T. C. Marmara üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ İlahiyat anabiLİm dali

 
62
Tablo 11 : XIX. Yüzyılın Sonlarında Orta İdil’de Mesleklere Göre Nüfus Dağılımı %. 
Ruslar Tatarlar Çuvaşlar Mordvalar 
Mariler 
 
 
 
Yaptığı 
işler 
Kendi 
milleti 
içinde 
Başka 
halklar 
içinde 
Kendi 
milleti 
içinde 
Başka 
halklar 
içinde 
Kendi 
milleti 
içinde 
Başka 
halklar 
içinde 
Kendi 
milleti 
içinde 
Başka 
halklar 
içinde 
Kendi milleti 
içinde 
Başka 
halklar 
İçinde 
Köy  
çiftçi 
87,3 55,5 95,4 15,7 99,6  13,7 98,6 7,6  99,6 
2,2 
Sanayi 7,9 85,3 2,5  7,0  0,2 0,6 1,0 
1,3  0,2 
0,1 
Ticaret 3,1 81,8 1,7 11,6 0,12 0,4  0,3 0,7  0,1 
0,1 
Ulaşım 
nakliye 
1,7 89,0 0,4  6,1 0,08  0,3 0,1 
0,8  0,1 
0,2 
Kuzeyev, Narodı Srednego Povoljya i Yujnogo Urala, Moskova 1992, s. 175.  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

 
63
II. BÖLÜM 
RUS KİLİSESİNİN KURULUŞU GELİŞMESİ VE İDİL-URAL 
BÖLGESİNDE İLK DÖNEM ORTODOKS MİSYON 
2.1. Rus Kilisesinin Kuruluş ve Gelişim Süreci
 
İdil-Ural Bölgesinde hıristiyanlaştırma ve misyonu incelerken etken unsur Rus 
devleti ve Rusların hıristiyanlaştırılmasını da ayrıca ele almak gerekir. Bu çerçevede 
sırasıyla Rus topraklarına hıristiyanlığın girişi, Rusların hıristiyanlığı tercihi ve 
hıristiyan olduktan sonra geçirdiği evreleri de dikkate almak gerekmektedir. Bu alt 
başlık bu süreci ortaya koymak için eklenmiştir. Yine Rus devleti siyasal olarak 
güçlenirken dinî anlamda da kurumsallaşmış, bölgede gücü nispetinde kurumlar kurarak 
etkili olmuştur. Knezlik dönemine paralel metropolitlik, imparatorlukla sinodluk ve 
piskoposluğa geçiş bu cümleden önemlidir.    
2.1.1. Rus Topraklarında Hıristiyanlığın Yayılması  
Rus topraklarında X. yüzyılda yayılmaya başlayan hıristiyanlık bu yüzyılın 
sonunda da ilk kiliselerini oluşturmaya başlamıştır.
195 
XI. yüzyılın ikinci yarısına doğru 
birçok kilise Rus topraklarında faaliyete geçmiştir.
196 
Rus tarihçileri Slavlar üzerine ilk 
misyon faaliyetlerini Havari Andreas’ın başlattığını ileri sürmektedirler.
197 
Ayrıca 
Andreas'ın hıristiyanlığı sadece İskitler arasında değil, Orta Karadeniz çevresinde de 
yaydığı ifade edilmektedir.
198
 Yine Pavlus, İllirya’da yürüttüğü tebliğ faaliyetlerine Slav 
kavimlerini de dâhil etmiş ve onların yaşadığı yer olan Pannoni’ye piskopos olarak 
akrabası ve öğrencisi Andronik’i tayin etmiştir.
199  
                                                 
195 
 E. Pamfil, Tserkovnaya İstoriya, C. I., St. Petersburg 1858, s. 97. 
196 
İ.  İ. Malışevskiy,  Skazanie o Poseşenii Russkoy Stranı Svyatım Apostolom Andreem, Kiev, 1888, s. 38; ayrıca 
bakınız: TKDA (Trudiy Kiyeskoy Duhovnoy Akademi)1888, No. 6, s. 300–350. 
197  
Makariy Bulgakov, İstoriya Hristianstva v Rossii do Ravnoapostolnogo Knyazya Vladimira, Kak Vvedenie v 
İstoriyu Russkoy Tserkvi, St. Petersburg, 1868, 2. baskı, s. 36; Malışevskiy, a.g.e., s. 51. 
198
 Nestor, Letopisets, Provest vremennih let v kniga: Pamyatniki literaturı drevney Rusi XI naçalo XII v. Moskova 
1978, s. 27. 
199
 Komisyon, Russkaya Pravoslavnaya Tserkov 988–1988, Oçerki İstorii I-XIX vv.1. baskı,  İzdaniya Moskovskoy 
patriyarh, Moskova, 1988, s. 5. Bu eser kilise tarafından hazırlanmış olup, birçok din adamının katkılarını 
içermektedir. Editör olarak A. S. Buyevskiy ‘nin ismi geçmektedir.     

---

 
64
Bu ilk misyon faaliyetlerinin yanı  sıra, Slav halkları arasında hıristiyanlığın 
yayılmasında Roma İmparatoru Trayan’ın da önemli katkıları olmuştur.  İmparator 
Trayan’ın miladî yüzyılın sonunda Romalı Klement’i, hıristiyanlığı yaymak için 
Kırım’a göndermiş ve Klement’in yürüttüğü misyon faaliyeti neticesinde bir çok kişi 
hıristiyanlığı kabul etmiştir.
200
  
IV. yüzyılın başlarında,  İskitya, Bosfor, Khersones ve Gotf’ta piskoposluklar 
kurulmuştur.
 
Slav topraklarının batı  kısmında yer alan İskitya ve Sarmatya bölgeleri 
hıristiyanlığın yayıldığı ilk alanlar olarak görülmektedir. Hıristiyanlık, Batı Slav 
topraklarında gelişirken, Doğu Slav topraklarında yeterince gelişememiştir. Zira Doğu 
Slav topraklarına Türk boylarının devamlı akını yayılmayı geciktiren en önemli 
etkenlerden biri olmuştur.
 201
 
Kiev Rusyasının hıristiyanlığı kabul etmesi başlıca iki sebebe 
dayandırılmaktadır. Bunlardan birincisi, “Prens Askold döneminde Kiev Rusyası ile 
Bizans  İmparatorluğu arasında meydana gelen savaş neticesi (860) imzalanan 
antlaşma”,
202
  İkincisi ise “doğrudan misyoner faaliyetler sonucunda Rus devletinin 
hıristiyanlaşmasıdır”.
203
 Buna göre, İstanbul Patriği Foti tarafından Slavları 
hıristiyanlaştırmak amacıyla Slav topraklarına gönderilen Aziz Kiril (ö. 869) ve Aziz 
Metodiy’in (ö. 885) misyoner faaliyetleri,
204
  Kiev Rusyasının hıristiyanlığı kabulünde 
en önemli etkenlerden birisi olmuştur. Her ne sebeple olursa olsun, “IX. yüzyılın ikinci 
yarısında Kiev Rusyası ile Bizans imparatorluğu arasındaki ilişkilerin gelişmesine 
paralel olarak Kiev Prensi Askold’un Kiev Rusyasında Ortodoksluğun yayılması için 
zemin hazırlamış olduğu” bilinmektedir.
205 
 
“Kiev halkının hıristiyanlığı kabul etmelerinin arkasındaki asıl sebep, Kiril ve 
Metodiy’nin misyoner faaliyetleridir. Prens Askold’un vaftiz edilmesi ve IX. yüzyılın 
                                                 
200
 Russkaya Pravoslavnaya Tserkov 988–1988, s. 6 Rusya topraklarında dinîn yayılmasında Romalı Klement’le 
beraber azizlerden İnna, Pinna, Rimma, Khersones, yine azizlerinden Vasiliy, Yefrem, Yevgeniy, Agafodor, Elpidiy, 
Yeferiy, Kapiton, Slav Emilian ve Keşiş Maksim’in hizmetleri vardır. 
201
 Russkaya Pravoslavnaya Tserkov 988–1988, s. 4. 
202
 Russkaya Pravoslavnaya Tserkov 988-1988, s. 6. 
203
 E. E. Golubinskiy, İstoriya Russkoy Tserkvi, C. I., Moskova, 1901, s. 51. 
204 
V.  İ. Lamanskiy, Slavyanskoe Jitie Svyatogo Kirila Kak Religiozno-Epiçeskoe Proizvedenie i Kak İstoriçeskiy 
İstoçnikJurnal Ministerstva Narodnogo Prosveşenya, , (JMNP olarak verilecektir),  1903–1904, otd. izd. (ayrıbasım), 
1915. 
205
 Russkaya Pravoslavnaya Tserkov 988–1988, s. 6. 

---