Tofiq Xəzər
Yüklə 4,78 Mb. Pdf görüntüsü
|
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2017
E-antologiya: çağdaĢ filoloji materiallar
V.Q.) ağıl öyrətmək qərarına gəlmiĢdi. Görünür, azərbaycanlı publisist "Kavkaz" redaksiyasını daha çox hiddətləndirmiĢdi. Ona görə də arxasında Qafqaz caniĢinliyinin dayandığı qəzet hətta jurnalistikanın adi etika qaydalarını unudaraq, öz həmkarını açıq-aĢkar hədələməkdən də çəkinmirdi: "Deyin görək, sizə qarĢı nə tədbir görməli və sizinlə necə rəftar etməli, cənab ġahtaxtinski?" - deyə ona meydan oxuyurdu. "Kavkaz"dakı anonim müəllifin öz yazısına yekun kimi gətirdiyi aĢağıdakı Ģeir parçasına da diqqət yetirmək yerinə düĢərdi: “Ved na vas qlyadet bez smexa Nevozmojno... stıd kakoy! Vı sroslis kak dva orexa Pod odnoyu skorluroy...” Müəllifin bu yersiz ironiyası, əslində, yalnız onun özünün yox, bütünlükdə Qafqaz administrasiyasının Ġsa Sultana münasibəti haqqında təsəvvür yaradır. Buradan onun "Tiflisski vestnik"dəki rol və mövqeyinin, təbii ki, həm də məsuliyyətinin naĢir-redaktorla eyniliyi qənaəti hasil olunur. AydınlaĢır ki, Qafqaz rəsmilərinin nəzərində Ġ.S.ġahtaxtinski təsadüfən, yaxud təcrübəsizliyi ucbatından yanlıĢ yola düĢmüĢ "yerli müsəlman" ziyalısı
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2017
E-antologiya: çağdaĢ filoloji materiallar
iki əsas ideya müəllifindən biridir. Rəsmi çar ofisiozunda qələm dostlarına - Ġ.S.ġahtaxtinskiyə və knyaz K.Bebutova qarĢı yönələn haqsız hücumlar Niko Nikoladzenin diqqətindən yayınmamıĢdı. O, həmin məsələ ilə əlaqədar "Tiflisski vestnik"in 22 iyun 1876-cı il tarixli sayında "Kavkaz"ın baĢ redaktoru Ġ.Stalinskiyə kəskin kinayə və sarkazmla dolu cavab vermiĢdi. N.Nikoladze özündən qat-qat yüksək səviyyəyə malik istedadlı gənclərə ağıl öyrətmək fikrinə düĢən cənab Stalinskinin intellektinin, ümumiyyətlə, ortadan aĢağı olduğuna diqqəti cəlb edir, düĢünülməmiĢ addımlar atdığına, lovğalıq və ədalılığına görə onu qədim yunan təmsilçisi Ezopun dənizi içmək iddiasına düĢən qəhrəmanı Ksanfa müqayisə edirdi. O, Stalinskinin özü də daxil olmaqla, "Kavkaz"ın ətrafına topladığı ədəbi qüvvələrin həqiqi peĢəkarlıq və polemika mədəniyyətindən uzaq olduğunu vurğulayır və göstərirdi ki, "belə qüvvələrə arxalanan qəzetin vəziyyəti həqiqətən də dramatikdir. Bu qəzet həqiqətən də cənab Bebutova qarĢı nə tədbir görməyi, cənab ġahtaxtinski ilə necə rəftar etməyi bilməyəcəkdir". www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2017
E-antologiya: çağdaĢ filoloji materiallar
əsaslandırılmıĢ obyektiv mövqeyinin müdafiəsinə qalxan N.Nikoladze daha sonra yazırdı: "Cənab Stalinskinin Sultan Əbdül Əzizə (intiharı ilə iki qəzet arasında kəskin polemika yaradan türk sultanı-V.Q.) müəyyən bənzəyiĢi var. Lakin onun redaktoru olduğu "Kavkaz" qəzeti bu zavallı sultana daha çox oxĢayır. Qəribə deyilmi ki, onların ikisi də intihar üçün eyni alət - qayçı seçmiĢlər?! Amma aralarında bir balaca fərq də var - təbəələrinin xoĢbəxtliyindən, sultan özünü bir gecənin içində öldürdü, cənab Stalinski isə, abunəçilərinin bədbəxtliyindən bu əzabı illərdir ki, uzadır..." Azərbaycanlı publisist ara-sıra öz məqalələrini "ġahtaxtinski" soyadı, bəzən isə "Ġ", "Ġ.ġ.", "ġ" inisialları ilə imzalasa da, onun "Tiflisski vestnik"dəki yazıları bir redaksiya adından, imzasız çap olunmuĢdur. Müasir tədqiqatçı bu yazıları daha çox tematikasına və üslubi xüsusiyyətlərinə görə müəyyənləĢdirə bilər. Ġsa Sultanın "Kavkaz" redaksiyası ətrafında birləĢən əleyhdarları isə, onun üslubunu və yazı manerasını o dərəcədə mənimsəmiĢdilər ki, hətta imzasız çap olunan məqalələrinin müəllifliyini də çətinlik çəkmədən müəyyənləĢdirə bilirdilər. Niko Nikoladze bu cəhətə diqqət yetirərək yazırdı ki, "Nə "Tiflisski vestnik", nə də
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2017
E-antologiya: çağdaĢ filoloji materiallar
münasibətlərini gizlətmək fikrində deyillər. Lakin bununla belə, ġahtaxtinskinin hətta altında imzasını qoymadığı məqalələrinin də cənab Stalinski tərəfindən aĢkara çıxarılması bu centlmenin xəfiyyəçilik fəaliyyətinə meylli olmasından xəbər verir". Tam hədəfə dəyən bu yazıdan sonra "Kavkaz" özü üçün uğursuzluqla sona çatan polemikanı dayandırmalı oldu. "Tiflisski vestnik"də tez-tez siyasi məsələlərlə bağlı analitik yazılarla çıxıĢ edən Ġsa Sultan özünün ixtisasca kənd təsərrüfatı mütəxəssisi, Qafqazın isə aqrar ölkə olduğunu da heç zaman unutmurdu. Bəlkə də çox güman ki, ilk növbədə, məhz onun sayəsində qəzetdə aqrar məsələ, o biri tərəfdən isə, 1861-ci il islahatından sonra tamamilə yeni səpkidə üzə çıxan kəndli məsələsi həmiĢə diqqət mərkəzində dayanmıĢdı. Ġ.S.ġahtaxtinski baĢqa bir həqiqəti də unutmurdu - o, caniĢinliyin mərkəzi Tiflisdə yaĢasa da, rus dilində nəĢr edilən qəzetin əməkdaĢı sayılsa da, Azərbaycan türkü olduğunu heç zaman yadından çıxarmırdı. Odur ki, Qafqazdakı digər qonĢularla müqayisədə, daha çətin və acınacaqlı durumda olan həmvətənlərinə imkan daxilində yardım göstərmək, onların səsinə və sözünə çevrilmək istəyirdi.
Yüklə 4,78 Mb. Dostları ilə paylaş:
|