Tək inci kimi parlayan Xan qızı Xurşidbanu Natəvan

31 

 

 

I Aparıcı: Şairənin 1872-ci ildə Şuşada yaratdığı “Məclisi-üns” 

         (dostluq,  ülfət  məclisi)  o  dövrdə  Azərbaycanın  müxtəlif 

yerlərində  təşkil  edilmiş  ədəbi  məclislərin  müstəqil  bir  qanadı 

idi.  Xan  qızı  məclisə  rəhbərliyi  və  onun  bütün  xərclərini  öz 

üzərinə  götürmüşdür.  “Məclisi-üns”  də  tanınmış  Qarabağ 

şairələri  ilə  yanaşı,  məşhur  xanəndə  və  sazəndələr  də  iştirak 

etmişlər.  Natəvanın  poeziyası  Azərbaycan  xanəndələrini  də 

ruhlandırmış, 

onun  poeziyası  professional  Azərbaycan 

bəstəkarlarının  əsərlərində  öz  əksini  tapmışdır.  Xurşidbanu 

Natəvanın  həyat  və  yaradıcılığı  şair  və  yazıçılarımızı  da 

ilhamlandırmış, xalq şairləri Səməd Vurğun, Məmməd Rahim, 

Hüseyn  Arif  və  başqaları  onun  haqqında  şeirlər,  poemalar, 

xalq  yazıçıları  Əzizə  Cəfərzadə  hekayələr,  İlyas  Əfəndiyev 

“Xurşidbanu  Natəvan”,  şairə  Fəridə  Əliyarbəyli  “Xan  qızı”, 

yazıçı  Şövkət  Məmmədova  “Natəvan”  pyeslərini,  xalq  artisti 

Vasif  Adıgözəlov  “Natəvan”  operasını  yazmışlar.  Görkəmli 

heykəltaraş  Eldar  Ömərov  şairin  heykəlini  yaratmış,  bir  çox 

rəssamlar,  xüsusilə  Altay  Hacıyev,  Mikayıl  Abdullayev  və 

Oqtay 

Sadıqzadə 

onun 

bədii 

obrazını 

tablolarda 

əbədiləşdirmişlər. 

 

Oxucular 

Məmməd 

Rahimin  “Natəvan”  poemasından 

səhnələşdirilmiş parçanı təqdim edirlər. Səhnəyə Natəvanın, 

  Aleksandr Dumanın rolunu ifa edən oxucular çıxırlar. Natəvan 

   yadigar olaraq yazıçıya Qarabağ xalçası və əl işini hədiyyə edir. 

 

  Natəvan:             Dünyada məşhurdur bizim Qarabağ  

                               İncə xalısıyla, qoy məndən sizə, 

  

                   Firəng ədibinə yadigar olsun 

                               Bu Şuşa xalçası, bir də əl işim. 

 

 

 

---

32 

 

  Aleksandr Düma:  Təşəkkür edirəm hörmətinizə... 

                                   Getməliyəm... 

                                   Xanım, bağışlayınız, 

                                   Nə yazdırır sizə bu qəzəlləri? 

                                   Oxuduqca bayaq hey bağça-bağda 

                                   Susdu bülbüllər də yaşıl budaqda. 

                                   Başa düşməsəm də mənasını mən 

                                   Duydum o ahənglə dərindən-dərin 

                                  Ayrılmaq istərəm mən bu həyatla 

                                   Ən gözəl, ən şirin təəssüratla. 

                                   Təsiri altında xoş sətirlərin. 

 

  Natəvan:             

Qarabağın söyüdləri 

                              

Salxım-salxım budaqlar, 

                              

Anamın öyüdləri, 

                              

Zirvəsi qarlı dağlar, 

                              

Babamın nəsihəti, 

                              

Ellərimin qüdrəti, 

                              

Mən şeri, şeriyyəti 

                             

Ancaq sizdən almışam. 

                             

Sevincin ilk camını, 

                             

Şerimin ilhamını, 

                            

O düzdən, bu ağacdan, 

                            

Yanan şamdan, çıraqdan, 

                           

Axar, büllur bulaqdan, 

                           

Göy dənizdən almışam, 

                           

Zümrüd göl, gümüş ləpə! 

                           

Ətir yayan göy təpə! 

                           

Dumanlı, çənli dərə! 

                          

Rəngi əlvan mənzərə, 

                         

Ağunu şərbət kimi 

                         

Yolunuzda içmişəm. 

                         

Sizdən ötrü min kərə  

                        

Oddan, Sudan keçmişəm. 

---

33 

 

                        

Qanlı dövran mənimlə 

                         

Eləməyir müdara; 

                       

Qəm tutub boğazımdan, 

                       

İstəyir çəksin dara. 

                       

Odlar yurdunu sevdim 

                       

Deyil yalnız Şuşanı. 

                       

Fələk möhrünü basmış, 

                      

Bir gün mən pərişanı 

                      

Ah, bu fani aləmə 

                      

Nakam doğmuşdur anam. 

                      

Ümidinin çırağı 

                     

Qırılmış Natəvanam. 

 

Aleksandr Düma:     

Mersi, mersi, madam. 

 

II Aparıcı:  Natəvanın yaradıcılığında böyük ana məhəbbəti tez-

tez tərənnüm edilir. Şairə vaxtsız ölmüş oğlunun taleyi üçün acı 

göz yaşları axıdır: 

 

                       Yanar canım oğul, daim sənin nari - fərağında, 

                       Neçə pərvanələr hərdəm yanar şəmin ayağında. 

  

           Güli – ruyin havasilə çıxır əflaka əfğanım, 

                       Olur bülbül nəvası gül fəraqü iştiyaqında. 

                       Sənin vəslin xəyaliylə gözü  könlüm gəzər daim 

  

           Ki, çün, Məcnuni sərgəştə, gəzər Leyla sorağında. 

  

           Nə hali - qamətin zikri məim virdi - zəbanımdır, 

  

           Dəmadəm naleyi – qumri olur sərvin budağında. 

  

           O şirin ləblərin şövqi, günü – gündən olub əfzun, 

  

           Əgər  Fərhad tək yüz il dolansam hicr dağında. 

  

           Hərisəm bəs ki, ol Şirin zəbanın zikrinə, hərdəm 

  

           Olur xoş nitqi tuti şəkər olsa dəmağında. 

 

 

---