizimining muhim organi 
bo’lgan mahalla bu hududiy, kasbiy, turli yoshga oid va boshqa shu kabi turli xil ijtimoiy 
guruhlardan tashkil topgan ijtimoiy tizimdir. U mana shu ijtimoiy guruhlarining qiziqishi 
va irodasini O’zida mujassamlashtirib, ularni ijtimoiy hayotga joriy qiluvchi umumiy 
hamda alohida holatlarni namoyon qiladi. Bugungi kundagi O’zini-O’zi boshqaruv 
tizimining taraqqiy etib borishi – demokratik jamiyat taraqqiyotining asosiy 
yo’nalishlaridan biridir. CHunki O’zini-O’zi boshqaruv tizimi ijtimoiy tizim sifatida 
kishilarning turli xil faoliyatlarini ulardagi tashabbuskorlikni va takliflarni inobatga 
olgan holda qonun doirasida ularning tezda amalga oshirishini tahminlaydi. 
O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 101- moddasida shunday deyiladi,
«Mahalliy hokimiyat organlari, O’zbekiston Respublikasining Qonunlari, prezident 
farmonlarini, davlat hokimiyati yuqori organlarining qarorlarini amalga oshiradilar, xalq 
deputatlari quyi kengashlariga raxbarlik qiladilar. Respublika va mahalliy ahamiyatga 
molik masalalarini muhokama qilishda qatnashadilar»
1
.