|
Tayanch tushunchalaryodda saqlab qolish
. Bu idrok qiingan
ma’lumotni ma’lum muddatgacha esda saqlab qolishdan iborat bo‘lgan xotira jarayoni.
Esda saqlab qolish xotira jarani sifatida o‘zining qonuniyatlariga ega. Masalan, esda
saqlab qolishning dinamik va statik bo‘lishi aniqlangan.
Dinamik esda saqlab qolish
operativ xotirada, statik – aksincha, uzoq vaqtli xotirada namoyon bo‘ladi. Dinamik esda
saqlashda material kam o‘zgaradi, statikda, aksincha, u albatta, o‘zgarish va ma’lum
qayta tiklanishga uchraydi. Qayta tiklanish turli sharoitlarda, masalan, kamroq
ahamiyatga ega bo‘lgan qismlarning yo‘qolishi va ularning boshqa qismlar bilan
almashtirilishi, material izchilligining o‘zgarishida, uning umumlashtirilish darajasida
ifodalanadi.
Materialni xotirada tiklash eslash va tanish jarayonlari yordamida amalaga
oshiriladi.
Eslash
– bu xotiradagi materialdan keyingi faoliyatda foydalanish. Eslashning
fiziologik asosini jism va harakatlarni idrok qilishda avval hosil bo‘lgan nerv aloqalarini
tiklash tashkil etadi. Eslash
maqsadsiz
(ixtiyorsiz) va
maqsadli
(ixtiyoriy) bo‘lishi
mumkin. Birinchi holatda eslash biz uchun kutilmaganda sodir bo‘ladi. Masalan, o‘qigan
maktabimiz yonidan o‘tib keta turib, beixtiyor bizga ta’lim bergan o‘qituvchi yoki
maktabdosh do‘stlarning obrazlarini namoyon qilishimiz mumkin.
Ixtiyoriy eslashda ongli ravishda maqsadga ega bo‘lgan holda eslaymiz. Bunday
maqsad bo‘lib o‘tmish tajribamizdan biror voqeani yodga tushirishga intilish, masalan,
yaxshi yod olgan she’rni esga tushirish maqsadini ko‘zlaganimizdagi vaziyat
hisoblanadi.[1]
SHuningdek, eslashning turli xillari: haqiqiy eslash, yodga tushirish, tanish mavjud.
Alohida o‘rinni xotiralar – shaxsning tarixiy esdaliklari egallaydilar. E
sga tushirishda
ko‘zlangan maqsad – biror narsani eslash – asosiy masalani hal qilish imkonini beruvchi
oraliq maqsadlarga erishish yordamida amalga oshiriladi. Masalan, qandaydir voqeani
eslash uchun bu bilan u yoki bu darajada bog‘ liq bo‘lgan dalillarni eslashga harakat
qilamiz. Bunda oraliq zanjirlardan foydalanish
Dostları ilə paylaş: |
|
|