T. C. Marmara üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ İlahiyat anabiLİm dali
Yüklə 8,12 Mb. Pdf görüntüsü
|
53 toplamda oran olarak % 398 gibi büyük bir rakamı yakalamıştır. XIX. yüzyılın sonlarına doğru Mordvalar, İdil-Ural'ın kuzey vilâyetleri; Vyatka ve Perm hariç hemen hemen bütün bölgelerinde bulunmaktadır. 154 Ana yurtlarında ise Rusların yerleşimiyle Mordva-Rus alanı oluşmuştur. 155 İdil-Ural'ın doğu bölgelerinde ise Mordvalar sık sık Tatar, Çuvaş ve Başkurtlarla aynı köylere yerleşmişlerdir. 156 İdil Ural’da Çuvaşların ana yurtları olan Kozmodemyask, Tetyuşsk (Tetyuş), Tsivilsk, Çeboksarı, Yadrinsk ve Simbirsk vilâyetlerinde 1795 yılında Çuvaşlar % 80,5, Ruslar %16,6, Tatarlar %19, Mordvalar %1 nüfus oranına sahiptir. 157 1859 yılında ise bu sınırlarda Çuvaşlar % 80,6, Ruslar %18,8, Tatarlar % 2,7, Mordvalar %1,2’dir. 158 XIX. yüzyılın ortalarında Çuvaşların kendi ana yurtları dışındaki yerleşimleri devam etmiş, ancak dışarıdaki nüfus artışları göç yoluyla değil tabiî yollarla olmuştur. Çuvaşlar çok eskiden beri dağlık alanda Marilerle karışık alanlar oluşturmuşlar, aynı şekilde Ruslarla da hem doğuda hem kuzeyde karışık bir düzende yaşamaktadırlar, güney bölgelerde ise göç neticesinde Çuvaşlar, Rus, Tatar, Başkurt ve Mordva ahalisi ile yine karşılıklı etnik ve kültürel ilişkiye girmişlerdir. 159 Tatarlar, Orta İdil'de yaşayan Türk kökenli toplulukları Tatarlık kimliğinde birleştirmiş ve bütün bölgeye yayılmış bir halktır. 160 Tatarların ana yurtları Kama nehrinin aşağısından başlayıp etrafını takip ederek üst kısmına kadar ulaşan alandır. XIX. yüzyılın ortalarında Tatarlar toplu şekilde Ural etrafına (Priuralya) yerleşmeye başlamışlardır. 161 153 Bakınız Tablo 5a; Bu tablo 1857 yılında İdil-Ural bölgesi vilâyetlerindeki etnik toplulukların ayrıntılı nüfuslarını içermektedir. 154 Kuzeyev, Narodı Srednego Povoljya…, s. 165 155 Bakınız, Harita 6; XIX. yüzyılda Fin-Ugor halkların Güney Ural'a ve Aşağı Ural'a yerleşimi. (F. A. Fielstrup’a göre); 1. Mariler 2. Mordvalar 3. Udmurdlar 4. Komi- Permyaklar 5. Diğer halklar. 156 Kuzeyev, Narodı Srednego Povoljya…, s. 165 157 P. A. Siderov, Çislennost Sostav i Dinamika Naseleniye Çuvaşii v kontse XVIII pervoy polovine XIX. veka// Çeboksarı,1962, Vıp. XXI, s. 104–105. 158 Siderov, a.g.e., s. 115. 159 Kuzeyev, Narodı Srednego Povoljya…, s. 166. 160 Bakınız, Tablo 5a. 161 Kuzeyev, Narodı Srednego Povoljya…, s. 166. 54 Başkurtlar, ana yurtları Güney Ural bölgesindedir ve burasını tarihi olarak ta merkez olarak korumuşlardır. 162 Orta İdil boyundan Ural etrafına ve Güney Ural’a göçler genelde enine istikamettedir. Mariler ve Udmurdlar Ufa vilâyetinin kuzey ve kuzey batı eyaletlerine ve Perm vilâyetinin güney eyaletlerine yerleşmişlerdir. Mordvalar Başkurdistan’ın güney ve güney batı topraklarına; Çuvaşlar, Ufa ve Orenburg vilâyetlerine yerleşerek Mordvaların kuzey komşuları olmuşlardır. 163 Güney Ural topraklarında Çuvaşlar Tatar ve Başkurtlarla aynı köylere yerleşmişlerdir bu durum da etnik ve kültür geçişleri sağlamada etken olmuştur. 164 XVIII. yüzyılın ikinci yarısında Başkurdistan toprakları doğudan Rus ahalinin yerleşimiyle set halinde ablukaya alınmıştır. 1795 yılında Çelyabinsk eyaletinde 82,8 bin nüfus yaşamaktadır ve bunların 67,8 bin (% 81,9) Rus, 11,6 bin'i (% 13,4) Başkurt, 3,9 bini (%4,7) Tatar ve “memur Mişerler”dir. 165 XIX. yüzyıl Ural arkası Rus ve Tatar nüfusun artışı (aynı şekilde Yukarı Ural, Troitsk kazaları, yeni taşınanlar sayesinde olmuştur. XIX. yüzyılın ortalarında Başkurdistan, toprakları etnografik laboratuar”a dönüşmüştür. 166 Yeni yerleşimler dolayısıyla Başkurdistan'da karışık nüfuslu köylerin sayısı artmış ve bu köylere Başkurtlarla beraber Tatarlar, Çuvaşlar, Udmurdlar, Mariler, Mordvalar yerleşmiştir. 167 162 Bakınız, Tablo 5a. 163 Bakınız, Harita6, Tablo 3, Tablo 5a. 164 Kuzeyev, Narodı Srednego Povoljya..., s. 166 165 E. M. Tarasov, Russkaya Krestiyanskaya Kolonizatsiya..., s. 48. 166 M. V. Filorinskiy, “Başkirya i Başkiri”, Vestnik Evropı, 1874, kniga 12, s. 711–729. 167 Kuzeyev, Narodı Srednego Povoljya.., s. 167; Bakınız, Harita 7; Ural ve çevresine Türklerin yerleşimi; bu Harita XIX. yüzyılda Ural bölgesindeki Başkurt, Tepter, Tatar, Mişer, Kazak, Çuvaş ve diğer halkların yerleşimini göstermektedir. 55 1833 yılında Başkurtların en sık yerleştikleri bölge güney–doğu ve güney Başkurdistan'ın dağlık ve çöl bölgeleri Hızlı Tanıp ve Barda nehirlerinin akıntı istikametinde Kuzey vilayetlerindeki Dema havzasında ve Başkurdistan’ın kuzey- doğusundaki ormanlık, çöl ve dağlık bölgeleridir. 168 XIX. yüzyılda İdil Ural bölgesinde halkların yerleşim durumu etnik olarak daha karışık ve dağınık karakter taşımaktadır. Bölgenin batı bölümü (İdil, Oka ve Tsena nehirleri arasındaki alan) ve bu nehirlerin doğu kısmı (Ural çevresi) bu özelliği açıkça göstermektedir. Mordva, Çuvaş, Tatar ve Ruslardan oluşan ve nüfusunda Rusların Yüklə 8,12 Mb. Dostları ilə paylaş:
|