Təranə RƏHİMLİ
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
54 Tədqiqatçı əsərin 1986-cı il nəşrinə yazdığı ön sözdə milli- romantik şairə hörmət və məhəbbətini ifadə edən sətir- lərdə Səhhəti sözünü və əməlini, qəlbini və zəkasını xal-qının tərəqqisinə, hərtərəfli inkişafına həsr edən sənətkar kimi təqdir edir. K.Talıbzadə yazır: «Səhhət – bu həqiqi, ehtiraslı bir istedad, böyük vətəndaşlıq ideallarının hə- yata keçirilməsinə həsr olunan bir həyat deməkdir. Səhhət – bu xalq, vətən yolunda çalışmaq arzusu, coşub-daşan, qarşısı alınmayan bir qüvvət, həvəs, energiya deməkdir. Səhhət – insanların azadlığı və qardaşlığı haqqında mah-nı və düşüncədir. Səhhət – mələk kimi nurani, almaz kimi sərt, ana təbiətin özü kimi fitri, təbii, səmimi şəxsiyyət deməkdir. Səhhət – bu, Azərbaycan xalqına, Azərbaycan torpağına tükənməz məhəbbətin rəmzidir» 1 Tədqiqat ob-yektinə məhz belə həssas yanaşmanın nəticəsidir ki, K.Talıbzadə şairin həyatı, yaradıcılığı, ədəbi əlaqələri və tərcüməçilik fəaliyyəti, sənətə baxışından bəhs edən ayrı-ayrı fəsillərdə A. Səhhətin şəxsiyyəti və sənətkarlığı haq-qında dolğun təsəvvür yarada bilmişdir. Monoqrafiyanın birinci fəsli A.Səhhətin həyatına və tərcümeyi-halına həsr edilmişdir. Qeyd etmək lazımdır ki, şairin həyatına dair özü tərəfindən yazılmış heç bir sənəd əldə olmadığından onun elmi tərcümeyi-halını ilk dəfə K.Talıbzadə yaratmalı olmuşdur. Dərsliklərdə və şairin bədii əsərlərində müqəddimə kimi verilən tərcümeyi-hallar, Respublika Əlyazmalar Fondundan tapılan sənədlər, qə-ləm dostları, tələbələri və qohumlarının şair haqqında xatirələri Səhhətin 1 Талыбзадə K. Seçилmиш əsəрлəри, иkи жилддə, Баkы, Азəрnəшр, ж.1., 55 uşaqlıq illəri, təhsili, Irandakı həyatı, Rusiyaya səyahəti, ictimai-siyasi və ədəbi fəaliyyəti, şəx-siyyəti barədə müəllifə zəngin material vermişdir. Şairin müasirləri Abdulla Şaiq, Cəmo Cəbrayılbəyli, Fatma xa-nım Orucəliyeva, Əbülqasim Əminzadə, Baba Güləhmə-dov, qohumları Səkinə xanım Abidova, Böyükağa Meh-dizadə, M.Ə.Sabirin oğlu Məmmədsəlim Tahirli, tələ- bələri Əmin Əfəndiyev, Ismayıl Həqqi Veysov, Rəmzi Yüzbaşov, Məmmədəmin Əfəndi və başqalarının söylə-dikləri xatirələr müəllifə daha dəyərli faktlar vermiş, K.Ta- lıbzadə bu zəngin faktiki materiallar əsasında ilk dəfə olaraq A.Səhhətin mükəmməl elmi tərcümeyi- halını yaz-mağa nail olmuşdur. Müəllif burada şairin dövrü və mühiti, təhsili, ədəbi-mədəni görüşləri, pedaqoji və maa-rifçilik fəaliyyəti, səyahətləri, həkimlik etməsi, Mirzə Ələk-bər Sabir, Ağalibəy Naseh, Məhəmməd Tərrah kimi qabaqcıl Şamaxı ziyalıları ilə dostluq əlaqələri haqqında danışır, bütün bunların Səhhətin «bədii sözlə əməlin, sə- nətlə idealın birliyinin rəmzi, sənətkar şəxsiyyətinin tam-lığını nümayiş etdirən parlaq bir nümunə» 1 kimi yetiş-məsində təsirini göstərirdi. Burada milli ədəbiyyatın gör-kəmli bir nümayəndəsinin, öz dövrünün qabaqcıl ziya-lısının, fəal maarif xadiminin, xalq səadəti üçün çalışan həssas bir vətənpərvərin mənalı həyatının sistemli şə-kildə təhlilini görürük. A.Səhhətin tərcümeyi-halında işıq-landırılan bir sıra 1991, s.185. 1 Талыбзадə K. Seçилmиш əsəрлəри, иkи жилддə, Баkы, Азəрnəшр, ж.1., 1991, s.187. 56 məqamlar – şairin Şamaxının Sarıtor- paq məhəlləsindəki mollaxana dərsindən Məşhəd mədrə-səsi, Tehran darülfununa qədərki təhsil yolu, Şamaxıda müəllimlik etməsi, tədris ocaqlarının yaradılması, kitab-xana və qiraətxanaların açılması yolunda gördüyü işlər, Şamaxı şairlər məclisinə rəhbərlik etməsi, Firidun bəy Köçərli ilə məktublaşması, Mirzə Ələkbər Sabirin ölümünə münasibəti və s. K.Talıbzadəyə monoqrafiyanın sonrakı fəsillərində tədqiqatını, təhlilini bu zəmində davam etdirmək, genişləndirmək və dərinləşdirmək imkanı ver-mişdir. Buna görə də əsərdə Səhhətin poeziyasının, ədəbi yaradıcılığının, tərcüməçilik fəaliyyətinin, sənət görüşləri-nin təhlili birinci fəslin məntiqi davamı kimi dərin təsir bağışlayır, bütövlükdə bu təhlil prosesi şairin tərcümeyi-halı ilə üzvi bir tamlıq təşkil edir. Milli romantizmin təşəkkülü və inkişafında A.Səhhət yaradıcılığının rolunu aydınlaşdırmaq, şairin poeziyasının, nəsr və dram əsər-lərinin, tərcümələrinin, sənətə baxışının romantizmlə bağlı tərəflərini təhlil etmək, klassik Azərbaycan ədəbiyya- tının, eləcə də digər xalqların romantik ədəbiyyatlarının A.Səhhət yaradıcılığı timsalında milli romantizmin inki-şafına təsirini göstərmək – «Abbas Səhhət» monoqra-fiyasının əsas məzmun mündəricəsi bundan ibarətdir. Səhhət yaradıcılığını romantizm fonunda işıqlandı- ran tədqiqat əsərində şairin yaradıcılığına həsr olunmuş ikinci fəsil xüsusilə diqqətəlayiqdir. Burada müəllif şairin poeziyasını ideya-məzmun cəhətdən geniş təhlil etmiş, milli romantizmin inkişafında A.Səhhət yaradıcılığının mövqeyini müəyyənləşdirmişdir. Qeyd etmək lazımdır ki, K.Talıbzadəyə 57 qədər bir sıra görkəmli ədəbiyyatçılar – A.Şaiq, M.Arif, M.Quluzadə, Mir Cəlal, C.Xəndan, A.Al-məmmədov və başqaları Səhhət poeziyasına münasibət bildirən əsərlər yazıb nəşr etdirmişdilər. Lakin bu əsər- lərdə A.Səhhətin romantik şair kimi mövqeyi kifayət qədər aydınlaşdırılmayıb, ondan XX əsr Azərbaycan ro-mantizminin banilərindən biri kimi bəhs olunmurdu. K.Ta-lıbzadə isə şairin poeziyasına verdiyi hərtərəfli təhlildə «anadan romantik şair kimi doğulan» A.Səhhətin ədəbi prosesdə fəal iştirakını, yeni dövr romantizminin təşək-külündə və inkişafında əhəmiyyətli rolunu göstərmiş, bununla da XX əsrin böyük bir sənətkarının mənəvi aləmi – şeir dünyası barədə dolğun təsəvvür yaratmağa müvəffəq ola bilmişdir. Monoqrafiyada A.Səhhət poeziyası milli ədəbiyyat- da yeniləşmə zərurəti yarandığı bir dövrdə bədii fikrin ideya istiqaməti, təzahür forması, bədii-estetik prinsiplə-rinin müasirləşmə tələbatı zəminində araşdırılır. Roman- tik şairin poeziyasının xüsusiyyətlərini, ideyasını, estetik qayəsini aydınlaşdıran K.Talıbzadənin çoxcəhətli təhlili şairin özünün illərlə axtarışında olduğu «yeni şeir necə olmalıdır?» sualına cavab kimi meydana çıxır. Əsl poe-tik yaradıcılığa məhz bu sualla başlayan A.Səhhət «yeni səpkidə şeirin yaranması yollarında», «vətəndaşların Ira-dəsinə təsir edə biləcək yeni bir söz demək» arzusunda olan novator sənətkar kimi təqdir olunur. Təzə söz demək istəyilə çırpınan şair qəlbini narahat edən suallar haqqında tədqiqatçı yazırdı: «Yeni ədəbiyyat necə olmalıdır? Hansı yaradıcılıq metodları müasir tələblərə cavab verə bilər, ədəbi ənənələrdən necə Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|