T. C. Ankara üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ felsefe ve din biLİmleri (Dİnler tariHİ) anabiLİm dali

 
41
sevinçten kaçınmasıdır. Çünkü sevinç ve üzüntü birbirinden ayrılmaz bir çifttir. Bu 
şartları yerine getiren kişi, gerçek Tanrı aşkını elde etmiş olacaktır.
142
 
Bhakti anlayışı Tanrı’nın bedenlenmesi fikrini kabul etmektedir. Bu düşünceye 
göre Tanrı, dünyada kötülüğün arttığı ve iyiliğin azaldığı durumlarda, çeşitli 
bedenlerde yeryüzüne iner ve bu kötülükleri ortadan kaldırmaya çalışır. Tanrı’nın 
içinde bulunduğu bedenlere “avatar” denilmektedir. Özellikle Tanrı Vişnu’nun 
birçok avatarından bahsedilmektedir. Bhakti-marga yolunu tercih eden kişi, 
Tanrıların bizzat kendilerine veya avatarlarına sevgi ile bağlanarak kurtuluşu elde 
etmeye çalışır. Tapınılan şey Tanrı’nın herhangi bir şekilde sembolü de olabilir.
143
  
Bhakti- marga Tanrı’ya tapınma için ne karma-marga gibi çok fazla fiili 
uygulamayı, ne de jnana-marga gibi bir eğitim üstünlüğünü gerektirir. Bhakti yolu 
sadece Tanrı’nın adını veya O’nu ifade eden bir sözcüğü tekrarlamayı ibadet için 
yeterli görmüştür. Buna “mantra” adı verilir. Mantraları tekrar eden herkesin 
kurtuluşa ulaşacağı belirtilmiştir.
144
 
Bhakti yolunu en güzel anlatan kutsal metnin Bhagavad Gita olduğu 
düşünülmektedir. Gita, bu yolun adeta bir el kitabı olmuştur.
145
 Bu kutsal metinde 
insanın, Tanrı’ya sonsuz bağlılıkla, tam bir imanla ve tamamen O’na yönelerek 
kurtuluşa ulaşabileceği belirtilmiştir. Bhagavad Gita’nın  şu ifadesi bhakti inancının 
bir özeti gibi görülmüştür: “Bana her zaman derin düşünceyle bağlı olup sevgiyle 
tapanlara, bana ulaşabilecekleri yoga bilgeliğini bahşederim. Bilgisizlikten doğan 
                                                 
142
 Nikhilananda, s. 135 -137; Aydın, s. 147. 
143
 Nikhilananda, s. 139 -140. 
144
 Nikhilananda, s. 140; Aydın, s. 150. 
145
 Çağdaş, “Bhagavadgita”, s. 112. 

---

 
42
karanlığı, bilgeliğin  ışığıyla dağıtmak için kalplerinde yer alır, üstlerine rahmetimi 
yağdırırım.”
146
 
Bhakti-marga diğer iki kurtuluş yolu gibi çeşitli şeylerden vazgeçmeyi tavsiye 
etmez. Bu yol sadece Tanrı’ya yönelerek O’nun daha fazla sevilmesini ve bütün 
isteklerin Tanrı’ya yönlendirilmesini ister.
147
  
 
         
3-  Mezheplere Göre Kurtuluş Anlayışı 
 Hinduizm’in  kurtuluş anlayışını, hayata ve ölüme bakışını, kurtuluşa 
götürdüğüne inanılan yolları genel itibariyle açıkladık. Ancak Hinduizm içerisinde 
farklı mezheplere bağlı olarak farklı anlayışlar da mevcuttur. Bunları anlamak için de 
mezheplerin kurtuluş anlayışlarına kısaca yer vermeyi uygun bulduk. 
Hinduizm’de genel olarak üç mezhepten bahsedilebilir. Bağlı bulundukları 
tanrılara göre isimlendirilen mezhepler şunlardır: Vaişnavizm,  Şaivizm ve Şakta. 
Vaişnavizm, Tanrı Vişnu’ya bağlı olanların oluşturduğu mezheptir. Şaivizm Tanrı 
Şiva’ya ibadet edenlerin mezhebidir. Şaktacılık ise Vişnu ve Şiva’nın eşleri oldukları 
kabul edilen tanrıçalara bağlı olanların oluşturdukları mezheptir.
148
 
Vaişnavizm’de, yani Vişnuculuk’ta kurtuluşa ulaşmak için insanın çabası, 
Tanrı’nın da inayetinin gerektiğine inanılmıştır. Bu ikisi bir arada bulunduğunda da 
kurtuluşun elde edilebileceği düşünülmüştür. Bhakti yolunun etkili olduğunu 
düşünen Vişnucular için, bunu elde etmenin yolu, hem amel hem de bilgidir. Bu 
çerçevede Bhakti- marganın kurtuluşa ulaşmak için yeterli olduğu kabul edilmiştir. 
                                                 
146
 Bhagavad Gita X, 10-11, Çağdaş, “Bhagavadgita”, s. 113; Kaya, s. 56. 
147
 Nikhilananda, s. 144. 
148
 Simon Weightman, “Hinduism”, A Handbook of Living Religion, Ed. by John R. Hinnels, 
Great Britain 1991, s. 200. 

---

 
43
Vaişnavizm’de bulunan avatar fikri, Tanrı’nın kurtuluş konusunda insanlara 
müdahale ettiğini göstermesi bakımından önemlidir. Bu mezhep mensupları için 
Vişnu, kurtarıcı bir tanrıdır ve insanları günahlarından temizleyip karma- tenasüh 
çemberinden kurtarmak için zaman zaman yeryüzüne inmektedir.
149
 
Şaivizm, kurtuluş konusunda sadece Tanrı’nın inayetinin değil, insanın 
çabasının da gerekli olduğunu savunmuştur. Bu bağlamda kişide Tanrı’nın (Şiva’nın) 
inayetini kazanmak için bir gayret yoksa Şiva, o kişiye hiçbir yardımda bulunmaz. 
Kurtuluşu elde etmek için bireysel gayret ön şart olarak ortaya konulmuştur.
150
 Bu 
nedenle  Şivacılar, Vişnucular gibi avatar fikrine inanmazlar. Çünkü onlara göre 
bedenlenme karma-tenasüh zincirinin bir sonucudur. Şiva için böyle bir şey söz 
konusu olamayacağından Şivacılar, bu görüşü kabul etmemişlerdir. Onlara göre Şiva, 
ancak bir guru olarak bedenlenebilir.
151
 
Şakta ise tanrıçalardaki ilahi güç ve yaratıcı enerjiyi ön plana çıkaran bir Hindu 
mezhebidir. Buna Tantra adı da verilmektedir. Tantrizm’e göre de ferdi ruh (jiva) 
tabiat âleminde sıkışmış durumdadır ve burada sebep sonuç çemberi içerisinde dönüp 
durmaktadır. Jivayı özgürleştirmenin yolu, içinde sıkışmış olduğu tabiat âleminden 
çıkmasını sağlamaktır. Bunu yapmak da Kundalininin (yılan gücü) uyandırılmasına 
bağlıdır.  İnsan vücudunda temsili olarak bulunduğuna inanılan bu güç, insandaki 
potansiyel enerjiyi ifade etmektedir. Bu yılanın başı  aşağıya doğrudur ve bunu 
yukarıya doğru çevirmek gerekmektedir. Potansiyel enerjinin harekete geçirilmesi, 
yılanın başının yukarıya doğru çevrilmesi, ruhun bağlarından kurtulması için bir 
                                                 
149
 Aydın, s. 103-107. 
150
 Aydın, s. 104. 
151
 Aydın, s.106. 

---