Teqvim-2015. pdf

36
1988-ci ilin fevral ayından Ermənistanın Azər-
baycana təcavüzünə, Azərbaycan torpaqlarının qəsbkar 
erməni silahlı qüvvələri tərəfindən işğalına başlan-
mışdır.  Еrmənistan Rеspublikası “Hərbi münaqişələr 
zamanı  mədəni sərvətlərin qоrunması haqqında” Ha-
aqa Kоnvеnsiyasının və “Mədəni sərvətlərin qеyri-
qanuni dövriyyəsi haqqında” Paris Kоnvеnsiyasının 
müddəalarını  kоbudcasına pоzaraq Azərbaycanın 
mədəni sərvətlərini talamaqla məşğuldur.
Ermənistan Respublikasının hərbi təcavüzü nəti-
cəsində Azərbaycan Respublikasının Dağlıq Qarabağ 
ərazisi və onun ətrafındakı 7 inzibati rayon işğal edil-
mişdir.
Beləliklə, Ermənistan Respublikasının hərbi 
təcavüzü nəticəsində Azərbaycan  ərazilərinin 20 fai-
zi işğal edilmiş, 20 mindən çox insan qətlə yetirilmiş, 
50 mindən artıq adam yaralanmış və şikəst olmuşdur. 
Bir milyondan artıq insan 10 ildən çoxdur ki, qaçqın 
və məcburi köçkün şəraitində yaşayaraq Ermənistanın 
azərbaycanlılara qarşı etnik təmizləmə  və soyqırım 
siyasətinin qurbanı olmuş, elementar insan haqlarından 
məhrum edilmişdir.
İşğal nəticəsində 900-dən artıq yaşayış  məntəqəsi 
talan edilmiş, yandırılmış və dağıdılmış, 6 min sənaye, 
kənd təsərrüfatı müəssisəsi və digər obyektlər məhv 
edilmiş, ümumi yaşayış sahəsi 9 mln m
²
-dən artıq olan 
150 min yaşayış binası dağıdılmış, 4366 sosial mədəni 
obyekt, 695 tibb ocağı məhv edilmişdir.
İşğal edilmiş  ərazilərdə  kənd təsərrüfatı sahəsi, su 
təsərrüfatı, hidrotexniki qurğular, bütün nəqliyyat və 
kommunikasiya xətləri tam sıradan çıxarılmışdır. Da-
ğıntılar nəticəsində iqtisadiyyata 60 milyard ABŞ dol-
larından artıq ziyan dəymişdir. Hərbi təcavüz zamanı 
ələ keçirilmiş Azərbaycan ərazilərində 927 kitabxana, 
464 tarixi abidə və muzey, 100-dən çox arxeoloji abidə, 
6 dövlət teatrı  və konsert studiyası dağıdılmışdır. Ta-
lan edilmiş muzeylərdən 40 mindən çox qiymətli əşya 
və nadir eksponat oğurlanmışdır. Belə ki, Kəlbəcər 
Tarix Diyarşünaslıq Muzeyi yerlə yeksan olunduqdan 
sonra muzeyin ekspoziyasına daxil olan nadir qızıl və 
gümüş zinət  əşyaları, ötən  əsrlərdə toxunmuş xalça-
lar Ermənistana daşınmışdır.  Şuşadakı Tarix Muzeyi-
nin, Ağdamdakı Çörək Muzeyinin, Zəngilandakı Daş 
Abidələr Muzeyinin də taleyi belə olmuşdur. Oğur-
lanmış  və  məhv edilmiş bu tarixi-mədəni sərvətlərin 
dəyərini müəyyənləşdirmək, pulla qiymətləndirmək 
mümkün deyildir. Birləşmiş Millətlər Təşkilatının 
Təhlükəsizlik  Şurasının 1993-cü ildə  qəbul edilmiş 
822, 853, 874, 884 saylı  qətnamələrində Azərbaycan 
Respublikasının ərazi bütövlüyünün tanınmasına və iş-
ğal olunmuş Azərbaycan ərazilərinin qeyd-şərtsiz azad 
edilməsi tələblərinə baxmayaraq, Ermənistan Respub-
likası bu gün də işğalçılıq siyasətini davam etdirir.
QAN YADDAŞIMIZ!
Vətən torpaqları  
bizi gözləyir!
1988-1993-cü illərdə işğal edilmiş Azərbaycan əraziləri:
Dağlıq Qarabağ: işğal tarixi – 1988-1993-cü illər, ərazisi 
4,4 000 
km² 
Xankəndinin işğal tarixi - 28 dekabr 1991-ci il (ərazisi - 1043 km², əhalisi-57000) 
Xocalının işğal tarixi - 26 fevral 1992-ci il (ərazisi - 936 km², əhalisi-25332)
Şuşanın işğal tarixi - 8 may 1992-ci il (ərazisi - 289 km², əhalisi-31499)
Laçının işğal tarixi - 17 may 1992-ci il (ərazisi – 1835 km², əhalisi 72 228 )
Xocavəndin işğal tarixi - 2 oktyabr 1992-ci il (ərazisi - 1458 km² , əhalisi-41 725)
Kəlbəcərin işğal tarixi - 2 aprel 1993-cü il (ərazisi - 3054 km², əhalisi-85 228)
Ağdərənin işğal tarixi - 7 iyul 1993-cü il (ərazisi - 1705 km², əhalisi-14000)
Ağdamın işğal tarixi - 23 iyul 1993-cü il (ərazisi - 1 154 km², əhalisi-175400)
Cəbrayılın işğal tarixi - 23 avqust 1993-cü il (ərazisi - 1049 km², əhalisi-54430)
Füzulinin işğal tarixi - 23 avqust 1993-cü il (ərazisi - 1386 km² , əhalisi-105000)
Qubadlının işğal tarixi - 31 avqust 1993-cü il (ərazisi - 802 km², əhalisi-37 400)
Zəngilanın işğal tarixi - 29 oktyabr 1993-cü il (ərazisi - 707 km², əhalisi-33900)

---

37
Rəssamlıq.Heykəltəraşlıq.Memarlıq
105 
illiyi
Rüstəm Mustafayev     
1910-1940 
FEVRAL
Rüstəm Məmmədhənifə oğlu Mus-
tafayev 1910-cu il fevral ayının 25-də 
Bakıda doğulmuşdur. 1926-cı ildə 
Bakı Ali Rəssamlıq Məktəbini bitir-
mişdir. 
1928-ci ildə Moskvada müəyyən 
təcrübə keçdikdən sonra Bakıya qa-
yıtmış, bir müddət Bakı Azad Tənqid-
Təbliğ Teatrında (sonrakı adı Türk 
İşçi Kəndli Teatrı) tamaşalara səhnə 
tərtibatı vermişdir. O, sadəcə illüst-
rasiya çəkməklə kifayətlənməmiş, 
bütün səhnələrin qurulmasında fəal 
iştirak etməklə rejissor və müəlliflərə 
kömək etmişdir.
Repressiyanın hökm sürdü-
yü ağır illərdə Rüstəm Mustafayev 
Azərbaycan Dövlət Dram Teatrın-
da baş  rəssam işləmişdir. Mirzə 
Cəlilin, Cəfər Cabbarlının, Hüseyn 
Cavidin,  Əbdürrəhim bəy Haqver-
diyevin  əsərlərinə verdiyi tərtibatlar 
Azərbaycan teatr-dekorasiya sənətinin 
orijinal, qiymətli nümunələri sayıl-
mışdır. Rüstəmin tamaşalara verdiyi 
tərtibat o qədər diqqət çəkir ki, onu 
Azərbaycan Opera və Balet Teatrın-
da da işləməyə  dəvət edirlər. “Şah 
İsmayıl”, “Leyli və  Məcnun”, “Aşıq 
Qərib”, “Koroğlu” kimi operalara 
verdiyi tərtibat böyük bəstəkarımız 
Üzeyir Hacıbəyli tərəfindən yüksək 
qiymətləndirilmişdir. 
Rüstəm Mustafayevin yaradıcılığı 
çoxşaxəli idi. O, bir tərəfdən teatr ta-
maşalarına bədii tərtibat vermiş, digər 
tərəfdən də miniatür sənətimizi, mil-
li memarlığımızı  dərindən öyrənərək 
müxtəlif sərgilərin tərtibatı ilə məşğul 
olmuş, elmi tədqiqatlar aparmış, qrafi-
ka sahəsində bir sıra müvəffəqiyyətlər 
qazanmışdır. O, neçə-neçə plakat və 
kitabların da bədii tərtibatı üzərində 
işləmişdir. Səməd Vurğun, Süley-
man Rüstəm, Rəsul Rza və başqa 
şairlərin o dövrdə  çıxan kitablarının 
bədii tərtibatı Rüstəmin ilk qrafika 
işlərindən sayılırdı. 
Moskvada keçirilən müxtəlif sərgi-
lərdə Azərbaycana məxsus bölümün 
tərtibatçısı da məhz Rüstəm Musta-
fayev olmuşdur. Onun son işlərindən 
biri 1940-cı ildə Nizami muzeyinin 
qurulması ilə bağlı idi. O, bu muzeyin 
bədii tərtibatının müəlliflərindən biri 
olmuşdur. 
1937-ci ildən ömrünün sonu-
na qədər Azərbaycan abidələrini 
mühafizə edən Mərkəzi Dövlət  
İdarəsinin direktoru vəzifəsində ça-
lışmışdır.  Nizami dövrü abidələrinin 
və  Şəki Xan sarayının elmi bərpası 
sahəsində mühüm xidmətləri olmuş-
dur. 
O, müxtəlif mükafatlara, fəxri 
fərmanlara, eləcə  də  “Şərəf nişanı” 
ordeninə layiq görülmüşdür. 
Rüstəm Mustafayev 1940-cı 
ildə Bakı  şəhərində  vəfat etmişdir. 
Ölümündən üç il sonra Azərbaycan 
Dövlət  İncəsənət Muzeyinə bu unu-
dulmaz rəssamın adı verilmişdir.
Ə d ə b i y y a t
Rüstəm Mustafayev 
Məmmədhənifə oğlu                 
//Azərbaycan incəsənəti. 
Təsviri sənət, dekorativ-tədbiqi 
sənət, memarlıq /tərt. Z.Əliyev, 
A.Xəlilov;  Azərb. Resp. 
Gənclər və İdman Nazirli-
yi, “Bizim Nəsil Gənclərin 
Regional inkişaf Assosiasiyası 
İctimai Birliyi”.- Bakı: Letterp-
ress, 2011.- C.II.- S.72.
Rüstəm Mustafayev 1910-1940 
/layih. rəhb. Ç.Fərzəliyev.-
Bakı, 2013.-104 s.
Rüstəm Mustafayev //Rəhimli 
İ. Azərbaycan Dövlət Akade-
mik Milli Dram Teatrı Teatrın 
1873-2012-ci illər arasındakı 
yaradıcılıq yolunun salnaməsi: 
3 cilddə.- Bakı, 2013.- C.I.- 
S.517-519.
Təranə, V. İlk peşəkar teatr 
rəssamlarımız: Azərbaycan 
teatrı-140 /V.Təranə                 
//Mədəniyyət.- 2013.- 27 fev-
ral.- S.7.
İ n t e r n e t d ə
www..anl.az
www.az.wikipedia.org
www.nationalmuseum.az
25
       Rəssam

---