T. C. Marmara üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ İlahiyat anabiLİm dali

 
135
zoruyla Kreşenleri getirtiyordu. Bu tavır kiliseye zaten düşman olan halkı, asker 
temsiliyetinde gördüğü devlete de düşman yapıyordu.  İşte Pugaçev isyanına katılan 
Kreşen topluluklarını isyana hazırlayan en önemli sebep bu görülmektedir. Diğer 
yandan isyana kadar bölgede kilise çalışanlarına yapılan saldırılar da vardır; Tsivilsk’de 
4 rahip, keşişler, Çeboksarı’da 12 rahip, yine aşağı rütbeli 7 din adamı, 
Tsarevokokşaysk’da 1 rahip, Kozmodemyansk’da 3 rahip; biri kadın, 3 keşiş bu türden 
saldırılara maruz kalmıştır. Kazan ve Ninniygorod vilâyetlerinde Alatır, Kurmışsk ve 
Yadrinsk kazalarında toplam 83 kilise çalışanı öldürülmüştür. Diğer vilâyetlerde ise 
toplam 18 kilise görevlisi öldürülmüştür.
503
 
3.1.4. Yeni Kreşen İdaresinin Kapatılması ve Sonuçları 
1763 yılında Kazan, Kozmodemyansk ve Çeboksarı kazalarında yaşayan 
Kreşenlerin güvenilir gördüğü ve ittifakla temsilci seçilen Petr Alçinov, Vasiliy 
Konstantinov ve Stepan Dryapka Senato’ya gönderilmiştir. Bu temsilciler Senato’dan 
1722, 1740 ve 1743 yıllarında çıkarılan karara uyularak askerlik hizmetinden muaf 
tutulmalarını, askerde olanları geri göndermelerini, vergilerden azat edilmeyi, 
çocukların Kreşen okullarında bir gözetmen altında eğitilmesini istek olarak 
aktarmışlardır.
504
  İmparatoriçe Katerina II (1762–1796)’nin de bizzat takip ettiği bu 
rahatsızlık Sinod’a da bildirilmiş ve şikâyetleri dikkate alarak inceleme yapması 
istenmiş ve inceleme sonunda Kreşenler için aşağıdaki kararlar alınmıştır: 
 
“ 1. Yeni Vaftizliler Dairesi bütün üyeleri ve kurumlarıyla beraber lağv edilecektir, İsa-
Mesih’in sözünü tebliğ ve Kreşenlere nezaret görevi piskoposluklara verilmiştir. Başpiskoposlara da 
misyon faaliyetlerinde yerli rahiplerin seçilmesi tavsiye edilmiştir. Kazan’da 3; İrkutsk, Tobolsk, 
Tambovsk’da 2, Ninniygorod, Vyatka, Ryazan ve Astrahan’da 1 rahip görevlendirilmesi ve her birine 150 
ruble yıllık maaş verilmesi kararlaştırılmıştır. Bu keşiş ve rahiplerin görevi “İsa gibi sakin, sevgi dolu İsa-
Mesih’in sözünü tebliğ etmek, hiçbir inoveretsi zorlamadan vaftiz etmektir. Yeni Vaftizliler Dairesinde 
çalışan askerî ve diğer çalışanlarının eski iş yerlerine dönmelerine izin verilmiştir. Daire’de tutulan kayıt 
ve raporların ise, vilâyetlerdeki deftardarlıklara verilmesi kararlaştırılmıştır 2. Bütün Kreşenlere tebliğ 
yapılarak, Yeni Vaftizliler Dairesinin icraatıyla mahrum kaldıkları haklarını vilâyet defterdarlığına 
giderek tazmin edebilme hakkı getirilmiştir. Defterdarlık para cezası veya fizikî cezayla Kreşenleri vergi, 
askerlik ve hakaret gibi cezalardan korumakla yükümlüdür, aynı zamanda Kreşenlere yardım vazifesidir. 
                                                 
503
 Puşkin, İstoriya Pugaçevkago Bunta, izd. İsakova St. Petersburg, 1859, s. 163; Kurat, Rusya Tarihi, s. 283-284, 
Abdullah Taymaz, Kazan Türkleri, Ankara 1966, s. 91-93 

---

 
136
3. Kreşenler tekrar 3 yıl vergiden ve askerlikten muaf olacak, ancak toplanamayan vergiler diğerlerinin 
üzerlerine yıkılmayacaktır. Bu süre bitince Kreşenler diğerleri ile beraber vergi ödeyip askerlik yapacak, 
ancak Ortodoks olmayanlar gibi uzun askerlik yapmak istemeyenler belli ücret ödeyerek askerlikten muaf 
olabilecektir. Hıristiyanlaşan kadınlar vergiden muaf olduğu gibi kocaları da askerlikten muaf oluyordu 
veya akrabalarından olsun olmasın kadının istediği birisi bu muafiyete kavuşuyordu. Kreşenlere verilen 
hediyeler; haç, ikona paraları, keşişlerin maaşları, defterdarlık harcamaları için Ekonomi Bölümü 10.000 
ruble ödenek ayıracaktır. 1755 yılından başlayarak Kreşen olmayanların Kreşenlerin yerine ödedikleri 
vergi borçları silinecektir. 4. Kutsal Sinod Kreşen okullarını kaldırmayı düşünmüştür zira Kutsal Sinod bu 
okulların Kreşen çocuklarına bir yararı olmadığını düşünüyordu; dolayısıyla kiliseye de faydası olamazdı. 
Okuldaki iyi ve çalışkan öğrenciler köylerdeki kiliselere görevli olarak alınacak, diğerleri evlerine 
yollanacak ve çocuklarını okutmak isteyen Kreşenler Rus okullarına gönderecektir. Fakat İmparatoriçe bu 
kararı kabul etmemiş, kararı yumuşatarak isteğe bağlı çocukların Rus kilise ve okullarına gönderilmesi 
şeklinde değiştirmiştir.”
505
 
Yeni Vaftizliler Dairesinin kapanıp misyon faaliyetlerinin hafiflediği bir 
dönemde bile Tatarlar kilisenin tutumundan memnun değildir. 1767 yılında Kazan’a 
ziyareti sırasında II. Katerina’ya bölge ahalisi piskopos Venyamin’i icraatları nedeniyle 
şikâyet etmişlerdir.
506
 
Senato’nun kararına uyan Venyamin, yerel idarecilerin uygulamak istemediği 
kanunları uygulamakla kalmıyor, Piskoposlara ve Valilere emir olarak tebliğ edilen 
nüfus sayısını dikkate alıyordu
.507
 Aslında İmparatoriçe hariç Tatarlara cami yapımı için 
özel izin verecek statü de yoktur, nitekim Çariçe II. Katerina iki cami için Kazan valisi 
A. N. Kvaşnin Samarin’e sözlü olarak emir vermiştir. Nitekim Kvaşnin Samarin 
Kazan’dan ayrılınca verilen bu söz de diğer görevliler tarafından unutulmuş ve yeni 
gelen vali de yapılan iki caminin açılışına izin vermemiştir. 1773 yılında Tatarlar 
Senato’ya  şikâyet için başvurarak durumlarını anlatmışlar; Senato Eski Vali 
Kvaşnin’den açış izninin sebebini öğrenince
508
 Sinod bizzat piskoposlara bir 
                                                                                                                                               
504
 Mojarovskiy, s. 99. 
505
 PSZ, C. XVI, No: 12, 126. 
506
 Şikâyet konusu için bakınız; PSZ, C. XIII, No. 9791; Rahib Venyamin (Puçek Grigoroviç), Eski Kazan keşişleri 
gibi bizim Allah’a dua etmemizi engelliyor, Eski kasabamızda sizin emrettiğiniz iki mescidin yapılmasını 
yasaklıyor.” Ancak Venyamin mescitleri yasaklaması doğruydu, zira piskopos Luka Konaşeviç devrinde eski Tatar 
mahallesinin tamamen taşınmasına karar vermişti, o da bu kararı uyguluyordu. 
507
 PSZ, C. XII, No: 8978. 
508
 E. A. Malov, O Tatarskih meçetsyah v Rossii, Kazan 1868, s. 43–46. 

---