Сяадятъялил
Yüklə 1,13 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Kulminasiya
35
da və axırda isə həmin məsələnin şərhi və izahı verilir» (107, 320). Qeyd olunan ənənəvi qaydalar ədibin nəsrindən özgün formada əks olunur. Doğrudur, ədibin ahəngdar yerləşdirmə formaları sadalanan xüsusiyyətlərə uyğun gələrək müəyyən əsər- lərdə sistematik şəkildə tətbiq olunur. Burada ardıcıllıq hadisə başlanğıcından sona qədər yüksələn və enən xətlərlə davam etdirilir:
Kulminasiya
Ekspozisiya Final
Bu qaydaya tabe olan «Sirkə» və «Nigarançılıq» əsərlərini nəzərdən keçirək. Quruluşuna, süjetinə görə yaxın olan bu hekayələr müsəlman dünyasının qəflət yuxusunda olan ziyalılarını ittiham edir. «Sirkə» əsə- rində dörd nəfər müsəlman ədibinin süfrə başında fikir ziddiyyətlərini göstərməklə ictimai bəlaları vurğulayır. Hekayəni qrafik formada belə qruplaşdırmaq olar: Завйазка щадисянин башланьыъы щадисянин сону Развйазка
36
Kulminasiya
Final
Ekspozisiya
Ziyalı probleminə həsr olunan «Nigarançılıq» hekayəsinin süjet xəttində də bu formanı göstərmək olar. Bir yerə toplaşan Azərbaycan ziyalılarının niga- rançılıq haqqında boş, mənasız fikirləri qapının arasın- dan hərdənbir boylanan polis məmurunun mühüm siyasi məsələlərlə bağlı şübhə və nigarançılığını əks etdirir. Hadisələr sadə süjet xətti ilə inkişaf etdirilir:
дейилмяси мцбащисяси Завйазка
Гонаг дявят олунан ядибляр вя ев сакинляринин сиркянин олмамасындан доьан наращатлыьы Развйазка
Дюрд няфяр тцрк ядибинин мцбащися едяряк он ики эирвянэя балыьы щявясля эюзлядикляри сиркясиз йемяляри щадисянин башланьыъы щадисянин сону Тящкийячинин Бакыйа гонаг эялян ядиб йолдашы вя онларын эюрцшц
Ев сащибинин гоъа анасынын ирады
37
Kulminasiya
Final Ekspozisiya
Ədibin nəsr əsərlərinin süjet xəttinin inkişaf mərhələlərində diqqəti cəlb edən ən başlıca xüsusiy- yətlər poetik strukturda fərdi formalaşmanın növbələş- məsidir. Demək olar ki, əsərlərin çoxunun quruluşunda fərqli bir formul ilə rastlaşırıq. Fərdi üslub xüsusiy- yətləri ilə qurulan süjet mərhələlərinə bu cür poetik- struktur modelini vermək olar: a) Proloq və epiloqun süjet xəttinin ilkin və son mərhələsi (ekspozisiya və fınal) kimi işlədilməsi; «Da- nabaş kəndinin əhvalatları», «Xanın təsbehi», «Bəlkə də qaytardılar». Палтарыны дяйишиб, ъамаат ичиндя долашан полис мямурунун шцбщяси
Завйазка
Бир йеря ъям олан зийалыларын ниэаранчылыг мювзусунда сющбяти Развйазка
Ахшамдан 4 саат кечяня гядяр ниэаранчылыг мювзусунда эедян мянасыз сющбятлярин сону щадисянин башланьыъы щадисянин сону Тифлисдя Исламиййя мещманханасынын ЫЫЫ нюмрясиня дцшян мцсафирляр
Мямурун «миллятпяряст» щесаб етдийи инсанларын сийаси мясяля мцзакиря етмяси иля баьлы ниэаранчылыьы
38
Kulminasiya
Ekspozisiya
Epiloq
b) Süjet xəttinin ilkin mərhələsindən qabaq müəy- yən yazıçı mətləbi və məkan təsvirlərinin verilməsi; «Atlar dayandı», «İki ər», «Qoşa balınc» və s.
Hadisə bağlanğıcı Təsvir Ekspozisiya
Hadisə bağlanğıcı Müəllif fikri Ekspozisiya
c) Vahid süjet xəttinin ayrı-ayrılıqda müstəqil süjet xətti şəklində qruplaşdırılması; «Quzu», «Eydi-rəma- zan», «Yan tütəyi».
Завйазка щадисянин башланьыъы щадисянин сону Развйазка
Йени мцстягил сцжет хятти вя мярщяляляри Мцстягил сцжет Мцстягил сцжет Ващид сцжет хятти
Yüklə 1,13 Mb. Dostları ilə paylaş:
|