25
Əvvəlcə iştirakçılara Xurşidbanu Natəvanın həyat və
yaradıcılığından bəhs edən “Xalq yolunda ürəyini məşəl edən
el anası” adlı
slayd təqdim olunur. Sonra isə aparıcılar səhnəyə
daxil olurlar.
I Aparıcı: Salam hörmətli qonaqlar, əziz dostlar. Bu il
Azərbaycan mədəniyyətində və ictimai həyatında dərin izlər
qoymuş, parlaq istedada və qabaqcıl ideyalara malik şəxsiyyət,
sənət
və
ədəbiyyat aləmində Azərbaycanın klassik
ənənələrindən bəhrələnmiş, bunları öz poeziyasında uğurla
davam etdirmiş, Qarabağ xanlarının vərəsəsi sayılan Xurşidbanu
Natəvanın 185 illik yubileyi qeyd olunur. Həzin, səmimi lirika,
təbiət gözəlliklərınin və insanın könül dünyasının bəzən real,
bəzən isə romantik, təsirli poetik vasitələrlə təsviri şairənin
yaradıcılığının başlıca keyfiyyətləridir.
II Aparıcı: Xurşidbanu Natəvan adı çoxdan, el arasında
hörmətlə yad edilən, sevilən, əzbərlənən və haqqında gözəl
hörmətlə yad edilən, sevilən, əzbərlənən və haqqında gözəl
rəvayətlər yaranan həssas şairə, vətənpərvər şəxsiyyət və taleyi
kəm, bədbəxt qadın - ana olaraq duyan könüllərə silinməz izlər
buraxmışdır. O, ötən əsrdə şairlər, müğənnilər və sənətkarlar
oylağı kimi şöhrət qazanan Qarabağda, Azərbaycanın bu
məlahətli, könül açan diyarında doğulub-böyümüş, kamala
çatmışdır. Natəvanın qəzəlləri, düşündürücü və müdrik
kəlamları, həmçinin əsl vətəndaşa layiq bir hünərlə xalq işi
uğrundakı əməllərinə görə ədəbiyyat və mənəviyyat tariximizdə
fəxri bir yer tutmuşdur.
I Aparıcı: Xurşidbanu Natəvanın şəxsi həyatı ilə bədii
yaradıcılığı və ictimai fəaliyyəti ilə düşüncə - fikir aləmi
arasında mənalı bir ahəngdarlıq vardır. Şairə adlı-sanlı bir
zadəgan nəslinə mənsub olsa da, nəcabəti, yüksək insani
ləyaqəti, həlim, humanist təbiəti və yoxsullara, əzilənlərə həyan
olması sayəsində geniş xalq kütləsinin, camaatın dərin hörmətini
26
qazana bilmişdir. Nəinki şairənin doğulub-böyüdüyü
Qarabağda, ümumən, bütün Azərbaycanda “Xan qızı Natəvan”
haqq tərəfdarı, insaf mücəssəməsi, xeyirxahlıq və rəhmdillik
simvolu olaraq tanınır, sevilir və təqdir olunur. Xalq işi uğrunda
çalışan vətəndaş olaraq da onun adı həmişə minnətdarlıqla yad
olunur.Onun, mühüm bir abadlıq işlərindən biri də, Şuşanın
yeddi kilometrliyindən şəhərə su kəməri çəkdirməsidir.
Söhbət X.Natəvanın xeyirxah əməllərindən düşmüşkən gəlin,
görkəmli ədib, xalq yazıçısı İlyas Əfəndiyevin yazdığı
“Xurşudbanu Natəvan” pyesindən oxucularımızın ifasında
səhnələşdirilmiş parçaya tamaşa edək.
Xurşidbanu, Mirzə Ruhullah, Nəvvab, Seyid Hüseyn, Mamayınin
sözlərini səsləndirən 5 oxucu səhnəyə daxil olur.
Nəvvab: Banu bəyim! Gur meşələrin, sərt qayaların arasından
çəkdirib, bu uca qalaya çıxartdığınız o bulaq gələcək
nəsillərə sizdən unudulmaz yadigardır.
Səslər: Təbrik edirik!
Xurşidbanu: Sağ olun ağalar! Lakin mən əminəm ki, gələcək
nəsillər elə kiçik bulaqlarla kifayətlənməyəcək!
Nəvvab: Varını verən utanmaz, Banu bəyim. Siz əlinizdən
gələni əsirgəmirsiniz.
Mamayı: O kiçik bulaq gecə-gündüz sizin şəninizə nəğmələr
oxuyacaq.
Səslər. Sağ olsun Xurşidbanu! Ömrü uzun olsun şairənin!
Xurşidbanu: Mirzə Ruhulla, tapşırın xəbər versinlər ki, bulağın
açılışı münasibətilə sabah bütün şəhər əhli mənim
27
qonağımdır. Bu axşam isə, siyahı üzrə bütün
kasıblara şirniyyat, düyü və yağ paylansın.
Nəvvab: Sağ olun, Banu bəyim. Sizi bir daha təbrik edirik.
Gedək ağalar. Şairəyə dincəlmək lazımdır.
Şəhərdən ayaq üstündədir.
Natəvandan başqa bütün iştirakçılar səhnəni tərk edirlər.
Canişin obrazında oxucu səhnəyə çıxır.
Canişin: Əlbəttə, Fərəc bəy sizin sarayınıza gəlməkdə qəbahət iş
tutmuşdur. Siz də onu pis cəzalandırmamısınız. Lakin,
Banu bəyim, bəla orasındadır ki, həmin həbs olunan
adamlar
haqqında bütün məlumatı sizin öz
millətinizdən, hətta öz zadəgan sinfinizdən olan
adamlar vermişdir.
Xurşidbanu: Ah, knyaz, bilirsiniz ki, namuslu adam heç vaxt bu
dərəcədə alçaqlıq eləməz!
Canişin: Doğrudur. Mən sizə inanmaya bilmərəm. Lakin o
məlumatların yalan olduğuna əlahəzrət imperatoru
inandırmaq çətindir. Axı, bizdə məxfi şöbə də var...
Vəliəhdin öldürülməsinin siyasi nəticəsi biz gözləyən
kimi də oldu. İran şahı bizi ittiham edir.
Xurşidbanu: Əlahəzrət hökumətinin bi işdə əli olmadığını sübut
üçün günahsız adamları badi-fənaya vermək olarmı,
knyaz?
Canişin: Hər şey diqqətlə öyrəniləcəkdir. Həbs edilən şəxslər,
hətta, siz özünüz də əlahəzrət hökumətinə qarşı
düşmənçilikdə təqsirləndirilirsiniz.