Təşkilatlarına Dővlət Dəstəyi Şurası tərəfindən maliyyələşdirilən Gənc yazarlara
Yüklə 3,5 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- AZƏRBAYCAN Hafiz HACXALIL (TƏMİROV) DGTYB Məclis üzvü olan şairin indiyədək üç kitabı işıq üzü görüb.
AZƏRBAYCAN Hafiz HACXALIL (TƏMİROV) DGTYB Məclis üzvü olan şairin indiyədək üç kitabı işıq üzü görüb. İSMAYIL ŞIXLININ ƏSƏRLƏRİNDƏ MİLLİ İDEOLOGİYA Ədəbiyyat, incəsənət və ümumiyyətlə sənət adamları haqqında cəmiyyətdə çox vaxt birmənalı fikir olmayıb. Ədəbiyyat və incəsənət adamlarının cəmiyyətdə baş verən hadisələrə münasibəti də özlərinə xas şəkildə meydana çıxıb və rezonans doğurub. Sənətkarlıq key- fiyyətlərini və şəxsiyyət bütövlüyünü ərsəyə gətirdikləri ədəbi - bədii sənət əsərlərində verə bilən, sözün əsl mənasında sənətkar və şəxsiyyət adına layiq olan, hər iki adın ağırlığını çiyinlərində daşıya bilən insanlardan biri idi, İsmayıl Şıxlı. Hakim sovet ideologiyası və kommunist rejimi insanları fiziki baxımdan boyunduruqda saxlasa da, artıq beyinlərdə cücərmiş azadlıq fəlsəfəsini, özünə- qayıdış hissini boğmaqda acizliyini dərk edirdi. Millətin qan yaddaşı oyanmışdı. Genetik kodlarla keçmişə olan bağlılıq, kişilik, qeyrət kodeksi özünütəsdiq edə bi- ləcəyi bir səviyyəyə çatmışdı. Bu dönəmlərdə ədə- biyyat ölən tarixə yeni nəfəs, yeni ruh gətirdi. Bu ruhu gətirənlər isə türk övladları - Azərbaycan insanı idi. Tarixi keçmişi özündə əks etdirən yeni-yeni fikirlər, müasirliklə keçmişin harmoniyası milli ideologiyanın varlığından xəbər verirdi. Artıq öz sözünü deyə biləcək ədəbi şəxsiyyətlər yetişirdi. Belə şəxsiyyətlərdən biri də İ.Şıxlı idi. Tanınmış və son dərəcə ziyalı bir nəsildən çıxmış İ.Şıxlını mən deyərdim ki, çoxu ədəbiyyatımızın şah əsərlərindən biri olan “Dəli Kür”lə tanımış və sevmişdi. Onun doğum tarixi haqqında ədəbiyyat tarixində mübahisələr var. Qazaxda müəllim ailəsində doğulmuşdu. Bəlkə də ziyalı ailəsində doğulmaq onun sonrakı taleyində mayaq rolunu oynayacaq bir amilə çevriləcəkdi. Genetik yaddaşında olan yaradıcılıq onu ədəbi axtarışlara sövq etdi. Lakin “Quşlar” şeirindən sonra qəti qərar verdi ki, ondan şair olmayacaq. Tanınmış yazıçı və nasir olmağa hələ çox vardı. Çünki qarşıda müharibə adlı 19 sınaqdan sağ-salamat çıxmaq hamı kimi onu da düşündürürdü. Müharibə qanlı-qadalı olsa da, insanların yaratdıqları maddi və mənəvi mədəniyyət abidələrini məhv etsə də yeni əsərlərin, maddi- mədəniyyət abidələrinin yaranmasına səbəb oldu. Artıq ədəbiyyatda müharibə aparıcı bir mövzuya çevrilmişdi. “İsmayıl Şıxlının “Cəbhə yolları” başlığı al- tında çap etdirdiyi döyüş gündəliyi milli ədəbiyyatda Gündəlik formasında ilkin əsər yazmaq şərəfini ona bəxş etdi” (Y. İsmayılov. İsmayıl Şıxlı. Həyatı, Mühiti, Sənəti). Onun yaradıcılığında uydurma heç nəyə rast gəlmək olmur. Çünki o, necə deyərlər “aşıq gördüyünü çağırar” deyib həyatı olduğu kimi qeyd edirdi. “Məni əsl mənada nəsrə bağlayan həyatın özü olmuşdur. Böyük Vətən müharibəsində gördüyüm hadisələri, döyüş çətinliklərini, insanların keçirdiyi iztirabları, onların mürəkkəb psixoloji sarsıntılarını və döyüş əhval-ruhiyyəsini vermək üçün nəsrin imkanlarının daha çox olduğunu dərk etdiyimdən sonra nasir olmağa çalışdım. Hadisələrin sonrakı inkişafı göstərdi ki, deyəsən düz yol seçmişəm”. İ.Şıxlının yaratdığı ən kiçik hekayələrində belə hər şey milliliyə, türkçülüyə söykənir. Onun yaratdığı ob- razlar ana dilində danışır, vətən, namus, qeyrət anlamı uğrunda canlarını fəda etməkdən belə çəkinmirlər. İ.Şıxlı inanırdı ki, uğrunda vuruşduğu dövlət və bu dövlətin idarə sistemini öz murdar kommunist ideo- logiyası ilə zəhərləyənlər gəldi-gedərdi. “Cəbhə gündə- likləri”ndə olan qeydlərdə də İ.Şıxlının vətənpər- vərliyinə, türk coğrafiyasına və türklərin yaşadıqları əraziyə sevgisini görməmək mümkün deyil. “Cəbhə gündəlikləri”ndən oxuyuruq: “Bizim batalyonu indi əlahiddə dəniz ordusuna vermişdilər. Komandanımız yenə general Petrov idi. Ciddi şəkildə Kerçdə desant əməliyyatı gedirdi. 18-ci ordu da bu cəbhədə idi. Deyilənə görə lap bu yaxınlarda bütün cəbhə boyu de- sant əməliyyatı başlanacaqdı. Tamandan, Duzlugöldən, Çuşka yarımadasından, bir sözlə bütün Taman yarımadasının sahillərindən Kerçə desant keçiriləcəkdir” Və yaxud da: “Eltigen balaca bir balıqçı qəsəbəsi idi. Kerçdən 20 km cənubda, Çurbaş gölü ilə Tobeçik gölünün arasında yerləşmişdi” (İ.Şıxlı. Cəbhə yolları sənədli povesti). “Geriyə qayıdırıq. Axşamüstü Aqibel adlı balaca bir kəndə çatdıq. Yoldan uzaq, 20 kənar bir kəndə” (“Cəbhə gündəlikləri”) “Sennoy dəniz sahilində yerləşmiş balaca bir dəmir yol stansiyasıdır. İndi buranın adı Tamandır” (“Cəbhə yolları”) “Cəbhə gündəlikləri”ndə verilmiş bu yer-yurd adları, qədim türklərin yaşadıqları və sahib olduqları bu böyük coğrafi ərazilər İ.Şıxlının gündəliyindən kənarda qala bilməzdi. O, yaxşı bilirdi ki, faşist Almaniyasının əldə etmək istədiyi “Rusiya ərazisi” qədim türklərin yaşayış məskənləridir. Bəlkə də bu qeydləri etmək İsmayıl Şıxlının taleyinə yazılmış bir xoşbəxtlik idi. “Cəbhə gün- dəlikləri”ni oxuduqca O.Süleymanovun “AZ-YA” ki- tabında verilmiş “İqor Polku haqda dastan”, qədim türk sözləri, türk tarixi insanın gözləri qarşısında yenidən canlanır və insanı xəyalən çox uzaqlara aparır. Böyük bir xalqın etnosu, adət-ənənəsi, yaşayış tərzi fərqli lakin, tarixiliyi qorunmaqla oxucuya çatdırılır. Bu gün rusların və digər millətlərin dilində işlədilən sözlər deyərdim ki, dünyanın nitq leksikonuna türklər tərəfindən verilmiş ən böyük töhfələrdir. “Loşad”, “Qəpik”, “Kolbasa”, “Qarovul”, “Karandaş” və s. kimi minlərlə söz bu gün də leksikonumuzda işlənməkdədir və qürurla deyə bilərəm ki, biz türklərdə uydurma, mənasız adlara rast gəlmək mümkün deyil. “Cəbhə yolları” sənədli povestində verilmiş Eltigen, Aqibel, Sennoy, Taman, Duzlugöl, Çurbaş gölü, Tobeçik gölü kimi adların hərəsinin öz yaranma tarixi və mənaları var. Bu adlar hər biri bir tarixi salnamədir. Belə demək mümkündürsə “Cəbhə yolları” sənədli povesti İ.Şıxlının yeni yaranacaq əsərlərinə ideoloji baxımdan təsir etmiş, onlarda milli ruhun və bu ruhun təməl prinsipinə çevrilən “türkün qızıl alma ideologiyası”nın sətiraltı ifadələrlə verilmiş fikirlərdə əksinə çevrilmişdir. Onun bütün əsərlərində böyük bir millətin təmsilçisi olduğunu sübut etmək prinsipi diqqət çəkir. “Cəbhə yolları” sənədli povestində bir daha bunun şahidi oluruq. “İsrafil Məmmədova SSRİ Ali Sovetinin 1941-ci il 11 dekabr tarixli fərmanı ilə Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adı verilmişdi. O vaxt “Pravda”da İsrafili “Sovet bahadırı” adlandırmışdılar. Hələ heç bir kəsə belə ad verilməmişdi. Bir anlığa özümü Azərbaycanda hiss etdim”. Burada İ.Məmmədovun adının çəkilməsi onun məhz rusların özləri tərəfindən “sovet bahadırı” adlandırılması faktı İ.Şıxlının uzaqgörənliyindən irəli gəlirdi. Yazıçı təfəkkürü ilə dövrü təhlil etmək və onun 21 Yüklə 3,5 Kb. Dostları ilə paylaş:
|