Təşkilatlarına Dővlət Dəstəyi Şurası tərəfindən maliyyələşdirilən Gənc yazarlara
Yüklə 3,5 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Bir qəhrəman Şamil kimi güdsəm ölüm oyunu, Mana imanlı bir ümid bağlarmısan, Tamara (1, s.54)
- …Orda Dəli Petronun hirsi var, əməli var, Orda sosialistliyin ruslaşan təməli var. (1, s.129)
- Sən istərsən qəlbimi parçala, qır, çeynə, əz, Mənim yenə bu yolda tükənməz bir canım var! Sən ölüm ol, başımda hər an dolaş, hər an gəz
rında» gah da müəllifin qəzəbində görünür. Dağıstana sürgün olunması ilə şairin bu yerlərin həyatına daha da yaxınlaşması ləzgi, avar, qumuq və digər dağlıların ruhunu duymasına kömək etmişdir. O, bu xalqların toy şənliklərini, rəqslərini, bayram mərasimlərini, hətta “çay məclisləri”ni məhəbbətlə təsvir edir, bu təsvirlərin hər birində onların mübarizliyi, şanlı tarixi, əyilməz ruhu ilə bərabər nikbinliyini, yaşamaq eşqini nəzərə çatdırır. Bu, önəmli məqamdır, nikbin ruhlu bir xalq əslində mübarizəyə həmişə hazırdır. Qarşıda yeni bir mübarizə meydanı var, ləzgi rəqs havası da bu mü- barizə üçün qanı coşdurur, qocaların söylədiyi xa- tirələr, rəvayətlər də bu mübarizə üçün hazırlıqdır. Hətta bu yerdə sevdaya düşən şair də sevgilisinin qar- şısında özünün boy-buxunu, var-dövləti, yaraşığı ilə deyil, el qəhrəmanına bənzəməsi ilə onun diqqətini cəlb etməyə çalışır: Bir qəhrəman Şamil kimi güdsəm ölüm oyunu, Mana imanlı bir ümid bağlarmısan, Tamara? (1, s.54) Müəllif ədəbi obyekti sevgi izharının fonunda təqdim edir. Poetik qəhrəman məhz Şair Şamilə özünü bənzətməklə sevdiyi qızın gözündə ucalmaq istəyir. Bu bir mis-rada bir neçə cəhətdən diqqəti cəlb edən güclü dramatizm diqqəti cəlb edir. Şamilin qəhrəman obrazı; onun ölümə münasibəti və daxili gücü; gənc qızın və müəllifin obrazında xalqın öz qəhrəmanına olan dərin sayğı və sevgisinin ifadəsi, nəhayət, burada Şamil mübarizəsinin imanlılığı da nəzərə çatdırılır. Həqiqətən də o xalq məğlubedilməzdir ki, orada gənclər hər hansı əcnəbi qəhrəmana, aktyora, milyonçuya deyil, məhz qəhrəmanına bənzəmək istəyir, bu bənzərliklə fəxr edir və el qızı da məhz el qəhrəmanını öz xəyallarının qəhrəmanı seçir. Həqiqətən də A.Yıldırımın Şeyx Şamillə bağlı misra- ları onun nəhəng obrazını təsəvvür etmək və şairin Şamilə münasibətini öyrənmək üçün kifayətdir. Məhz A.Yıldırımın Şamilə münasibətində o cəhət özünü qa- barıq şəkildə göstərir ki, obyekt yalnız sözdə deyil, ob- razlaşdırılmış məna çalarlarında təqdim olunarkən öz 12 təsir gücünü daha çox hiss etdirir. Ədəbi obrazın əsərdə təqdimedilmə anları olmalıdır, yeri gəldi- gəlmədi obrazı irəli gətirərək daim oxucunun gözünün qarşısında sipər kimi saxlayaraq onun tərəfindən qavramasına və öz içərisində yetişdirilməsinə mane olmaq yazıçının zəif tərəfidir. Maraqlıdır, əslində dram əsərlərində diqqət yetirilməli olan bu məqam A.Yıl- dırımın poeziyasında açıq şəkildə diqqəti cəlb edir. O poetik qəhrəmanını oxucuya hazır şəkildə «qızıl məc- məyidə» təqdim etmir, oxucunu öz süzgəcindən keçi- rərək onu obrazın doğuluşuna hazırlayır. A.Yıldırım böyük şəxsiyyətin obrazını uzun-uzadı təsvirlərlə deyil, qısa və aydın şəkildə ifadə edilən sözlərdə yaradır. Lakin bu sözlərlə Şeyx Şamilin zahiri görkəmi deyil, xarakteri, şəxsiyyəti və mübarizliyi digər poetik obrazların münasibətində göstərilir. Burada müəllifin öz münasibəti ilə köməkçi surətlərin obyektə mü- nasibəti fonunda bədii obraz təqdim edilir. A.Yılıdırım dağlı xalqların, daha dəqiq desək, çeçen- lərin həyatından götürülmüş «Səlim xan» adlı tarixi poemasını şairin özünün qeyd etdiyi kimi, «ixtiyar Qaf- qazın dağlarına üfüqlərdə ağ başlı qara duman çökdüyü» zamanda yazılmışdır. Qəsbkarların çeçen torpaqlarına hücum edərək çeçenləri öz yurdundan sürgün etməsi və igid el qəhrəmanı Səlim xanın dağlara çəkilərək işğalçılarla mübarizə aparması əks olunur. Burada da Səlim xanın igidliyi çeçen xalqının azadlıq simvolu kimi canlanır. «Qara dastan» kitabından poemadan parçalar kimi verilmiş «Səlim xan» əsərinin böyük bir poemanın hissələri olduğuna şübhəmiz yoxdur. Ola bilsin ki, aramsız sürgünlər və təqiblər nəticəsində poemanın digər hissələri itib-bat- mış, ya da xəstəlik ucundan tamamlanmamış qal- mışdır. Bununla belə, əldə olan parçalar poemanın mil- li ruhunu əks etdirməsi baxımından maraqlıdır. Ümu- miyyətlə, A.Yıldırımın şeirlərində istər Şeyx Şamil, istər Səlim xan, İstər Mete, Çingiz xan, Əmir Teymur kimi kimi tarixi şəxsiyyətlər, istərsə də Amudərya, Gölcük, Gicginə, Araz, istərsə də dağlar məhz azadlıqa çağırış, milli qürur, bütün Qafqazın və türk xalqlarının tarixinin 13 yaddaşı kimi yada salınır, düşmənlə mübarizə üçün bir qalxan və silah rolunu oynayır. Şairin azadlq eşqi yalnız bir insanın, bir millətin azadlıq eşqi deyil, bəşəri bir istəkdir. A.Yıldırım Rusiyanın ikiüzlü, rəngini də- yişmiş siyasətini görürdü: …Orda Dəli Petronun hirsi var, əməli var, Orda sosialistliyin ruslaşan təməli var. (1, s.129) «Mənim protestom» şeirində A.Yıldırım yalnız bir öl- kənin vətəndaşı kimi danışmır, bütün bəşəriyyətin azadlığı naminə, yüksək humanist dəyərlər naminə, in- san və millət hüquqlarının qoruyucusu kimi səsini qal- dırıb, insanlığın həm fiziki, həm də mənəvi məhvinə yönəlmiş hökmranlığa qarşı çıxır. Şairin bütün yaradıcılığı boyu davam edən üsyankarlığın mərkəzində də elə “İnsanlara hüriyyət, millətlərə is- tiqlal!” amalı dayanır. O, qəzəblənir, üsyan qaldırır, “müqəddəs ixtilal” istəyir, bəzən ümidsizləşir, vətən həsrəti ilə göz yaşı tökür, amma gələcəyə inanır. Bu millətin ruhundakı döyüşkənliyə, azadlıq eşqinə inanır, üzünü qəsbkara tutaraq deyir: Sən istərsən qəlbimi parçala, qır, çeynə, əz, Mənim yenə bu yolda tükənməz bir canım var! Sən ölüm ol, başımda hər an dolaş, hər an gəz, Mənim yenə sənə bir gün üsyanım var! ...Mən bilirəm, sonunda çıxmam üzüqaralı, Yurdumun gənclərinə ümidim, inamım var!(1, s.138) A.Yılıdırım poeziyası xalqların əzilməsinə, haqq səsi- nin boğulmasına, insan haqlarının tapdanmasına qar- şıdır. O, yalnız bir şair kimi deyil, həm də milli haqların müdafiəçisi kimi çıxış edir. Bu tip şeirlərində A.Yıldırım şairdən daha çox bir siyasətçi kimi görünə bilər. Ancaq bu, zahirən belədir. Sadəcə vətənini çox sevən şair onun taleyinə yazılmış məmləkətin azadlığını istəyir. A.Yıldırımın poeziyasının mənəvi-estetik ideyası da, nifrət və məhəbbətinin obyekti də aydındır. O, sevgisini bildirmək üçün məcazlardan, metafora və epitetlerdən istifadə etsə də, nifrətini bildirərkən heç bir ədəbi boyaya ehtiyac duymadan açıq şəkildə fikrini 14 Yüklə 3,5 Kb. Dostları ilə paylaş:
|