1.15-rasm. Mexanik datchikning ishlash prinsipi
Chunki har bir g‘ildirak datchikga alohida ta’sir ko‘r-satadi, mexanik aniqlashni bunday usuli, agar uni xavsiz-lik talablariga javob beradi deb xisoblansa, o‘qlarni xisoblash tizimiga to‘g‘ri keladi. Agar harakatlanuvchi kontakt bo‘sh-liqga orientir (aniqlashga) ola-digan bo‘lsa, datchik harakat yo‘nalishini aniqlashi mumkin. Aks xolda, harakatni xisobga olish uchun hara-katlanuvchi kontaktlar-ning soni ikki yoki uch barobarga ko‘paytirilishi kerak bo‘lar edi.
B unday tashqari, ayrim xollarda datchik kontaktiga harakat tarkibining kuzo-vini ta’sirlanishi prinsipi qo‘llaniladi.
1.16-rasm. Poezd harakati yo‘nalishini aniqlovchi ikkilangan mexanik datchik
Mexanik datchiklar XIX asrning oxirlarigacha keng tarqalgan edi, ammo ularga texnik xizmat ko‘rsatish katta xarajatlarni talab etgani uchun, keyinroq boshqa qurilmalarga joy bo‘shatib bera boshladilar. Lekin mexanik datchiklarning konstruk-siyalari sodda bo‘lgani sababli, vaqtinchalik qurilmalar sifatida xozirgacha qo‘llanil-moqda, masalan, yo‘llardagi ishlarni olib borish vaqtida poyezdni yaqinlashishi haqida axborot berish tizimlarida. Shu bilan birga, ayrim temir yo‘llarda ular xozir-gacha doimiy ishlovchi tizimlar tarkibida ishlab turibdi. Bundan tashqari, mexanik datchiklar qatoriga oxirgi yillarda ishlab chiqarilgan moyli amortizatorli qurilmalar ham kiradi.
P nevmatik va gidravlik datchiklar. Pnevmatik va gidravlik datchiklar rels tagiga joylashtiriladi va harakat tarkibini katta og‘irligi ta’siri ostida relsni engil egilishlarini xisobga oladi (3.9-rasm).
1.17-rasm. Pnevmatik va gidravlik datchikning ishlash prinsipi
Bu effekt suyuqlik yoki gaz bilan kuchaytiriladi va elektr kontaktni hara-kat tarkibini xisobga olish xolatiga o‘tishini ta’minlaydi.
Pnevmatik va gidravlik datchiklar quyidagi ahamiyatli kamchiliklarga ega:
Noqulay sharoitlarda juda engil harakat birliklari aniqlanmaydi;
Datchiklar qisman rostlanishlarni talab qiladi, bu esa xizmat ko‘rsatishga xarajatlarni oshiradi va ishonchlilikni pasaytiradi;
Qo‘llaniladigan substansiyasiga bog‘liq xolda, suyuqlik yoki gaz oqi-mini elektr signalga o‘zgartirish jarayonini xisobga olgan xolda, moddani atrof muxitga chiqib ketish (masalan, simobni) muammosi kelib chiqishi mumkin;
Vaholanki har bir o‘qni relsga ta’siri to‘lqin ko‘rinishda ro‘y bersa (1.18-rasm), bunday datchiklar ko‘p xollarda relsdagi tebranishning ikkilamchi garmoni-klarini ham xisobga oladi.
Oxirgi xolat bu datchiklarni o‘qlarni xisoblash tizimida qo‘llash imkoniyatini inkor qiladi. Ammo pnevmatik va gidravlik datchiklar poyezdni yo‘lning ma’lum bir nuqtasida harakatlanganida xisobga olinishidagi ustunligi shundaki, ular vandalizmni sodir bo‘lishidan juda yaxshi ximoyalangani. Shunga qaramasdan xozirgi vaqtda pnevmatik va gidravlik datchiklar kam qo‘llaniladi.
Dostları ilə paylaş: |
