T. C. Marmara üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ İlahiyat anabiLİm dali

 
73
ölümünden önce görevinin sona ermesi üzerine, yerine Patrik Yermogen (1606–1612) 
geçmiştir. Yermogen, Kazan metropoliti iken Tatarlar arasında hıristiyanlığın yayılması 
için çok çalışmıştır.
254
 Yermogen, Rusya’nın özellikle de Moskova’nın zor günlerinde 
halkı bir arada tutmaya çalışmıştır. 1608 yılının ortalarında Polonya-Letonya ordusu 
Moskova’yı kuşatmış, 1609 yılında III. Sigizmund (1587–1632) Smolenskiy’i, bir 
sonraki yıl da Çar Vasiliy Şuyski’yi tahttan indirerek Moskova’yı  işgal etmiştir. Bu 
çalkantılı günlerde Piskopos Yermegon, halkı ayaklandırmış ve işgale karşı mücadeleye 
çağırmıştır. Fakat, 21 Mart 1611 yılında Patrik Yermogen, Moskova’da Kirilo-Belozer 
Manastırına kapatılmış ve 17 Şubat 1612 yılında Çudov Manastırında açlıktan ölmüştür. 
1612 yılının Şubat ayı sonlarında gönüllü ordu birlikleri Moskova’yı geri alıp Rusya’yı 
yabancılardan kurtarmıştır.
255
  
Moskova’nın geçirdiği söz konusu zor dönemden sonra, Patriklik de bir süre 
boş kalmıştır. Yedi yıllık bir aradan sonra 27 Haziran 1619 yılında, Polonya esirliğinden 
dönmüş olan Rostov Metropoliti Filaret (1619–1633) Moskova patriği olmuştur.
256 
Filaret, patrikliği süresince eğitime büyük bir önem vermiş, Çudov Manastırında 
Yunan-Latin okulunu kurmuş, başpiskoposları, piskoposluklara bağlı ücretsiz okullar 
açmaya davet etmiş ve ayrı-ayrı vilâyetlere kitaplar göndermiştir. Filaret, aynı zamanda, 
Rusya’da ilk matbaayı kurmuştur. 620 yılında Ural’dan Uzak Doğu’ya kadar uzayan 
topraklarda yaşayan hıristiyanlar için Tobol piskoposluğunu kurmuştur. Ölümünden (1 
Ekim 1633) önce, Pskov Başpiskoposu  İoasaf’ı (1634–1640) patriklik görevine 
atanması için kutsamıştır.
257 
Filaret'ten sonra göreve gelen Patrik İoasaf (1634–1640) da, halefi gibi eğitim 
çalışmalarına ağırlık vermiştir. Onun, patrikliği döneminde, eğitimle ilgili yaptığı en 
önemli iş, keşişlerin ve diğer insanların kilise adabından bahseden Pamyat’  (Hatıra) 
isimli kitabı bastırmasıdır.
258 
 
                                                 
254 
A. A. Dmitrievskiy, Patriarh Germogen i Russkoe Duhovenstvo v ih Slujenii Oteçestvu v Smutnoe Vremya, St. 
Petersburg, 1912 s. 3–7; V. A. Sokolov, Svyateyşih Patriarh Germogen: K Trehsotletiyu so Dnya Ego Muçeniçeskoy 
Konçinı, Moskva 1911, s. 9 
255
 Bulgakov, a.g.e., s.154, 163. 
256
 A. P. Smirnov, Svyateyşiy Patriarh Filaret Nikitiç, Moskovskiy i Vseya Rossii, Moskova 1874. s. 3-6 
257
 
Bulgakov, a.g.e., s. 25. 
 
258
 Bulgakov, İstoriya Russkoy Tserkvi, C. 11, 2. baskı, St. Petersburg 1903, s. 76. 

---

 
74
İoasaf’ın ölümünden sonra patrik seçilen Moskova Simonova Manastırının 
Başrahibi  İosif (1642–1652) kilise tarihine, eğitim-öğretim ve kilise ibadetlerinin 
ihtiramla uygulanması için çalışmıştır. Döneminde ortaya çıkan kilise ıslahatlarına dair 
fikirler, önceleri Patrik İosif’ten saklansa da, 11 Şubat 1649 yılında toplanan Moskova 
Piskoposlar Konseyinde, başkeşiş Stefan Vonifatyev tarafından duyurulmuştur. Söz 
konusu konseyde, gelenekçilerle kitapların ve ayinlerin yenilenmesi taraftarları 
(yenilikçiler) arasında ayrılık çıkmış  ve  bu  ayrışma birkaç yıl sonra kilisenin 
bölünmesine yol açacak ilk kilise tartışmalarının temeli olmuştur.
259 
 
İosif’in ölümünden sonra Moskova Patrikliği için on iki aday belirlenmiştir. Bu 
adaylar arasından patriklik tahtına, daha İosif’in patriklik döneminde aktif faaliyetleri 
ile bilinen Nikon (1652–1658) seçilmiştir. Fakat o, bu görevi, Çar ve iştirak edenlerin 
diz çökerek ricacı olmaları şartıyla kabul etmiştir.
260
 Kilise ile devletin karşılıklı ilişkisi 
ve Rus ibadet şeklinin Yunan (Rum; Fener) Ortodoks kilisesiyle paralelleşmesi 
Nikon'un faaliyetlerini özetlemektedir.
261
 Nikon'un ıslahatları Rus kilise âdetlerinin 
ortadan kaldırılmasıyla sonuçlanmıştır.
262
 1653 yılında Nikon, Rum Ortodoksların 
yaptıkları gibi üç parmakla istavroz çıkarma meselesini savununca, gelenekçi din 
adamlarıyla arası açılmıştır.
263 
Her ne kadar Nikon'un getirdiği yenilikler ve eski 
eserlerin yeniden yorumlanması fikri taraftar bulsa da, gelenekçiler karşısında 
yenilgisini önleyememiştir.
264
 Nikon’un faaliyeti boyarların da çıkarlarına zarar vermiş, 
halk arasında karışıklık çıkmış ve bunun üzerine Çar, Patrik Nikon’un durumunun 
görüşülmesi için bir konsey toplanmasını emretmiştir. 1666 yılında Moskova’da yapılan 
bu konseye, İskenderiye Patriği Paisiy ve Antakya Patriği Makariy de davet edilmiştir. 
Konsey’de, esas ithamcı Çar Aleksey Mihailoviç idi. Konsey sonucunda, Nikon’un 
                                                 
259
 Russkaya Pravoslavnaya Tserkov 988–1988, s. 33. 
260
 E. E. Golubinskiy, K Naşey Polemike so Staroobryadtsami, Moskova 1905, s. 42–43. 
261
 Russkaya Pravoslavnaya Tserkov 988–1988, s. 34. 
262 
Golubinskiy, a.g.e., s. 59-61; Nikon, iki kilise arasında mevcut olan farklılığın “dinî bozduğunu” düşünmekte ve 
hatta bu durumu “Yahudilik ve zındıklık” olarak değerlendirmektedir.  
263 
Golubinskiy, a.g.e., s. 62. 
264
 Russkaya Pravoslavnaya Tserkov 988–1988, s. 33; “Bunun yanı sıra iki parmakla istavroz savunucularından Keşiş 
Avvakum ve Daniil de, birer risale yazarak Çar Aleksey’e takdim ettiler. Muhalefetin aktif faaliyetini gören Patrik 
Nikon, kendi fikirlerini 1654 ve 1656 yıllarında toplanmış Kilise Konseyleri’nde alınan kararlarla destekledi. 
Bunlardan, 1654 yılında toplanan Konsey’de, dinî kitapların eski Grek ve eski Slav el yazmalarına uygun olarak 
yeniden işlenmesinin gerekliliği kabul edilmiştir.” 

---