«tasdiqlayman»

YuIK, miokardit va miokardiodistrofiya etiologiya va patogenezi.

YuIK bemorlarni ambulator davosi UASh taktikasi.

YuIK birlamchi va ikkilamchi profilaktikasi.

Kardiomiopatiyalar klassifikatsisi. Kardiomiopatiyalarda yurak kurinishi o‘zgarishlari.

Miokardiodistrofiyada kardiomegaliyalar kurinishlari.

Alkogol miokardiodistrofiya klinika va diagnostikasi.

Miokardiodistrofiyalarni etiologiyasiga karab standart davo prinsiplari.

Miokarditlar klassifikatsiyasi.

Miokarditning diagnostik kriteryalari.

Miokarditlarni davolash prinsiplari.

YuIK,miokardit va miokardiodistrofiyali bemorlarni dispanser nazorati.

8. Tavsiya etilgan adabiyotlar

Asosiy

5. 
   Ichki kasalliklar, Sharapov U.F. T: Ibn Sino, 2003
   
6. 
   Ichki kasalliklar, Bobojanov S. T: Yangi asr avlod, 2008
   
7. 
   Vnutrennie bolezni, tom 1 Muxin N.A. M.: GEOTAR - Media,2009
   
8. 
   Textbook of Internal Medicine Editor-in-Chief William N. Kelley 1997
   

Qo‘shimcha

12. 
    Umumiy amaliyot vrachlar uchun ma’ruzalar tuplami , Gadaev A.G., T., 2012
    
13. 
    Obщaya vrachebnaya praktika, Pod red.F.G.Nazirova, A.G.Gadaeva. M.: GEOTAR-Media, 2009.
    
14. 
    Spravochnik vracha obщey praktiki. Dj.Myorta. M.: Praktika, 1998.
    
15. 
    Sbornik prakticheskix navыkov dlya vrachey obщey praktiki. Gadaev A., Axmedov X.S. T., 2010.
    
16. 
    Umumiy amaliyot vrachlar uchun amaliy kunikmalar tuplami Gadaev A.G., Axmedov X.S., 2010. T.
    
17. 
    Terapevticheskiy spravochnik Vashingtonskogo Pod red. M.Vudli M.: Praktika, 2000.
    
18. 
    Umumiy amaliyot shifokori uchun kullanma F.G.Nazirov, A.G.Gadaev taxr. M.: GEOTAR-Media, 2007.
    
19. 
    Diagnostika bolezney vnutrennix organov. Okorokov A.N.2005.
    
20. 
    Lechenie bolezney vnutrennix organov. Okorokov A.N.2005.
    
21. 
    Differensialnыy diagnoz vnutrennix bolezney. Vinogradov A.V. M.: Meditsinskoe informatsionnoe agenstvo, 2009.
    
22. 
    Vnutrennie bolezni: uchebnik.- v 2-x t. (1t) Pod red. Martыnova i dr. M.: GEOTAR - Media, 2005:
    

Internet manbalar:

http://www.lib.uiowa.edu/hardin/md/index.html,http://dir.rusmedserv.c,http://www.medlinks.ru/,

http://elibrary.ru http://www.freebooks4doctors.com/ http://www.medscape.com/ http://www.meducation.net/ http://www.thecochranelibrary.com

Meditsinskie saytы:

Med.-site.narod.ru

www.medlook.ru

www.medbok.ru

Amaliy ko‘nikma №3

Mavzu: «Ko‘krak qafasidagi og‘riqlar. Umirtqa pog‘onasining ko‘krak qafasi qismi osteoxondrozi, qovurg‘alararo nevralgiyasi, ko‘krak qafachi jarohatlari, o‘rab oluvchi temiratkilar bilan taqqosiy tashxis o‘tkazish. UASh taktikasi. Tor mutaxassiss yoki shifoxonaga yuborishga ko‘rsatma. QVP va OP sharoitida davolash, dispanser kuzatuv, nazorat va reabilitatsiya o‘tkazish tamoyillari. Profilaktika tamoyillari. Ishga layoqatlilikni aniqlash. Mavzuni o‘tish tamoyillari»
O‘qitish texnologiyasi

O‘quv vaqti: 6,4 soat
O‘quv mashg‘ulotining tuzilishi		Oilaviy poliklinika. O‘quv tematik xona. EKG xonasi UASh xonasi. O‘quv qo‘llanmalar, fantomlar, mulyajlar, tarqatma materiallar, vaziyatli masalalr va testlar to‘plami Televizor, video apparatura, multimedia
O‘quv mashg‘ulot maqsadi: UASh umirtqa pog‘onasi, ko‘krak oldi devori, yelka muskullar, o‘rab oluvchi temiratki patologiyalarida ko‘krak qafasidagi og‘riqlarni davolashda optimal variantini tanlash, zamonaviy tashxislash va taqqosiy tashxislashga o‘rgatish, shuningdek sog‘liqni saqlash birlamchi bo‘g‘ini sharoitida bemorlarni olib borishda UASh ning malakaviy tavsifnoma tamoyillari
Pedagogik vazifalar: 1.Umirtqa pog‘onasi, ko‘krak qafasi old devori, yelka muskullari patologiyasidagi ko‘krak qafasidagi og‘riqlarni tashxislashda variantlar savollarini ko‘rib chiqish 2. Umirtqa pog‘onasi, ko‘krak qafasi old devori, yelka muskullari patologiyasidagi ko‘krak qafasidagi og‘riqlarni ko‘rsatib berish 3.Umirtqa pog‘onasi, ko‘krak qafasi old devori, yelka muskullari patologiyasidagi ko‘krak qafasidagi og‘riqlarni taqqosiy tashxislashda davolash ishlarini hal qilish (nomedikamentoz va medikamentoz) 4. Umirtqa pog‘onasi, ko‘krak qafasi old devori, yelka muskullari patologiyasidagi ko‘krak qafasidagi og‘riqlarni UASh ning malakaviy tavsifnoma tamoyillari savollarini xal qilish 5.QVP va OP sharoitida bemorni olib borish tamoyillari. 6.Ushbu kasalliklarda birlamchi, ikkilamchi va uchlamchi profilaktikasi tamoyillari. 7. Umirtqa pog‘onasi, ko‘krak qafasi old devori, yelka muskullari patologiyasidagi ko‘krak qafasidagi og‘riqlari bor bemorlarni ishga layoqatligini hal qilish.	O‘quv faoliyati natijasi: Talaba bilishi kerak: Umirtqa pog‘onasi, ko‘krak qafasi old devori, yelka muskullari patologiyasidagi ko‘krak qafasidagi og‘riqlarni paydo bo‘lish mexanizmi. Ko‘krak qafasidagi og‘riqlarning klinik paydo bo‘lishi. Umirtqa pog‘onasi, ko‘krak qafasi old devori, yelka muskullari patologiyasidagi ko‘krak qafasidagi og‘riqlarni taqqosiy tashxislash. Umirtqa pog‘onasi, ko‘krak qafasi old devori, yelka muskullari patologiyasidagi ko‘krak qafasidagi og‘riqlarni shifoxonaga yuborishga ko‘rsatmalar. Umirtqa pog‘onasi, ko‘krak qafasi old devori, yelka muskullari patologiyasidagi ko‘krak qafasidagi og‘riqlarni medikamentoz dorilar bilan davolash. Nomedikamentoz davolash usullari. QVP va OP sharoitida ushbu bemorni kuzatish va monitoring olib borish tamoyillari. Ushbu kasalliklarda birlamchi, ikkilamchi va uchlamchi profilaktika chora tadbirlarini olib borish tamoyillari. Talaba bajara olishi kerak: Umirtqa pog‘onasi, ko‘krak qafasi old devori, yelka muskullari patologiyasidagi ko‘krak qafasidagi og‘riqlarli bemorlarni ushbu kasallik bilan bemorlarni shikoyatini va anamnezini taxlillash Umirtqa pog‘onasi, ko‘krak qafasi old devori, yelka muskullari patologiyasidagi ko‘krak qafasidagi og‘riqlari bor bemorlarni laborator instrumental tekshirish va klinikasiga ko‘ra taqqosiy tashxis o‘tkazish. Umirtqa pog‘onasi, ko‘krak qafasi old devori, yelka muskullari patologiyasidagi ko‘krak qafasidagi og‘riqlari bor bemorlarni ishga layoqatligini aniqlash. Umirtqa pog‘onasi, ko‘krak qafasi old devori, yelka muskullari patologiyasidagi ko‘krak qafasidagi og‘riqlari bor bemorlarni davolash tamoyillari taktikasi. Ushbu kasallikni sog‘lom turmush tarzi bo‘yicha nomedikamentoz davolash bo‘yicha maslahat berish
O‘qitish usullari	“ Stol o‘rtasida ruchka ”, grafikali organayzer – konseptual jadval, demonstratsiya, video ko‘rish, diskussiya, suhbat, vaziyatli masalalar va testlarni yechish usullari.
O‘quv faoliyatini tashkillashtirish shakllari	Individual ishlash, kichik guruhlarda, kollektivli, auditorli, auditorlidan tashqari ishlash.
O‘qitish manbalari	Tarqatma o‘quv materiallari, vizual materiallar, videofilmlar, mulyajlar, grafik organayzerlar, tibbiy xaritalar komplekti, jadvallar, stendlar, o‘quv qo‘llanmalar, o‘quv materiallar, bemorlar EKG si.
Qayta aloqa usullari va manbalari	Blis-so‘rovlar, testdan o‘tkazish, o‘quv topshiriqlarni bajarilgan natijalarini prezentatsiyasi, tibbiy xarita to‘ldirilishi, amalaiy ko‘nikmalarni «professional darajada» bajarilishi.

Mashg‘ulotning texnologik haritasi

Mavzu: «Ko‘krak qafasidagi og‘riqlar. Umirtqa pog‘onasining ko‘krak qafasi qismi osteoxondrozi, qovurg‘alararo nevralgiyasi, ko‘krak qafachi jarohatlari, o‘rab oluvchi temiratkilar bilan taqqosiy tashxis o‘tkazish. UASh taktikasi. Tor mutaxassiss yoki shifoxonaga yuborishga ko‘rsatma. QVP va OP sharoitida davolash, dispanser kuzatuv, nazorat va reabilitatsiya o‘tkazish tamoyillari. Profilaktika tamoyillari. Ishga layoqatlilikni aniqlash. Mavzuni o‘tish tamoyillari»

№	Amaliy dars bosqichlari	Dars shakli O‘tkazilish joyi	Dars davomiyligi 225
1	Kirish qismi (mavzuni asoslash)		10
2	Mavzuni yangi pedagogik interfaol uslublarni qo‘llagan holda muhokama qilish (usul «ari ini»), hamda demonstratsion materiallarni taqdim qilish (tibbiy xaritalar komplektlari, plakatlar, rentgenogrammalar), boshlang‘ich bilim darajasini aniqlash.	So‘rov, muxokama Dars xonasi, UASh xonasi	40
3	Muxokama natijasini chiqazish		10
4	Amaliy qismni amalga oshirish uchun vazifa aniqlash- mutaxassis so‘rovi. Tibbiy xaritalarni to‘ldirish bo‘yicha qoidalar va maslahatlarni tushuntirish.	Muxokama UASh xonasi	20
5	Amaliy qismni o‘qituvchi nazorati ostida o‘zlashtirish.	Mutaxx. So‘rovi. Bemorlar bilan muloqot va tibbiy xaritalarni to‘ldirish, muammoli masalalar. Bemorlarni poliklinikada qabul qilish, uyga chaqiriq vaqtida bemorlarni ko‘rigi.	20
6	Bemor haqidagi axborotlar interpretatsiyasi: shikoyatlar, ko‘rik, perkussiya, auskultatsiya, hamda UQT, UST va biokimyoviy tahlillar va tashhisni shakllantirish.	Kasallik tarixi, laborator taxlillar, muammoli masalalar.	25
7	Talabalarning nazariy va amaliy bilimlarini muhokama qilish, materialni o‘zlashtirish, o‘zlashtirish ko‘rsatkichini baholash.	Og‘zaki so‘rov, testlar, muxokama, amaliy ko‘nikmalarni aniqlash. Poliklinikadagi o‘quv xonasi	75
8	Amaliy dars mavzusi bo‘yicha xulosa qilish, 100 balli tizimda baho qo‘yish va bahoni e’lon qilish. Keyingi darsni uy vazifasi sifatida berish(savollar to‘plami).	Axborot, mustaqil ish uchun savollar. Poliklinikadagi o‘quv xonasi	25

2. Motivatsiya

Sog‘liqni saqlash birlamchi bo‘g‘inida qiyin vazifalardan biri, ko‘krak qafasidagi og‘riqlari bor bemorlarni olib borishda har xil kasalliklardan ajratib olish (umirtqa pog‘onasi, ko‘krak qafasi old devori, yelka muskullari patologiyasi), QVP va ShVP sharoitida UASh ushbu bemorlar savollarini yechishi, davolash va mutahassisga yuborish uchun yo‘llanma berish. Bu holat UASh tayyorlash dasturi mavzulariga kiritilgan.

3. 
   Fanlararo va fan ichi bog‘liqligi
   

Ushbu mavzu bo‘yicha talabalarni o‘qitish anatomiya, gistologiya – embriologiya va sitologiyasi bilan, normal fiziologiya, bioximiya, patologik anatomiya, patologik fiziologiya. Topografik anatomiya va operativ jarrohlik. Ichki kasalliklar propedevtikasi, tuberkulez, onkologiya. Rentgenologiya va tibbiy radiologiya. Fizioterapiya, Endokrinologiya, Fakultet terapiya, Gospital terapiya, Ortopediya fanlariga asoslangan.

4. O‘qish mazmuni

4.1. Nazariy qism
Nazariy qismda quyidagi savollar ko‘rib chiqiladi:

Umirtqa pog‘onasi kasalliklari. Poliklinikaga murojaat qilgan bemorlarda ko‘plab uchraydigan sabablardan biri, ko‘krak qafasidagi og‘riqlardir, ya’ni umirtqa pog‘onasining bo‘yin qismi osteoxondrozi, umirtqa pog‘onasi diski churrasi bilan murojaat qiladi. Ushbu kasalliklarda og‘riq to‘mtoq, simillovchi xarakterga ega, ba’zan ko‘krak qafasining har qanday joyiga lokalizatsiya qiladi, ayniqsa to‘sh ortiga. Og‘riqlar chuqir nafas olganda va xarakat qilganda kuchayadi. Umirtqa pog‘onasi va yelka bo‘g‘imlari kasalliklari. Umirtqa pog‘onasi disklar churrasi va orqa miyaga ularning prolapsi, bo‘yin va ko‘krak qafasi qismi osteoxondrozi. Umirtqa pog‘onasi yoki yelka bo‘g‘imi jarohatlari. Umirtqa pog‘onasining birlamchi yoki metastatik o‘smalari.

Umirtqa pog‘onasining chuqur deformatsiyasi (kifoz, skolioz) yoki qovurg‘alar, to‘sh deformatsiyasi, bemor tekshiruvida umirtqa pog‘onasidagi nerv ohirlari va muskul og‘riqlari paydo bo‘lishida, herpes zoster aniqlanishi, ko‘krak qafasidagi og‘riqlar kuzatilishiga olib keladi.

Ko‘krak qafasining nafasli harakatida yoki nafas aktida bir tomonlama orqada qolishiga, o‘pka, plevralar shikastlanishi, diafragma yoki qovurg‘alararo muskullar jarohatlari olib keladi.

Ushbu holat bilan ko‘krak qafasi paypaslanganda suyak-muskul apparati va periferik asab tizimi kasalliklarini aniqlash mumkin. Qovurg‘alarni paypaslaganda siniq qovurg‘alarni aniqlash mumkin. To‘sh sohasi va orqa qovurg‘alar tugashini bir vaqtda basib ko‘rish, singan joydagi og‘riq lokalizatsiyasini yoki patologik jarayonni topish samaralidir. Ko‘krak yoki bo‘yin radikulitida boshni qattiq bosib ko‘rilganda, nerv ohirlari sohasida og‘riqlar kuchayadi.

Ko‘krak qafasidagi muskullarni maqsadli paypaslab, qaysi muskul patologiyasi borligini aniqlaydi. Qovurg‘alararo muskul og‘riqlari chuqur nafas olganda, yo‘talganda, to‘satdan burilganda va tana oldinga egilganda og‘riqli bo‘ladi. Ko‘krak qafasi muskullaridagi og‘riqlar, qo‘llarni orqaga uzatganda kuzatiladi va muskullar tonusi aniqlanadi.

Muskul-fassial yoki qovurg‘a-umirtqa og‘riqlari (visseral) quyidagicha xarakterlanadi:

Doimiy lokalizatsiya.

Muskullar guruhi va tana holati zo‘riqishdagi og‘riqlar shartsiz bog‘liqdir.

Surunkali kechishdagi og‘riqlar kam intensivli og‘riqli, “umumiy simptomlar” bo‘lmaydi, balkim o‘tkir jarahatlarda aniq namoyon bo‘ladi.

To‘g‘ri yo‘nalishli paypaslash patologiyani topishda aniqlik beradi, ayrim muskullar guruhi paypaslanganda (chegaralangan) mahalliy og‘riqlar, muskul gipertonusi va triggerli zonalar ko‘pligi aniqlanadi.

Og‘riqlar mahalliy ta’sir ko‘rsatilganda kamayishi yoki yo‘qolishi kuzatiladi (xantallar, garimdorili plastirlar, massaj, akupunktura, elektroforez, og‘riqli infiltratsiyali zonani novokainli, gidrokortizonli blokada qilish).

Radikulyar og‘riq uchun, qovurg‘alararo nevralgiyasi quyidagicha xarakterlanadi.

Kasallikni o‘tkir boshlanishi yoki surunkali kechishida kasallikni to‘satdan qo‘zg‘alishi

Nerv joylashgan zonaga mos joyda og‘riqli lokalizatsiya kuzatilishi.

Umirtqa pog‘onasi harakatlari bilan bog‘liq bo‘lgan og‘riqlar.

Bo‘yin va ko‘krak umirtqasi radikulitidagi nevrologik simptomatikasi.

Nerv tolalarining mahalliy chiqadigan joyidagi to‘satdan mahalliy og‘riqlar bo‘lishi.

UASh taktikasi. Ambulator davo. Umirtqa pog‘onasini immobilizatsiya qilish (qattiq to‘shakli yotoq), issiq qilish, analgetiklar – og‘riqlarni bartaraf qilishda, davolashning asosiy triada usulidan foydalanish. Mahalliy-ta’sirlash usulini qo‘llash – sillash. Manual terapiya. Umirtqani tortish, massaj, davolash fizkultura, fizioterapevtik muolajalar, blokada keng qo‘llaniladi. Sanator krort davolash kasallikni profilaktika qilishda va davolashda asosiy rol o‘ynaydi. To‘liq konservativ davolashga (3-4 oy) qaramay og‘riq davomiylik intensivligi kuchaysa, bemorga shifoxonada davolanish taklif qiladi. Falajlanuvchi ishiaslarda, umirtqa diskining churrasi sababli ot yoyi siqilishidagi bosim sababli operatsiyalarga mutloq ko‘rsatma bo‘lib hisoblanadi.

O‘rab oluvchi temiratki varicella- zoster suvchechak bilan kasallangan bemorlar orqa miya gangliyalarida virusni bo‘lishi va virus reaktivligi natijasida kasallik rivojlanadi. Virus reaktivatsiyasi sabablari noaniq bo‘lib, immun tanqis holatlarda ya’ni, masalan, leykoz va limfomalar, umirtqa pog‘onasida nurli davo olganda, umirtqa pog‘ona va orqa miya o‘smasida kuzatiladi. Kasallik har xil yoshda kuzatiladi, hattoki homiladorlik vaqtida homila ichidaligida virus varicella- zoster yuqsa ko‘krak yoshdagi bolalarda ham kasallik kuzatiladi. Kasallikni klinik belgilariga asoslanib tashxis qo‘yiladi.

Klinikasi: Kasallik shikastlangan gangliyalar innervatsiya zonalaridagi giperesteziya va nerv oxirlaridagi og‘riqlar bilan boshlanadi. Kasallikning bir necha kunidan keyin, orqa miya nerv ohirlarining bitta yoki ikkita innervatsiya zonalarida toshmalar paydo bo‘ladi. Toshmalar infiltrativ va giperemiyali sohalarda avval papulalar paydo bo‘ladi. Ushbu papulalar vezikulalarga va pufaklarga aylanadi, ular esa o‘z navbatida pustulaga aylanadi. Keyinchalik qatqaloq paydo bo‘lib, kasallikning 10-14 – kunlari ko‘chib tushadi va o‘zidan gipopigmentatsiya qoldiradi. Shikastlanish asosan bir tomonlama bo‘ladi. Tananing har qanday joyi shikastlanishi mumkin. Lekin toshmalar qovurg‘alararo va uch shoxli nerv innervatsiyasi zonasi bo‘yicha lokalizatsiya qiladi. Periferik limfa bezlarining kattalashi kuzatiladi. Asoratlari: 1. Ko‘p kuzatiladigan: postgerpetik nevralgiya (70-80% bemorlarda bir yil ichida o‘tib ketadi, qolgan bemorlarda yillar davom etadi), blefarit, keratit, uveit. 2. Kamroq kuzatiladigan- periferik muskullar falaji. 3. Juda kam xollarda- meningoensifalit kuzatilishi mumkin.

Davolash: Mahalliy: Mahalliy dori vositalarini ko‘p ishlatish ikkilamchi bakterial infeksiya rivojlanishiga olib kelishini bemorlarga tushuntirish kerak. Kalaminli salfetkalarni ishlatganda og‘riq kamayadi, lekin ularni olish og‘riqlidir, shuning uchun og‘riqlarni kamaytirish uchun sovuq salfetkalar ishlatiladi. Plenka xosil qiladigan mentolli dorilar o‘ta samaralidir. Mahalliy asiklovir malhami ishlatsa bo‘ladi.

Umumiy davo: Aspirin, parasetamol, yoki kodeinli parasetamol buyuriladi. Asiklovirni ichishga (800 mg kuniga 5 marta 7 kun, dorini kasallikni 72 soatdan kech bo‘lmagan vaqtda, toshma toshishi bilan qabul qilinishi kerak) buyuriladi, bu kasallikni davomiyligini va atrofdagilarga yuqish hafini kamaytiradi. Asiklovir o‘rniga ba’zan kortikosteroidlar qabul qilinadi (prednizolon ichishga- 1-hafta – 50 mg/sut, 2-hafta – 25 mg/sut, 3-ya hafta – 12,5 mg/sut).

Umirtqa pog‘onasi ning ko‘krak qismi osteoxondrozi, qovurg‘alararo nevralgiyasi, ko‘krak qafasi jarohatlari, o‘rab oluvchi temiratkining taqqosiy tashxislash

Kasallik turlari	Etiofaktorlar	Og‘riqlar xarakteri	Og‘riqlar paydo bo‘lish mexanizmi	Klinik simptomlari
Umirtqa pog‘onasining ko‘krak qismi osteoxondrozi	Yoshi, gipodinamiklik.	Og‘riq to‘mtoq, sanchuvchan va ko‘krak qafasining turli qismlariga lokalizatsiya qilishi	Umirtqa pog‘onasi disklari, tog‘aylari shikastlanadi, natijada umirtqa pog‘onalar oralig‘i torayib, u yerdan o‘tadigan orqa miya nerv oxirlarining siqilishi kuzatiladi.	Vegetativ irritativli sindrom, reflektorli va kompressionli genezli
Qovurg‘alararonevralgiya	Sovuq qotishdan yalig‘lanish jarayoni rivojlanadi	Lokal og‘riqlar, sanchuvchan xarakterli, bosib ko‘rilganda og‘riq kuchayadi.	Nerv ohirlarining yallig‘lanishi.	Og‘riqlar yallig‘lanish jarayoniga bog‘liq, bosib ko‘rilganda og‘riqlar kuchayadi
O‘rab oluvchi temiratki	Sovuq qotishda virius sababli kelib chiqadi	Toshma toshadigan joyda kuydiruvchi og‘riq kuzatiladi	Bu kasallik suvchechakning latentli virusi faollashi natijasida kelib chiqadi.	Yallig‘lanish orqa miya nerv ohirlarida va umirtqa pog‘onasi gangliyalarida, shuningdek isitma ko‘tarilishi, umumiy intoksikatsiya, nerv yo‘nalishi bo‘yicha ekzantema va sezuvchanlik oshishi, 3-4 kunlardan keyin toshmalar toshishi kuzatiladi.
Ko‘krak qafasi jarohatlari	Turli xil jarohatlar	Yurak sohasida yoki jarohat olgan sohada similovchi og‘riqlar bo‘lishi	Jarohat natijasida qovurg‘alararo nervlarning ta’sirlanishi yoki siqilishi	Haraktda yoki tegib ketganda og‘riqlar kuzatilishi

UASh taktikasi

UASh birinchi navbatda yurak patologiyalarini inkor qilishi shart: O‘MI, nostabil stenokardiya, o‘tkir ko‘krak qafasi jarohatlari, o‘rab oluvchi temiratki va b. shoshilinch birinchi tibbiy yordam ko‘rsatish va shoshilinch shifoxonaga yuborish talab qiladi.

Zarurat bo‘lsa nevropatolog maslahatiga yuborish kerak. Poliklinika sharoitida toifa xizmatiga asoslanib umirtqa polg‘onasining ko‘krak qismi osteoxondrozi nerv oxirlari sindromi, yaqqol namoyon bo‘lmagan qo‘zg‘alishi bilan, qovurg‘alararo nevralgiyasini tashxislash va davolash.
«AYLANA STOL» USULINI QO‘LLASh

Maqsad: mavzuni muxokama kilishda xamma talabalarni ukuv jarayoniga jalb kilib, talaba bilimini nazorat kilish mumkin. Usulning asosiy sharti: kogozga yozilgan shartlarni, aylantirish. Xar bir talaba uz variantiga tugri keladigan javobni yozib, kogozni keyingi ishtirokchiga uzatib yuboradi. Muxokama kilinganda notugri javoblar chizib tashlanadi, bu esa talabani dars sungida baxolashga kulaylik yaratadi. Bilimlarni nazorat kilish ogzaki va yozma shaklda olib borish mumkin.

Masalan: osteoxondrozni davolashda ishlatiladigan dorilardan xoxlagan bir guruxidan bitta dori yozish (NYaKV, xondroprotektorlar) natijalar talabar bilan =isoblanadi va muxokama kilinadi.

№	Baholash	A’lo	O‘rtacha	Qoniqarli	Qoniqarsiz	Yomon
	O‘zlashtirish %	100%-86%	85%-71%	70-55%	54%-37%	36% va past
1	Nazariy qism	20-17,2 Ball	17-14,2 ball	14-11 ball	10,8-7,4 ball	7,2 ball

4.2 Taxliliy qism

4.2.1. Vaziyatli masalalar:

Vazifa

KVP ga uydan chakirik tushdi. Erkak kishi 58 yoshda, yurak soxasidagi xurujsimon ogrik bezovta kiladi, davomiyligi 30 dakika, chap yelka va kulga irradiatsiya kiladi, ulimdan kurkish.

Anamnezidan: xurujlar xaftasiga 2-4 marta kuzatilgan, ichgan dorilari samarasiz bulgan. Tibbiy tez yordam shifokori narkotik analgetik yuborgandan keyingina ogriklar kolgan. Xuruj kuzatilmaganda uzini yaxshi xis kiladi. Ukituvchi bulib ishlaydi, kuniga 5-6 ta sigaret chekadi. Otasi YuIK bilan xastalangan.

Ob’ektiv tekshirilganda: ChSS 76 zarba dakikasiga, aritmik, yurak tonlari bugiklashgan. AB 120/70 mm sm.us..

1	ShAM kunikmalari asosida bemorni kabul kildi	Salomlashdi, uz karshisiga utkazdi, pasport kismini qbulb? Bemorga ismi bilan murojaat kildi, bemor tushinadigan sodda tilda va oddiy suzlar ishlatdi.
2	Asosiy va ikkilamchi shikoyatlarini anikladi	Asosiy shikoyatlari: yurak soxasida xurujsimon ogriklar, davomiyligi 30 dakika, chap yelka va kulga irrodiatsiya kiladi. Ikkilamchi shikoyatlari: ulimdan kurkish
3	Anamnesis morbi	Xurujlar xaftasiga 2-4 marta kuzatilgan, ichgan dorilari samarasiz bulgan. Tibbiy tez yordam shifokori narkotik analgetik yuborgandan keyingina ogriklar kolgan. Xuruj kuzatilmaganda uzini yaxshi xis kiladi
4	Anamnesis vitae	Ukituvchi bulib ishlaydi, kuniga 5-6 ta sigaret chekadi. Otasi YuIK bilan xastalangan.
5	Xavf omillarini anikladi	Boshkarilmaydigan: jinsi, yoshi, nasli (Otasi YuIK bilan xastalangan.). Boshkariladigan: yomon odatlari kasbi ukituvchi
6	Bemor muammolarini anikladi	Asosiy: yurak soxasidagi ogrik Yondosh: yomon odatlari
7	Ob’ektiv kurik utkazdi	Teri va kurinarli shillik kavatlari och pushti rangda. Kalkonsimon bez paypaslanganda kattalashmagan. Upkada vezikulyar nafas. Yurak tonlari bugiklashgan, aritmik. AB 120/70 mm.sm.us. ChSS 76 zarba dakikasiga. Jigar va talok kattalashmagan. Najas va peshob kelishi erkin.
8	Taxminiy tashxis kuydi va toifa xizmatini belgiladi	Asos.: UKS, korinchalar ekstrosistoliya tipli ritm buzilishi Laun buyicha 1 sinf. Kategoriya 2
9	Toifa xizmatiga xos tekshiruv rejalarini anikladi.	3.1.: UKT, UST, EKG, kondagi kand, VSK. 3.2.: BAK (AST, KFK-MV, troponin, LDG, mioglobin), lipid spektr, koagulogramma EXOKS, Angiokoronarografiya, Xolterovskiy monitoring.
10	Mustakil amaliy kunikmalarni bajardi	EKG
11	laborator-instrumental tekshiruvlar taxlili interpretatsiyasini utkazdi	OAK: Nv-120, er-3,5, leyk.-6,2, EChT-8 mm/ch BAK: mochevina-7.3, kreatinin- 0.08, um oksil-74g/l, glyukoza-5.4 mmol/l, AST-0,2, Umum. xolesterin- 7,0 mmol/l, Koagulogramma: PTI-100 % UST: tinik. Sol ogr.- 1018, oksil -abs., epit.-0-1/1 , leyk.-0-1/1, er-0-1/1, shillik abs. EKG: ritm sinusoli, ChSS 76 zarb. YuEU siljimagan. III va AVF tarmoklarida ST tishlari kutarilgan, yagona korinchali ekstrasistoliya kuzatiladi. EXOKS: ChK orka devori gipokineziyasi.
12	Takkosiy tashxis	Stabil stenokardiya, miokard infarkti, nostabil stenokardiyaning boshka turlari
13	Yakuniy tashxis kuydi va toifa xizmatini belgiladi	Asos.: YuIK. Vazospastik stenokardiya, korinchalar ekstrosistoliya tipli ritm buzilishi Laun buyicha 1 sinf. Kategoriya 2
14	Bemorga talukli profilaktika guruxini anikladi	Ikkilamchi b – samarali isbotlangan dorilar bilan davolash Uchlamchi – asoratlar oldini olish va davolash, reabilitatsiya, dispanserizatsiya
15	Nomedikamentoz davo	Soglom turmush tarzi, ratsional ovkatlanish, parxez stol № 10, mexnat va dam olish tartibiga rioya kilish, bemor sogligi stabillashganda sanator-kurort davo, fizioterapiya (tinchlantiruvchi muolajalar). Tinchlantiruvchi fitoterapiya.
16	Medikamentoz davo	Ogrikni tuxtatish: Nitroglitserin til ostiga, nitrosprey, samara bulmasa neyroleptanalgeziya (fentonil + droperidol) Miokard ishimiyasini oldini olish: Nitratlar, kalsiy.antagonistlari Antikoagulyantlar, antiagregantlar. Gipolipidemik vositalar. Miokarddagi metobolik jarayonni yaxshilaydigan vositalar. Jarroxlik davo: AKSh, balonli koronar angioplastika.
17	Bemordan tushunganligini tekshirib kurdi	Zudlik bilan shifoxonaga yuborish, davodan sung UAIII kaytib kelish. Bemordan xammasi tushunarligini, davolash buyicha savollari bor yoki yukligini, nomedikamentoz va medikamentoz davo buyicha savollari borligini surash. Kayta kurik vaktini belgilash.
18	«D» dispanser nazorat guruxi anikladi	D3 – surunkali kasalliklari bor bemorlar davolashga muxtoj a. – kompensatsiya (kasallik kam kuzgalishi, ishga layokatligi saklangan) b. – subkompensatsiya (kasallik tez-tez kaytalanib turadi, ishga layokatligi pasaygan) v. – dekompensatsiya (ishga layokatsiz)
19	Profilaktika turlarining amaliy boskichlari va nazariy bilimi.	1-chi prof-ka: Soglom turmush tarzi, ratsional ovkatlanish, mexnat va dam olish tartibiga rioya kilish, sogligi stabillashganda sung sanator-kurort davolanish. Autotrening. 2-chi prof-ka: kasallikni erta davrida erta aniklash (profosmotrlar, skrining). Nomedikamentoz va samarali isbotlangan dorilar bilan medikamentoz davolash. 3-chi prof-ka: uz vaktida bemorlarni nazorat kilish, utki rva surunkali kasalliklarini profilaktika kilish, laborator instrumental tekshiruvlar molnitoringi, bor asoratlarga sifatli reabilitatsiya ishlari olib borish.
20	Dispanserizatsiya utkazishning amaliy boskichlari va nazariy bilimi.	1-kasallikni nozologik shaklini asosladi va «D» nazorat guruxini anikladi (D3) 2- yil davomida katnovlar sonini anikladi (yiliga 4 marta) 3- zaruriyat buyicha mutaxassislar kurigini asosladi(yiliga 2 marta kardiolog kurigi, kursatmaga asoslanib kardioxirurg) 4-yil davomida laborator instrumental tekshiruvlar nomi va tekshiruvlar sonini anikladi (yiliga 4 marta EKG, yiliga 2 marta UKT, UST, BAK ) 5-soglomlashtirish davolash chora tadbirlar rejalarini yil davomida utkazilish rejalarini tuzdi. 6-D-nazoratni kasallikka mos nozologiyani belgiladi va nazorat tamoyillarini keyingi uzgarishini anikladi.

Vaziyatli masalalar:

1.Bemor S., 54 yoshda. UASh ga kuyidagi shikoyatlar bilan murojaat kiladi: ko‘krak kafasidagi og‘riqqa va yurak orqa qismida siquvchi, chap qo‘lga uzatiluvchi og‘riq, bo‘yin va chap qo‘l uvishishi, yurak sohasidagi og‘riqlar, harakat chegaralanishi kuzatiladi. Anamnezidan: bolalar bog‘chasida oshpaz bo‘lib ishlaydi. Ob’ektiv tekshirilganda ortiqcha vazni bor. Umirtqa pog‘onasini bo‘yin-ko‘krak qismini va qovurg‘alararo paypaslanganda kuchli og‘riqlar kuzatiladi. Auskultatsiyada: o‘pkada vezikulyar nafas. Yurak tonlari bo‘g‘iq, ritmik, ChSS 76 zarba daqiqasiga. AB 140/80 mm sm.us.

UQT: Nv-120, er- 4,2, leyk- 10,9, EChT- 20 mm/ch.

R-gramma umirtqa pog‘onasining bo‘yin-ko‘krak qismida umirtqa pog‘onasi tirqishlarining torayishi, subxondral skleroz, Th 1 – 4 sathida osteofitlar bor.

EKG: diffuzli distrofik o‘zgarishlar.

1. Yuqorida keltirilgan o‘zgarishli shikoyatlar, qanday 4 ta kasalliklarda kuzatiladi;

2. Taxminiy tashxis;

3. Kasallikni tashxislash uchun kanday 2 ta tekshiruv xal kiluvchi tekshiruv bulib xisoblanadi;

4. UASh taktikasi va davolash tamoyillari.
2.Bemor 60 yosh, UASh ga chap yelka sohasidagi og‘riqqa, chap qo‘l muskullari kuchsizlanish va 2 haftadan beri chap qo‘lning 4-5 barmoqlarining 5 daqiqalar davomida uvishishiga shikoyat qilib murojaat qiladi. Nevropotolog murojaat qilgan va indometatsin, maxalliy finalgondan foydalangan, og‘riq va kuchsizlanish o‘tib ketmagan. Og‘riqlar jismoniy zo‘riqishdan, ko‘chaga chiqqanda, piyoda yurganda paydo bo‘ladi, og‘riqlar yurishdan to‘htaganda o‘tib ketadi. Kayfiyati skeptik. Anamnezidan firmada kompyuterda ishlaydi, 5 yildan buyon gipertonik kasallik bilan xastalangan, gipertenziv dorilarni noregulyar iste’mol qiladi. Ob’ektiv tekshirilganda: bemorda ortiqcha vaznlik bor. Yurakning chap chegarasi +1,5 sm. yurak tonlari bo‘g‘iqlashgan, ritmik. Aorta ustida II ton aksenti eshitiladi. PS 88 zarba daqiqasiga. AB 170/95 mm.sm.us. jigar va taloq kattalashmagan. Najas va peshob ajralishi erkin.

1. Yuqorida keltirilgan o‘zgarishli shikoyatlar, qanday 4 ta kasalliklarda kuzatiladi;

2. Taxminiy tashxis;

3. Tana vazni indeksini kanday aniklanadi va uning me’yoriy kursatkichlari;

4. UASh taktikasi va davolash tamoyillari.

1. 
   Bemor 56 yosh, ortikcha vazni bor. Oxirgi vaktlar tush ortida 3-5 dakika davom etuvchi ogrikli xurujlar paydo bulganligi sababli UASh ga murojaat kilgan. Kecha kechkurun va bugun ogrikli xuruj kupaygan, davomiyli va intensivli. Judayam yogli va kalloriyali ovkatlarni, pivo ichishni yaxshi kuradi. Yurak tonlari bugiklashgan, ritmik. AB 135/90 mm.sm.ut. Puls 88 zarba dakikasiga. Upkada vezikulyar nafas. Jigar + 1sm kattalashgan, sillik, ogriksiz. Talok kattalashmagan. Boldirlarda shishinkirash bor.
   

1. Yuqorida keltirilgan o‘zgarishli shikoyatlar va simptomlar qanday 4 ta kasalliklarda kuzatiladi;

2. Taxminiy tashxis;

3. Ushbu kasallikka xos 6 ta klinik belgilarni sanab uting;

4. UASh taktikasi va davolash tamoyillari.

2. 
   36 yoshli bemor ertalab soat 4 da yurak soxasida intensivli xuruj paydo bulgan, ogrik xolsizlik, muzdek ter, ulimdan kurkish xislari kuzatilgan. Tibbiy tez yordam shifokori tomonidan kilingan EKG da II, III, AVF, V5-V6 tarmoklarda STsegmentining gumbazsimon kutarilishi kuzatilgan. Ogrik koldirilgandan sung EKG normaga kaytgan. Yurak tonlari bugiklashgan, ritmik. AB 130/70 mm.sm.us. puls 88 zarba dakikasiga. Upkada vezikulyar nafas. Jigar va talok kattalashmagan.
   

1. Yuqorida keltirilgan o‘zgarishli shikoyatlar va simptomlar qanday 4 ta kasalliklarda kuzatiladi;

2. Taxminiy tashxis;

3. Ushbu patologiya uchun kanday gurux dorilari tanlov gurux dorisi bula oladi (anik kursating);

4. UASh taktikasi;

3. 
   Bemor 53 yosh UAShga murojaat kildi. Yurak soxasida noxushlik sezishi, davriy xolsizlik, yurakning urib ketishi, xansirash, bosh aylanishi kuzatiladi, xurujlar xushini yukotish bilan kechadi.
   

Ob’ektiv tekshirilganda: yurak tonlari bugik. AB 90/60 mm sm.us. ChSS-40 zarba dakikasiga. Upkada vezikulyar nafas. Korin yumshok paypaslanganda ogriksiz.

1. Ushbu xolatda bradikardiya sababi nima;

2. EKG da taxminiy uzgarishlar kanday buladi;

3. UASh taktikasi va davolash tamoyillari.

7. 
   58 yoshli bemor I. bir xaftadan beri yurak soxasidagi ogriklar bezovta kiladi. Ogriklar kukrak kafasining ortiga tarkaladi, achishish xissi, sanchish kuzatilgan. Ogriklar doimiy, jismoniy zurikishga boglik emas, kiyimiga tegib ketsa ogrik kuchayadi. Tekshiruv vaktida bemor uta bezovta, uzida miokard infarkti bulsa kerak deb uylaydi. Bemor suziga kura: bir kun oldin konditsioner ostida ishlagan. Ob’ektiv tekshirilganda: umumiy axvoli konikarli, normostenik, chap kukrak kafasi nafas faoliyatidan orkada koladi. Tana xarorati 37,8⁰S. Chap kukrak kafasining 5-6 kovurgalararo paypaslanganda kuchli ogrik bor, shifokor kulini itarib tashlaydi. Upkada vezikulyar nafas, xirillashlar yuk. Yurak tonlari bugikrok, ritmik. ChSS 76 zarba dakikasiga. AB 130/80 mm.sm.us. jiga rva talok kattalashmagan.
   

1. Yuqorida keltirilgan o‘zgarishli shikoyatlar va simptomlar qanday 4 ta kasalliklarda kuzatiladi;

2. Taxminiy tashxis;

3. Nitratlar va β- blokatorlar kullanilishiga karshi kursatmalar;

4. UASh taktikasi va davolash.

8. 
   Bemor D., 62 yosh, shikoyati bosh ogrigi, bosh aylanishiga, kulokda shovkin, chap oyok-kulda sezgining pasayishi, kuchsizlik va uvishib kolishi, xotiraning pasayishi, bexollik, uykusizlik, xansirash va jismoniy zurikishda yurak urib ketishiga shikoyat kiladi. Anamnezidan: 8 yildan beri GK va YuIK bilan kasallanib keladi. No regulyar davolanib turadi. Axvolini yomonlashishini emotsional va jismoniy zurikishga boglaydi. Tekshirib kurilganda: bemorda ortikcha vazn bor, teri rangi okimtir, nam. Yurak tonlari bugiklashgan, yurak chukkisida sistolik shovkin, aortada II ton aksenti eshitiladi. AB 170/100 mm.sm.us. Puls 100 zarba dakikasiga, ritmik. EKG da ritm sinusli. I, II, a VL, V5-6 tarmoklarda ST sigmenti kutarilgan va chukur, Q tishchasi kengaygan. Manfiy T tishcha shakllangan.
   

1. Yuqorida keltirilgan o‘zgarishli shikoyatlar va simptomlar qanday 4 ta kasalliklarda kuzatiladi;

2. Taxminiy tashxis;

3. Tekshiruv rejasi;

4. UASh taktikasi va rejali davolash.

5. Metobolik sindromda dislipidemiya xususiyatlari.

9. 
   28 yoshli ayol, shikoyati tush ortida kuydiruvchi ogrikka, ogrik orkaga uzatilishi, tusatdan xolsizlik, xansirash terlash, tana xaroratini kutarilishi 38,2⁰S gacha, tana vaznini kamayishiga shikoyat kiladi. Anamnezidan: uzini 3 yildan beri kasal deb xisoblaydi, tana xarorati subfebril kutarilgan, xolsizlik va tana vazni kamaygan. «NSD» deb tashxislangan va davolangan. Lekin bemor axvoli yaxshilanmagan. Oxirgi 2 oy ichida bemor kuchaga chikkanda tush ortida kuydiruvchi ogrik paydo bulishini sezgan. Bugun soat tongi 4 larda tush ortida kuydiruvchi ogrik paydo bulishi sababli tez yordam chakirgan. Tekshiruv vaktida vrach AB va pulsni ung kulda aniыlay oldi, chap kulda puls aniklanmadi. Bemor rangpar, yopishkok ter koplangan. EKG da I, II, AVL, V1-3 tarmoklarda ST segmenti kutarilgan.
   

1. Sizning tulik taxminiy tashxisingiz;

2. Tashxisni tasdiklash uchun asosiy instrumental va laborator tekshiruvlar;

3. Umumiy amaliyot vrachi taktikasi;

4. YuIS bor bemorlarni jarroxlik davolashga karshi kursatmalari.

№	Baholash	A’lo	O‘rtacha	Qoniqarli	Qoniqarsiz	Yomon
	O‘zlashtirish %	100%-86%	85%-71%	70-55%	54%-37%	36% va past
1	Vaziyatli masalalar	20-17,2 Ball	17-14,2 ball	14-11 ball	10,8-7,4 ball	7,2 ball

Testlar.

1. Stabil stenokardiyada ogriklar davomiyligi:

a) 2-15 dakika

b) 1,5 soatcha

v) 1 soatcha

g) 30-40 dakika

d) 30 dakikadan kup
2. YuIK zurikish stenokardiya III FS da xuruj paydo buladi:

a) 1 kavatga kutarilganda yoki 100-500 m piyoda yurganda

b) Kichik jismoniy zurikishda

v) 3 kavatga kutarilganda yoki 500-1000 m piyoda yurganda

g) Taxikardii 100 zarba/dakikasiga va undan kup

d) Fakatgina emotsional va jismoniy zurikish birga bulganda

3. Nitroglitserin kullanilishiga karshi kursatmalar:

a) Glaukoma

b) Arterial gipertenziya

v) Yurak yetishmovchiligi

g) Taxikardiya

d) Stenokardiya

4. Klimakterik miokardiodistrofiya xos:

a) Yukoridagilarning barchasi

b) Kardialgiya

v) Aritmiya

g) EKG da miokard repolyarizatsiya fazasining buzilishi

d) Kuzgaluvchanlik

5. Umirtka pogonasining bel soxasi osteoxondrozining nerv oxirlari sindromiga xos, fakatgina:

a) bel-dumgaza soxasidagi ogrik (lyumbago) kisman oyokka irradiatsiya kiladi (lyumboishialgiya)

b) Lasega simptomi musbat, paravertebral soxa paypaslanganda ogrikli

v) neytrofilli leykotsitoz

g) bel lordozining kuchayishi

d) umirtka xarakatining chegaralanishi, bir tomonlama bel muskullar tonusi oshishi kuzatiladi

6. Umirtka pogonasi osteoxondrozi xurujini davolashda kullanilmaydi:

a) yotok rejimi

b) tetrasiklin katori antibiotiklari

v) analgetiklar

g) yalliglanishga karshi vositalar

d) paravertebral novokainli blokadalar

7. Umirtka pogonasi osteoxondrozi remissiya davrida davolashda kullanilmaydi:

a) NYaKV

b) davolash fizkultura va massaj (kuruk yoki suv osti)

v) V guruxli vitaminlar

g) sanator-kurort davo

d) fizioterapiya

8. Diabetik miokardiodistrofiyaga xos:

a) Yurak tonlarining bugiklashishi, EKGvoltajining pasayishi, giperglikemiya

b) Ung korincha yetishmovchiligi, arterial gipotoniya, utkazuvchanlik buzilishi

v) Bradikardiya, yurak bushligi dilatatsiyasi

g) Chap korincha gipertrofiyasi

d) Kichik kon aylanish doirasida dimlanish

№	Baholash	A’lo	O‘rtacha	Qoniqarli	Qoniqarsiz	Yomon
	O‘zlashtirish %	100%-86%	85%-71%	70-55%	54%-37%	36% va past
1	Test	20-17,2 Ball	17-14,2 ball	14-11 ball	10,8-7,4 ball	7,2 ball

4.2.2 Grafikli organayzer: «kaskad»

• 
  Ierarxik fikrlar tuzilmasini aniklashni talab kiladi
  
• 
  Tizimli, ijodiy va taxliliy fikrlashni faollashtiradi va rivojlantiradi
  

4. 
   Kaskad tizimini tuzish jarayonida tizimli sxema elementlari va komponentlariga rivojlantirish kerak. Bu esa u yoki bu xolatlarni kayta urganib chikishni talab kiladi.
   
5. 
   Agarda siz tupik xolatida bulsangiz, fikr uylang, birlamchi boskichga kayting, ikkinchi boskichga utish uchun, xech kanday xatoliklarga yul kuymadingizmi, boshkacha usullardan foydalansa buladimi uylab kuring .
   
6. 
   Siz chapdan ungga karab yozib urgangansiz. Endi kaskadni yukoridan pastga karab tushiringchi. Buning uchun asosiy fikrni varogning yukori kismiga yozing.
   

3. Amaliy qism

UASh mavzuga mos keladigan amaliy ko‘nikmalarni mashg‘ulot so‘ngida bajara olishi shart

Talaba bemor bilan muloqat o‘tkazganda sog‘lom turmush tarzi ko‘nikmalari, savol-javob, ko‘rik va tekshiruv natijalar taxlili interpretatsiyasi, tekshiruvlar, davolash ishlari, tibbiy xujjatlarni to‘ldirish, maslahat

berish, qilingan ishlar auditi va tibbiy kutubxona bilan ishlash ko‘nikmalarini bilishi kerak. Mashg‘ulot vaqtida bemor kasalligini klinik muhokama qilish, taqqosiy tashxislash va UASh taktikasini aniqlashi lozim. Talaba bemorni tekshiruvi vaqtida etika va diantologiyaga, amaliy ko‘nikmalarni bajarilish aniqligi, ketma-ketligi, bosqichma-bosqich bajarilishiga rioya qilishi shart.

• 
  Ritm buzilishi bilan bemorda tekshiruv o‘tkazish.
  
• 
  Ritm buzilishi bilan EKG interpretatsiyasi o‘tkazish.
  

Ko‘krak qafasidagi og‘riq

NSD, YuIK stenokardiya, PIKS, miokardit, miokardiodistrofiya, umirtqa pog‘onasi ko‘krak qismi osteoxondrozi, qovurg‘alararo nevralgiya, ko‘krak qafasi jarohatlari, o‘rab oluvchi temiratki.

№	Baholash	A’lo	O‘rtacha	Qoniqarli	Qoniqarsiz	Yomon
	O‘zlashtirish %	100%-86%	85%-71%	70-55%	54%-37%	36% va past
1	Amaliy qism	20-17,2 Ball	17-14,2 ball	14-11 ball	10,8-7,4 ball	7,2 ball

5. Bilim, ko‘nikma va uning bajarilishini nazorat qilish shakli

• 
  Og‘zaki
  
• 
  Yozma
  
• 
  Vaziyatli masalalrni yechish
  
• 
  O‘zlashtirilgan amaliy ko‘nikmalarni demonstratsiya qilish
  

5.1. Talabaning bilimi va amaliy ko‘nikmalarni bajarish mezonlari.

№		Baholash	A’lo	O‘rtacha	Qoniqarli		Qoniqarsiz	Yomon
		O‘zlashtirish %	100%-86%	85%-71%	70-55%		54%-37%	36% va past
1		Nazariy qism	20-17,2 Ball	17-14,2 ball	14-11 ball		10,8-7,4 ball	7,2 ball
2	Vaziyatli masalalar		50-43 ball	42,5- 35,5 ball	35- 27,5 ball	27-18,5 ball		18 ball
3	Test		15-12,9ball	12,7-10,6 ball	10,5-8,25 ball	8,1-5,5 ball		5,4 ball
4	Amaliy qism		15-12,9 ball	12,75-10,6 ball	10,5-8,25 ball	8,1-5,5-ball		5,4 ball

6. Oraliq nazoratni baholash mezonlari

Baholash darajasi	Reyting ballari	Talabalarg ishlariga tafsiv berish
	20	Amaliy mashg‘ulotga qatnashganlikka ball qo‘yish. Boshlang‘ich bilimga to‘liq ega emasligi va amaliy ko‘nikmani bajara olmasligi – talaba mashg‘ulotga tayyor emas.
Konikar siz	20 - 54,9	Talaba qoniqarsiz javob beradi. Talaba quyida keltirilgan boshlang‘ich bilim va ko‘nikma darajasiga ega emas: Umirtka pogonasi patologiyalari bilan boglik bulgan ko‘krak qafasidagi ogriklarning klinik belgilarini bilmaydi. Kukrak kafasi patologiyalari bilan boglik bulgan ko‘krak qafasidagi ogriklarning klinik belgilarini bilmaydi. Yelka kamari muskullar patologiyalari bilan boglik bulgan ko‘krak qafasidagi ogriklarning klinik belgilarini bilmaydi. Urab oluvchi temiratki bilan boglik bulgan ogriklarning klinik belgilarini bilmaydi. Umirtka pogonasi va kukrak kafasi muskullari patologiyalari bilan boglik bulgan ko‘krak qafasidagi ogriklarda UASh taktikasini bilmaydi. Kurik vaktida kukrak kafasidagi ogrik bilan kelgan bemorlardan ratsional anamnez yiga olmaydi. Qabul vaqtida kukrak kafasidagi ogrik bilan kelgan bemorlarni ob’ektiv baholay olmaydi QVP va OP sharoitida kukrak kafasidagi ogrik bilan kelgan bemorlarga ratsional reja tuza olmaydi.
Boshlang‘ich bilim va ko‘nikma darajasini ta’minlash
Konikarli 55-70,9%	55-60,9	Past darajali qoniqarli javob. Talaba boshlang‘ich bilim va ko‘nikma darajasiga ega (quyida keltirilgan), lekin javob berishda va ko‘nikma bajarishda jiddiy xatolarga yo‘l qo‘yadi.
	61-65,9	O‘rtacha darajali qoniqarli javob. Talaba boshlang‘ich bilim va ko‘nikma darajasiga ega (quyida keltirilgan), lekin javob berishda va ko‘nikma bajarishda xatolarga yo‘l qo‘yadi (ayrim hatoliklar)
	66-70,9	Yuqori darajali qoniqarli javob. Talaba boshlang‘ich bilim va ko‘nikma darajasiga to‘liq ega: Umirtka rogonasi kasalliklarining klinik belgilarini biladi. Kukrak kafasidagi ogriklarni sub’ektiv, ob’ektiv va laborator-instrumental tekshiruvlar natijalariga asoslanib takkosiy tashxislay oladi. Osteoxondroz rivojlanishdagi havf omillarini biladi. Umirtka pogonasi, kukrak old devori, yelka kamari muskuli patologiyasi va urab oluvchi temiratkini davolashda dori vositalar guruxini biladi. Qabul vaqtida osteoxondroz, pleksit yoki temiratki bor bemorlardan ratsional anamnez yiga oladi. Qabul vaqtida ogrik sabablaridan kat’iy nazar, kukrak kafasidagi ogrigi bor bemorlarni ob’ektiv baholay oladi Laborator- instrumental usullar natijasini interpretatsiya qila oladi. QVP va OP sharoitida kukrak kafasidagi ogrigi bor bemorlarda rejali ratsional tekshiruvlarni rejalashtirish qobiliyatiga ega Bemor kundaligini to‘g‘ri to‘ldiradi.
Yuqori darajali bilim
Yaxshi 71-85,9%	71-75,9	Talaba boshlang‘ich bilim va ko‘nikma darajasiga to‘liq ega ( «66-70,9» ko‘rsatilgan punktlar) + va quyidagi bilim va ko‘nikmalarni bajara oladi: Kukrak kafasida ogrik paydo bulish mexanizmini biladie. Kukrak kafasidagi ogrikning klinik belgilarini biladi. Dori vositalarining ta’sir mexanizmini biladi Kukrak kafasidagi ogrik bor bemorlarni davolashda dori vositalarini ratsional tanlashni biladi.
	76-80	Talaba boshlang‘ich bilim va ko‘nikma darajasiga to‘liq ega (yuqoriga qarang) +«71-75,9» punktlarda keltirilgan bilim va ko‘nikmalarga ega, shuningdek quyidagi bilim va ko‘nikmani egallagan : Kukrak kafasidagi ogriklar takkosiy tashxisini biladi. Birlamchi, ikkilamchi, uchlamchi profilaktika tamoyillarini biladi.
	81-85,9	Talaba boshlang‘ich bilim va ko‘nikma darajasiga to‘liq ega, (yuqoriga qarang) +«71-75,9» i «76-80» punktlarda keltirilgan bilim va ko‘nikmalarga ega, shuningdek quyidagi bilim va ko‘nikmani egallagan : Kukrak kafasida ogrigi bor bemorlarni mexnatga layokatligini aniklashni biladi.
A’lo 86-100%	86-90	Talaba boshlang‘ich bilim va ko‘nikma darajasiga to‘liq ega, (yuqoriga qarang) +«81-85,9» punktlarda keltirilgan bilim va ko‘nikmalarga ega, shuningdek quyidagi bilim va ko‘nikmani egallagan Internet ma’lumotlariga asoslanib, stenokardiya va miokard infarkti bo‘yicha ishonchli ma’lumotlar berish.
	91-95	Talaba boshlang‘ich bilim va ko‘nikma darajasiga to‘liq ega, (yuqoriga qarang) +«861-90» punktlarda keltirilgan bilim va ko‘nikmalarga ega, shuningdek quyidagi bilim va ko‘nikmani egallagan EKG da ritm buzilishini interpritatsiya kila oladi.
	96-100	Talaba boshlang‘ich bilim va ko‘nikma darajasiga to‘liq ega, (yuqoriga qarang) +«91-95» punktlarda keltirilgan bilim va ko‘nikmalarga ega, shuningdek quyidagi bilim va ko‘nikmani egallagan Adabiyotlardan foydalanib ilmiy asoslangan ma’lumotlar (maqola va internet)

Izoh: Boshlang‘ich bilim va ko‘nikma darajasi - bu talaba uchun minimum bilim bo‘lib, talabaning «havfsizlik» tamoyillarini ta’minlaydi.
7. Nazorat savollari.

1. 
   Umirtka pogonasi patologiyalari bilan boglik bulgan kukrak kafasidagi ogriklar taqqosiy tashxisi.
   
2. 
   Kukrak oldi devori patologiyalari bilan boglik bulgan kukrak kafasidagi ogriklar taqqosiy tashxisi
   
3. 
   Yelka kamari muskullari patologiyalari bilan boglik bulgan kukrak kafasidagi ogriklar taqqosiy tashxisi
   
4. 
   Urab oluvchi temiratki bilan boglik bulgan kukrak kafasidagi ogriklar taqqosiy tashxisi
   
5. 
   Umirtka pogonasi va yelka kamari muskullari patologiyalari bilan boglik bulgan kukrak kafasidagi ogriklar UASh taktikasi.
   
6. 
   Shifoxonagayuborishga kursatmalar
   
7. 
   Umirtka pogonasi, yelka kamari muskullari va urab oluvchi temiratki kasalliklari bor bemorlarni ambulator davolash.
   
8. 
   Umirtka pogonasi, kukrak oldi devori va yelka kamari muskullari patologiyalari bor bemorlarni ishga layoqatligini aniqlash.
   

8.Tavsiya etilgan adabiyotlar
Asosiy

1. 
   Ichki kasalliklar, Bobojanov S. T: Yangi asr avlod, 2008
   
2. 
   Ichki kasalliklar, Kamolov N.N., 1991
   
3. 
   Vnutrennie bolezni, tom 1 Muxin N.A. M.: GEOTAR - Media,2009
   
4. 
   Geriatriya v deyatelnosti vracha obщey praktiki Nasreddinova N.N. T: Shark, 2004
   
5. 
   Textbook of Internal Medicine Editor-in-Chief William N. Kelley 1997
   

Kushimcha

1. 
   Umumiy amaliyot vrachlar uchun ma’ruzalar tuplami , Gadaev A.G., T., 2012
   
2. 
   Obщaya vrachebnaya praktika, Pod red.F.G.Nazirova, A.G.Gadaeva. M.: GEOTAR-Media, 2009.
   
3. 
   Spravochnik vracha obщey praktiki. Dj.Myorta. M.: Praktika, 1998.
   
4. 
   Sbornik prakticheskix navыkov dlya vrachey obщey praktiki. Gadaev A., Axmedov X.S. T., 2010.
   
5. 
   Umumiy amaliyot vrachlar uchun amaliy kunikmalar tuplami Gadaev A.G., Axmedov X.S., 2010. T.
   
6. 
   Umumiy amaliyot shifokori uchun kullanma F.G.Nazirov, A.G.Gadaev taxr. M.: GEOTAR-Media, 2007.
   
7. 
   Diagnostika bolezney vnutrennix organov. Okorokov A.N.2005.
   
8. 
   Lechenie bolezney vnutrennix organov. Okorokov A.N.2005.
   
9. 
   Differensialnыy diagnoz vnutrennix bolezney. Vinogradov A.V. M.: Meditsinskoe informatsionnoe agenstvo, 2009.
   
10. 
    Vnutrennie bolezni: uchebnik.- v 2-x t. (1t) Pod red. Martыnova i dr. M.: GEOTAR - Media, 2005:
    

Internet resurslari:

http://www.lib.uiowa.edu/hardin/md/index.html,http://dir.rusmedserv.c,http://www.medlinks.ru/,http://www.kosmix.com/,http://www.medpoisk.ru/,http://www.tripdatabase.com/,h ttp://www.klinrek.ru/cgi-bin/mbook,http://www.intute.ac.uk/medicine/

http://elibrary.ru http://www.freebooks4doctors.com/ http://www.medscape.com/ http://www.meducation.net/ http://www.thecochranelibrary.com

Meditsinskie saytы: Med.-site.narod.ru