Sotsiologiyadan ma'ruzalar matni zip

Mahalla O’ziin- O’zi boshqaruv tizimining muhim ijtimoiy organi. Mahalla 
demokratiyasi. 
 
Respublikamiz mustaqillikka erishgach jamiyat ichida kichik jamiyat deb nom olgan 
mahalla tizimini ravnaq toptirish O’ziga xos milliy boshqaruv shaklini ishlab chiqarish, 
O’zbekiston xalqining ijtimoiy muammolarini O’rganib unga amaliy yordam beruvchi 
jamiyatning ijtimoiy bir bo’lagi hisoblanmish ushbu tizimning maxsus xayriya 
jamg’armasini tuzish to’g’risida farmon qabul qildi. Mahallaning magpnaviy holati 
to’g’risida fikr yuritilar ekan, albatta uning boshqaruv tizimida muhim ahamiyat kasb 
etgan subgpekt tushunchasiga egptibor qaratishlik ilmiy mazmun kasb etadi. Mahalla 
subgpektining O’ziga xos xususiyatini undagi boshqaruv funktsiyasi bajaradi. CHunki 
aynan shu funktsiya orqali mahallaning samarali ish faoliyati namoyon bo’ladi . 
Har bir mahalla O’ziga xos geografik joylashuviga, O’ziga xos turmush tarziga ega 
1
Каримов
И
.
А
.
Узбекистон
XXI 
асрга
интилмокда
Т
.1999
й
29-
бет
. 
1
Узбекистон
Республикаси
Конституцияси
.
Т
. «
Узбекистон
» 2001. 30-
бет
. 

---

bo’lganligidan kelib chiqib bu muhim makonda istiqomat qilayotgan aholining turli 
millatga yoki bir millatga mansubligiga asoslanib har bir mahallaning O’z ijtimoiy 
iqtisodiy rivojlanish dasturini yaratish maqsadga muvofiq. Mahalla bugun fuqarolarning 
mustaqil faoliyatini, ularning jamiyatini turli doiralardagi ijtimoiy munosabatlarini 
davlat va jamiyat boshqaruv strukturasini tashkil etishidagi hamda ijtimoiy 
jamoatlarining hayot faoliyatini tahminlovchi va shu bilan birgalikda O’z ahzolarini 
ijtimoiy hayot oldiga qO’ygan savollarga javob berishdagi ishtirokini belgilaydi. 
O’zbekiston hududida mahallalarini quyidagi tO’rtta asosiy turini ajratish mumkin: 
1.SHaharlardagi angpanaviy mahallalar. 
2.SHaharlardagi kvartal mahallalar. 
3.SHaharchalardagi mahallalar. 
4.Qishloq mahallalari. 
Mahallaning bugungi kundagi ijtimoiy holatiga egptibor qaratiladigan bo’lsa unda 
quyidagilarni kuzatish mumkin:
a) oila muhofazasi, 
b) obodonlashtirish, kO’kalamzorlashtirish va tozalik.
v) ijtimoiy himoyada faol ishtirok etish, 
g) magpnaviyat va ijtimoiy huquqni shakllantirish; 
d) siyosiy faollikni oshirish va hokazo. 
Odamlarning hatti-harakati voqelikka va har qanday yangilikka nisbatan munosabati 
eng avvalo yuksak axloq odob, sharqona vazminlik, ota–bobolarimizga xos 
mulohazamandlik, qiyin va murakkab vaziyatlarda shaxsiy manfaatdan umumdavlat va 
umumxalq manfaatlarini ustun qO’yish, jamoa uchun yashash kabi insoniy fazilatlarga
qaratilgan. 
Bu va shunga O’xshagan milliy qadriyatlar jamiyatdagi oqilona siyosat tufayli 
umuminsoniy qadriyatlar darajasiga kO’tarilmoqda.
O’zbekiston 
Respublikasi 
ppFuqarolarning 
O’zini-O’zi 
boshqarish 
organlari 
to’g’risida»gi yangi tahrirdagi qonunining 6-moddasida aytilganidek ppFuqarolarning 
O’zini-O’zi boshqarish organlari faoliyatining asosiy printsiplari demokratik, oshkoralik 
ijtimoiy adolat , insonparvarlik, mahalliy ahamiyatga molik masalalarni yechishda 
mustaqillik, jamoatchilik asosida O’zaro yordamppdeb belgilangan. O’zbekistonda 
amalga oshirilayotgan mahalla demokratiyasi, uning xalq hayotiga yaqinligi, aholi 
turmush tarzi va kundalik hayoti bilan uyg’unligi sababli kundalik hayot tarzimizda 
qaytadan qaror topayotgan boshqaruv tizimi sifatida O’z ifodasini topmoqda.
O’zbekiston Respublikasi asosiy kuch-qudrati manbai – bu xalqimizning umuminsoniy 
qadriyatlariga sodiq qolganligidir. O’zbekistondagi yana shunday umuminsoniy qadriyatlar 
sarchashmasidan biri mahalla ekanligi to’g’risida yuqorida tahkidlagan edik. Uning nufuzini 
oshirish ijtimoiy, siyosiy, tarbiyaviy ulkan magpnaviy masalalardan biri bo’lib qolmoqda. 
prezidentimiz I.A.Karimov ppTurkistonpp gazetasi muxbirining bergan savollariga «Mahalla, 
tadbir joiz bo’lsa kishilik jamiyatidagi alohida tarbiyaviy ahamiyatga molik bo’lgan O’ziga xos 
maskandir deyish mumkin. Bu tajriba, aholining noyob yashash tarzi jahonning boshqa 
mamlakatlarida kam uchraydi. SHuning uchun ham insonni jamiyat bilan birga yashashga 
O’rgatadigan shu ruhda tarbiyalaydigan birlamchi va beqiyos makon–bu mahalladir»
1
–deb 
javob qaytarishda ushbu tizimni ommabop jamoaga aylantirish ayni muddao ekanligi
to’g’risidagi g’oya deb ifodalasa bo’ladi.