Tək inci kimi parlayan Xan qızı Xurşidbanu Natəvan
Yüklə 0,8 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- II Aparıcı
- Dövri mətbuatda
- Tək inci kimi parlayan Xan qızı Xurşidbanu Natəvan (metodik vəsait)
- URL:www.clb.az
40
II oxucu: Baxıb qərənfilin solğun rənginə,
O şəhla gözlərin incilər tökdü.
Bir qadın ruhunun dərinliyinə
Hər axşam yeni bir qaranlıq çökdü.
Əzəldən belədir eşqi – məhəbbət,
Səni də ağladan sevdamı, nədir?
Dərdin tarixlərin dərdidir, əvət!
Hicran göz yaşına bir bəhanədir...
III oxucu: Aşanda dağları çarın ordusu,
İncidin dünyadan, küsdün vətəndən.
Bir söylə, şairim! Nə sirdir bu –
Könüllər ayrıla bilməyir səndən.
Həyata ilk dəfə açıldı gözün
Tarixin doğduğu o qara gündə.
Oğlunun, qızının dönük ömürü
Keçdi ayrılıqda, keçdi sürgündə...
I oxucu: Sən söhbət açanda meydən, məzədən O murdar ağzını büzdü şəriət...
Dönüb qövr elədi yaran təzədən,
Bir zindan kəsildi sənə təbiət.
O qəlbə, ilhama sığındıqca sən
Qaldırdın qədrini şerin, sənətin.
Sən bizim tarixə hədiyyəsisən
Əziz bir torpağın, bir məmləkətin.
II oxucu: Yırtıldı günəşin qara pərdəsi,
Qızlar qanad çalır ağ buludlara.
Gəzir dodaqlarda şeirinin səsi,
Oyan! Saçlarını təzədən dara!
İndi nə örtü var, nə örtünən var,
Nə həyat insanın belində yükdür.
Dəyişmiş gördüyün aciz qadınlar,
41
Onların şərəfi, qədri böyükdür.
I Aparıcı: Natəvan əsas etibarilə lirik şairədir. Natəvanın bütün yaradıcılığı XVI əsrin dahi Azərbaycan şairi Füzulinin təsiri altında olmuşdur. Talantlı və həsas şairə, nəcib insan olan Natəvan islamın və şəriətin zəncirini daşıyan feodal Azərbaycanında hüquqsuz qadının və ananın ağır vəziyyətini dərindən duyurdu. Natəvanın şeirlərində böyük insanın qüssə və kədəri var:
Zəmanə saldı əcəb möhnətü məlalə məni,
Başqa bir şeirində o belə yazırdı: Nə mən olaydım ilahi, nə də bu aləm olaydı! Nə də bu aləməra dil müqəyyədi – qəm olaydı! Şairəmizin bu acı sətirlərində feodal dünyasının düşüncə və hiss adamlarına nə qədər darlıq etdiyini görürük. Onların kədəri ictimai ədalətsizliyə qarşı, insanın köləliyinə və onun ləyaqətinin alçaldılmasına qarşıdır.
Natəvanın təşkil etdiyi “Məclisi-üns” ədəbi dərnəyinin üzvləri idi. Bir çoxları Natəvanı təqlid etmiş, öz şeirlərində onun adını tərifləmişlər. Q.Zakir, S.Ə.Şirvani, M.F.Axundov öz şeirlərində dəfələrlə Natəvanı tərənnüm etmişlər. Öz ömrü və qələmi bitkin bir “dünya fərağı” yaratmış Xurşidbanu Natəvan bütün müasirlərinin - müxtəlif sənət adamlarının, folklor müəllifi xalqın daimi marağında olmuşdur. Deyilənlərə görə, Xurşidbanu Natəvan gözəl şahmat oyunu ilə fransız yazıçısı Aleksandr Dumanı təəccübləndirmişdir. Yazıçı şairəyə şahmat taxtası hədiyyə vermiş, Şərq qadınının bu cür yüksək intellektə malik olmasını yüksək qiymətləndirmişdir. Ədəbiyyat tariximizdə dərin iz qoymuş şairlərdən olan Xurşidbanu Natəvanın adı gələndə bu gün gözlərimiz önündə düşmən tapdağı altında inləyən gözəl Qarabağımız canlanır. Qarabağ ədəbi mühitinin 42
formalaşmasına, inkişafına mühüm təsir göstərən Natəvan xalqımızın milli - mədəni irsinin zənginləşməsinə də böyük töhfələr vermişdir. II Aparıcı: Natəvanın zəngin, dolğun və mənalı yaradıcılığı ilə yanaşı, həyatı da başdan-başa poeziyadır. Bu həyatın məna, fikir, doğruluq və gözəllik dolu mərhələlərinə baş vurduqca, insan qəlbən zənginləşir. Natəvan şeirlərində şəxsi şikayətdən ictimai şikayətə keçərək Azərbaycan qadınlığının hüquqsuzluğunu göstərmiş, onların dərdini, kədərini öz şəxsi dərdi kimi qəbul etmişdir. Ömrü boyu kimsəsizlərə pənah olan, yoxsullara əl tutan, doğma şəhəri Şuşada abadlıq aparan, şəhərə su çəkdirən, hətta Bibiheybət məscidinə ilk yol salan Natəvanı Azərbaycan xalqı daim xatırlayır, onun xatirəsini əziz tutur. Xan qızı Natəvanın şəxsiyyətini, ictimai fəaliyyətini xalqımız və dövlətimiz yüksək qiymətləndirmiş, onun adı
əbədiləşdirilmişdir.
mükəmməl sənət səviyyəsində təqdim edən “Ağlaram”, “Ölurəm”, “Sənsiz”, “Getdi” kimi yüksək ədəbi-bədii lövhələr yaradan bu xanım özündən sonrakı sənətkarlara özüylə bağlı yüksək yaradıcılıq ovqatı təlqin etmiş və etməkdədir. Hələ sağlığında böyük xanəndələri qəzəlləri ilə cəlb edən şair, sonralar öz irsi ilə tədqiqatçıları, rəssamları, heykəltaraşları, bəstəkarları da öz “qəmü-didar”ı üstə kökləmiş, bir sıra əsərlərin qəhrəmanına çevrilmişdir. 1897-ci ilin oktyabrında dünyasını dəyişib Ağdamın “İmarət” qəbristanlığında dəfn olunmuş Xan qızı o gündən sonra qəlblərdə böyük Azərbaycan qızı kimi yaşamaqdadır.
43
Ədəbi bədii gecənin sonunda kitabxananın müdriyyətinə söz verilir. Kitabxananın direktoru söhbətində bildirir ki, bu gün Natəvanın böyüyüb boya-başa çatdığı torpaqlar işğal altındadır. Şairənin büstü düşmən gülləsindən deşik-deşik olmuşdur. Yəqin ki, onun narahat ruhu bu torpaqlarda dolaşır, düşmən gülləsinə tuş gələn büstü bu mənzərəni seyr edir. İnanırıq ki, hörmətli Prezidentimiz cənab İlham Əliyevin apardığı məqsədyönlü siyasət nəticəsində Qarabağ torpaqları işğaldan azad olunacaq, Xurşidbanu Natəvanın növbəti yubileyi doğma vətəni olan Şuşada qeyd olunacaq, Natəvan nəslinin bu gün yaşayan nümayəndələri bunun şahidi olacaq və rahatlıq tapacaqlar. Kitabxana işçiləri olaraq bizim borcumuz Natəvanın həyat və yaradıcılığına, ictimai fəaliyyətinə dair bütün materialları toplayaraq daha ətraflı tədqiq etməkdən, onun şəxsiyyətinin təkraredilməzliyini, unikallığını xalqımıza çatdırmaqdan ibarətdir.
44
Ədəbiyyat siyahısı: Əsərləri Əsərləri. - Bakı : Lider, 2004. - 88 s. - (Klassik Azərbaycan Ədəbiyyatı). - Kitab Azərbaycan Respublikası Prezidenti İlham Əliyevin "Azərbaycan dilində latın qrafikası ilə kütləvi nəşrlərin həyata keçirilməsi haqqında" 12 yanvar 2004-cü il tarixli Sərəncamı ilə nəşr olunub.
(Azərbaycan Ədəbiyyatı).
Qəzəllər // Azərbaycan qadın şairləri antologiyası. – Bakı : Avrasiya press, 2005. – S.68-83.
Natəvan X. Şuri - eşqin başıma axırı sövda gətirir : şeir // Ədəbiyyat qəzeti. - 2012. - 1 sentyabr. - № 32. - S. 3. Haqqında (Kitablarda) Əlioğlu M. Natəvan kədəri : məqalə // Darıxan adamlar. 2 cilddə. - Bakı : Təhsil, 2009. – C.1. - S. 94-101. Qacar Ç. Xan qızı - şairə : Xurşudbanu Natəvan // Azərbaycan qədim və orta əsrlərdə. Görkəmli şəxsiyyətlər. - Bakı : OKA ofset, 2012. - S. 412-421. Rəfibəyli N. İşıqlı həyat həsrətində : Azərbaycan qadın yazarları və bədii ədəbiyyatda qadın obrazları haqqında // Seçilmiş əsərləri. - Bakı : Şərq-Qərb, 2004. - S. 308-315.
Abbaslı T. Xan qızı-böyük Azərbaycan qızı : Xurşidbanu Natəvan haqqında // Mədəniyyət. - 2011. - 17. avqust. -№ 60. - S. 12.
45
Abbaslı T. Natəvan təntənəsi : Şuşanın "Məclisi-üns" yaradıcısı Beynəlxalq Muğam Mərkəzində // Mədəniyyət. - 2012. - 19 sentyabr. - № 67. - S. 6. Abbaslı T. "Sevirəm" ."Yanıram"." Gedirəm"... : Xan qızı bütün bunlara əməl etdı, "Ölürəm"indən isə... nakam getdi // Mədəniyyət. - 2012. - 15 avqust. - № 59. - S. 13. Abdullayeva K. Xurşudbanu Natəvan // Savalan. - 2014. - 19- 22 sentyabr. - № 70. - S. 3. Azəri L. Xurşudbanu Natəvanın qəzəlləri uşaqların dilində : F.B.Köçərli adına Respublika Uşaq Kitabxanasında tədbir // Mədəniyyət. - 2012. - 30 noyabr. - № 87. - S. 5. Bayramova Z. Şuşanın Xan qızı : Bu gün Azərbaycanın görkəmli şairəsi Xurşidbanu Natəvanın dogum günüdür // Səs. - 2015. - 6 avqust. - № 142. - S. 12. Bədəlov N. Xurşidbanu Natəvan // El. - 2009. - № 9. - S. 64- 71. Çəmənli M. Xan qızı : Xurşudbanu Natəvan - 180 // Azərbaycan. - 2012. - 15 avqust. - № 181. - S. 7. Əhmədalılar T. Xan qızı : şah dərdlər içrə mərd xanım - Xurşudbanu Natəvan! // Mədəniyyət. - 2013. - 4 oktyabr. - № 71. - S. 13. Əlioğlu P. Onun ədəbi həyatı : Xürşidbanu Natəvan // Mədəni həyat. - 2012. - № 9. - S. 36-39. Əliyev Z. Xurşudbanu Natəvanın bədii irsi : Xurşidbanu Natəvan - 180 // Qobustan. - 2012. - № 4. - S. 24-27. Fərzəlibəyov M. "Xurşidbanu Natəvan" səhnəyə necə gəldi : [rejissor Mərahim Fərzəlibəyov ilə söhbət / yazdı A.İsmayıloğlu] // Ədəbiyyat qəzeti. - 2012. - 29 sentyabr. - № 36. - S. 2. 46
Fərzullayev A. Xurşudbanu Natəvanın həyat yoldaşı Xasay xan Usmiyev kimdir? // Azərbaycan dili və ədəbiyyat tədrisi. - 2011. - № 3. - S. 70-74. Hacıxalıl H. Dərdin adı Natəvan... : şairə Xurşidbanu Natəvan haqqında // Kaspi. - 2012. - 21 sentyabr. - № 388. - S. 12. ; Paritet. - 2012. - 18-19 sentyabr. - № 98. - S. 15. Hacıyev Q. Təhsil, elm və mədəniyyətin beşiyi : tarix olduğu kimi // Azərbaycan. - 2015. - 12 fevral. - № 33. - S. 11. Hüseynli İ. Xurşidbanu Natəvan - 180 // Təhsil problemləri. - 2013. - 01-07 fevral. - № 9/10. - S. 10. Xan qızı Xurşidbanu Natəvanın öz əli ilə tikdiyi əşyalar tapılıb // Paritet. - 2012. - 11-13 avqust. - № 83. - S. 15. Xəlilzadə F. Xan qızının övladları : Xurşudbanu Natəvan - 180 // Azərbaycan. - 2012. - 15 avqust. - № 181. - S. 7. Xəlilzadə F. Natəvanın qəzəli, Xanlıq Şükürün avazı : mədəniyyət tariximizdən // Kaspi. - 2012. - 24-26 noyabr. - № 431. - S. 23. Xəlilzadə F. Sinəsi dağlı diyarın unudulmaz simaları : Şuşanın işğalından 20 il ötür // Azərbaycan. - 2012. - 15 aprel. - № 81. - S. 6. ; 17 aprel. - № 82. - S.9. Xəlilzadə F. Tək inci kimi parlayan Xan qızı : zəmanə Xurşudbanu Natəvana zərif qəlbinə sığmayan dərdlər çəkdirib // Kaspi. - 2015. - 11 aprel. - № 63. - S. 22. Xurşidbanu Natəvan : görkəmli şəxsiyyətlər // Savalan. - 2008. - 15-17 aprel. - S. 2. Xurşidbanu Natəvanın 180 illik yubileyinin keçirilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamı (3 aprel 2012-ci il) // Azərbaycan. - 2012. - 4 aprel. - № 71. - S. 3. ; Ədəbiyyat qəzeti. - 2012. - 6 aprel. - № 12. - S. 1. ; Azərbaycan dili və ədəbiyyatı tədrisi. - 2012. - № 2. - S. 2.
47
Qasımova E. Azərbaycanın tarixi mədəniyyət incisi : Şuşa : Xurşud Banu Natəvan (1830 -1997) : Mir Möhsün Nəvvab (1833 -1913) // Füyuzat. - 2007. - № 5 (37). - S.48-55. Mehparə. Cəsarət və incəlik rəmzləri : Qarabağın Gövhər ağası, Ağabəyim ağası, Xurşidbanu Natəvan // Mədəniyyət. - 2010. - 26 fevral. - № 15. - S. 9. Məmmədli R. Tariximizin fəxri - Xurşidbanu Natəvan // Mədəni Həyat. - 2013. - № 11. - S. 76-78. Məmmədov X. Yaddaqalan görüş : Xurşidbanu Natəvan - 180 // Mədəniyyət. - 2012. - 2 noyabr. - № 79. - S. 15. Məmmədova Z. Xurşidbanu Natəvan - incə qəlbli şair, böyük xeyriyyəçi // Azərbaycan Müəllimi. - 2012. - 19 oktyabr. - № 41. - S. 11. Natəvana məhəbbətlə : Xurşidbanu Natəvanın abidəsi haqqında // Ədəbiyyat qəzeti. - 2012. - № 28. - "Ədəbiyyat qəzeti"nin 6 avqust 1982-ci il tarixli sayında Şuşada Xurşidbanu Natəvana abidə qoyulması və həmçinin poeziya bayramı keçirilməsini əks etdirən materallar dərc olunmuşdur. Nəsrəddinov N. Xan qızı Natəvanın kasıb vaxtı miras istəyi // Kaspi. - 2014. - 12 iyun. - № 101. - S. 12. Nizamiqızı H. Xan qızının rənglər dünyası : Azərbaycan ədəbiyyatının görkəmli nümayəndəsi Xan qızı Natəvanın əl işləri indi də bəzi muzeylərimizdə qorunub saxlanılır // Mədəniyyət. - 2008. - 3 iyul. - S. 14. Novruzov T. Məhsətidən sonra ən böyük qadın şairəmiz : Xurşidbanu Natəvan // Kaspi. - 2014. - 10 iyun. - № 99. - S. 15. ; 11 iyun. - № 100. - S.15. Nuriyev A. Xürşidbanu Natəvan - parlaq istedada və qabaqcıl ideyalara malik şəxsiyyət : Azərbaycan mədəniyyətində və ictimaii həyatında dərin izlər qoyan şairə qadının fəaliyyəti tək
48
şeirlə bitmir // Kaspi. - 2011. - 7 aprel. - № 58. - S. 11. Rahim C. Dümanın Xan qızına bağışladığı şahmat fiquru bu muzeydədir : İncəsnət muzeyindən reportaj // Planet. - 2007. - 09 oktyabr. - S. 1,6. Rüstəmli N. Görkəmli Azərbaycan qadınları // Respublika. - 2009. - 24 iyun. - S. 4. Rüstəmov S. Xan qızı - şairə-qadın : Xurşidbanu Natəvan // Təhsil problemləri. - 2013. - 24-30 aprel. - № 31/32. - S. 12. Şuşa milli mədəniyyətimizin beşiyi // Mədəniyyət. - 2011. - 6 may. - № 32. - S. 14. Yaralı heykəl, yaralı yaddaş : XIX əsr şairəsi Xurşid Banu Natəvan haqqında // Pəncərə. - 2010. - № 22. - S. 36-41.
Dəmirçi Z. Natəvana : Xurşid Banu Natəvana həsr olunmuş şeir // Qayalı. - Bakı : UniPrint, 2008. - S. 67. Dəmirçi Z. Güllələnmişlər : poema // Qayalı. - Bakı : UniPrint, 2008. - S. 297-301. Əfəndiyev İ. Xurşidbanu Natəvan : dram // Seçilmiş əsərləri. Üç cilddə. – Bakı: Avrasiya Press, 2005. – C.2. – S. 183-242. Kürçaylı Ə. Natəvan : şeir // Seçilmiş əsərləri. - Bakı : Şərq- Qərb, 2004. - S. 379-380. Qızılağaclı T. Şuşadan məktub. – Bakı: Qanun, 2005. – 51 s. Rahim M. Natəvan : poema // Seçilmiş əsərləri. – Bakı : Avrasiya Press, 2006. – S.150-200. Vurğun S. Natəvana : şeir // Seçilmiş əsərləri. Beş cilddə. – Bakı : Şərq-Qərb, 2005. – C.1. – S.205-206.
49
(metodik vəsait) Ünvan:AZ-1022 Bakı şəh.,S.Vurğun küç.88; E-mail: childlibbaku@yahoo.com URL:www.clb.az F.Köçərli adına Respublika Uşaq Kitabxanasında çap olunmuşdur. Sifariş: 26 Çapa imzalanmışdır:08.02.2017 Tirajı:100 Pulsuz
Yüklə 0,8 Mb. Dostları ilə paylaş:
|