T. C. Marmara üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ İlahiyat anabiLİm dali
Yüklə 8,12 Mb. Pdf görüntüsü
|
137 talimatnâme yazarak İmparatoriçe II. Katerina’nın bütün dinlere saygı gösterdiğini ibadet yerleri yapımında da müdahil olunmamasını istemiştir. 509 Aslında gayrı Rusların lehine çıkan bu kararnamelerin çıkış nedeni bölgelerde huzursuzluğun son derece yükselmesi ve devlete karşı isyanların başlamasıdır. Nitekim aynı yılın (1773) Ekim ayında İdil ve Yayık nehri boyunca büyük bir isyan başlamıştır. Pugaçev veya III Petro isyanı diye bilinen bu isyan 1773 yılının Ekiminde başlamış gayrı Rus bölgelerini etkisine alarak hızla gelişmiş, bütün bölgeye Yayık’tan başlayıp, Orenburg hariç İdil boyuna baştanbaşa sirayet etmiştir. 510 Pugaçev ayaklanmasını yatıştırmak için bölgeye General Bilikov gönderilmiştir. Ancak Bilikov halktan destek görememiş hatta halkın çoğunluğu generale karşı gelmiş, iaşe ve ibade yardımı yapmayı reddetmiş ve orduyu bir bakıma arkadan vurmuştur. Bütün alınan önlemlere rağmen Bilikov isyanın sebepleri ortadan kalkmadan başarıya inanmamıştır, devletin gayrı-Ruslara karşı kararları Tatarların ve Başkurtların Pugaçev’e bağlılığının en önemli faktörüdür. Pugaçev İdil’in doğu sahillerine geçince sadece Ortodoks olmayanlar, müslüman unsur değil, bütün Kreşenler 509 PSZ C. XIX, No. 13, 996. Senato’nun sorusuna İmparatoriçe adına 29 Mayıs 1773 yılında Albay – prokaror Knez A. A. Vyazemskiy cevap vermiştir “Yüce Tanrımız bütün dinleri, dilleri ve duaları kabul ediyor. İmparatoriçe hazretleri tebası arasında her zaman karşılıklı anlaşma ve sevgi istediği için buna izin vermiştir.” Bunun üzerine Sinod 17 Haziran 1773’te piskoposlara şu talimatnameyi göndermiştir: “Öteki dinlerden olanların dinî işlerine karışmayacaksınız ve kendi inançlarına uygun dua evlerinin yapılmasına da karışmayacaksınız hatta devletle aralarında olan anlaşmazlıkların çözümünde onlara yardım edeceksiniz.” 510 Kurat, Rusya Tarihi, s. 283–284; “Katherina döneminin en mühim iç olaylarından birisi Pugaçev isyanıdır. Bu isyan Aleksey Mihayloviç döneminde olan Stenka Razin ayaklanmasına benziyordu. Rusya’nın Türkiye ve Prusya ile yaptığı savaşlar neticesinde vergi yükleri artan halk oldukça sıkıntıya düşmüştü. Yine 1771 yılında İç Rusya’da taun salgını başlamış Moskova’da bile hergün 1000 kişi ölmeye başlamıştır. Hastalığa karşı alınan tedbirler halkı kızdırmış aşağı tabaka ayaklanmış ve Moskova piskoposu öldürülmüştür. Bunları takiben Yayık nehri boyunda da bir ayaklanma çıkmış ve bu ayaklanmayı Yelemyan Pugaçev adlı bir Don Kazağı yönetmiştir. Pugaçev ayaklanmasına gerekçe olarak meşru bir hükümdar olan ve Petersburg’daki Beyler tarafından tahtından indirilen III. Petro’nun intikamını göstermiş, hükûmetten memnun olmayan Yayık Kazaklarını, köylüleri, Başkurt ve diğer gayrı Rus tabakayı ikna etmiştir. Bu yönüyle Pugaçev ayaklanması sosyal bir durum kazanmıştır. Yayık nehri boyundaki Orenburg hariç bütün kaleleri alan Pugaçev 25 binlik askerîyle İdil boyuna hareket etmiş, buradaki kaleleri yıkmış ve zengin çiftlikleri yağmalayıp köylüleri özgürleştirmiştir. Kazan’a kadar uzanan ayaklanmaya Kazan Türkleri de iştirak edince ayaklanma iyice büyümüş, Rus devleti Türkiye ile savaştığı için yeterli askerî bölgeye gönderememiştir. Ayaklanmanın daha da büyümesi sonucu hükûmet bölgeye Bilikov idaresinde bir ordu göndermiş, ayaklanma yatışır gibi olduysa da, Bilikov’un ölümüyle tekrar başlamıştır. Başkurt beyi Salâvat Yulay’ın ve Pugaçev’in askerleri Kazan’a kadar yeniden ilerlemiş, ancak hükûmet buraya asker gönderince İdil’in sağ sahiline geçerek Penza ve Saratov’u ele geçirerek Stalingrad’ı kuşatmıştır. General Miçelson ve Suvorov’un ordusuna yenilen Pugaçev en yakın arkadaşları tarafından hükûmete teslim edilmiş ve 1775 yılında idam edilmiştir.” 138 de Pugaçev’e katılmıştır. Böylece dinî idareye veya devlete kinli olan bütün dinî ve etnik gruplar bu isyanın tarafı olmuştur. 511 Pugaçev’in tutuklanıp asılmasından sonra da devlet hatasını anlamış ve Rus olmayanlar üzerinde yaptığı bütün baskıları kaldırmıştır. Sinod’un piskopos ve vilâyetlerdeki defterdarlıklara verdiği gizli bir emirle gayrı Ortodoks halka uygulanan bütün yasakların kaldırıldığı, cami ve dua evlerinin serbest olduğunu bildirilmiştir. 512 Vali ve vilâyet defterdarlıkları yeni gelen bu emirle gayrı Rus ahali aleyhine uygulanan bütün kararları kaldırarak devleti “şefkatli” gibi göstermeye çalışsa da Pugaçev isyanından sonra bölgedeki huzursuzluk bir müddet daha devam etmiştir. 1789 yılında Başkurt bölgesinde Başkurtlar zorla hıristiyanlaştırıldıklarını söyleyerek bir isyan başlatmış, dinî idare bu bölgeye papaz göndermeyi bir müddet durdurmuştur. Bu olay neticesi sadece Çelyabinsk ve Troitsk şehirlerine değil hassas durumda bulunan Kazan, Astrahan, Ryazan, Ninnigorod, Vyatka, İrkutsk ve Tambovsk’a da Senato’nun kararıyla keşişlerin ne amaçla olursa olsun gidişi yasaklanmıştır. Sinod’un bu emri çok gizli verdiği hatta emir gerekçelerinin bölge misyonerlerinden saklandığı kaynaklarda yer almaktadır. 513 Yaklaşık 10 yıl süren bekleme döneminde Sinod devlete defalarca ne yapacağını sorması üzerine devlet her seferinde keşişlerin sadece kilise içinde kendiliğinden gelenlere hizmet etmesi gerektiğini köylere gezilerin gereksiz olduğunu söylemiştir. 1764 yılında devletin misyon için aldığı tedbirler ve ayırdığı bütçe bu yıllar içinde kaldırılmış ve bu durum 1799 yılına kadar devam etmiştir. 514 Yeni Vaftizliler Dairesi dönemi ve misyonu hakkında Kazan valisi Knez Şerbatov’un Kasım 1776 tarihinde yansıttığı durum tasvire değerdir. Valinin misyon tarihinde bir döneme ad olan Daire’nin hafızada bıraktıkları, aslında bir muhasebedir. Özetle Kazan Valisi Şerbatov Dairenin yanlış metodunu şöyle ifade ediyordu: 511 Puşkin, İstoriya Pugaçev 2. bölüm, sayfa 256 ve 257. “Ek Bilikov’un mektubu graf Z. G. Çernışeva 24 Ocak 1774”: “Acele ediyorum ve bütün kuvvetimi sarf ediyorum, azık, yem ve yulaf bulamıyorum. Siz kendinîz daha iyi biliyorsunuz; bu zamanda bu zor içten kötülüğün ve ihanetin olduğu bir yerde bu işlerin zorluğu daha da artıyor. Bu ihaneti temizlemeden bir adım ileriye atılmaz.” 512 Malov, O Tatarskih meçitsyah vı Rossii, ayrı basım, Kazan 1868, s. 47–48. 513 Mojarovskiy, İzlojenie, s. 104. 514 PSZ, C. XVI, No: 12,126 Yüklə 8,12 Mb. Dostları ilə paylaş:
|