Tofiq Xəzər
Yüklə 4,78 Mb. Pdf görüntüsü
|
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2017
E-antologiya: çağdaĢ filoloji materiallar
qoyulmuĢ və Rusiya imperiyasının tərkibinə daxil edilmiĢ Quba xanlığında torpaq sahibkarlığı məsələlərini araĢdıracağını vəd edirdi. O, öz vədini 1876-cı ilin payızında yerinə yetirdi. "Tiflisski vestnik"in beĢ sayında (211-212, 231-232,237) çap olunan "Quba qəzasında torpaq sahibkarlığı" araĢdırmasında artıq Rusiya imperiyasının bir ərazi vahidi olan keçmiĢ xanlığın iqtisadi vəziyyəti və aqrar problemləri öz əksini tapmıĢdı. Burada Qubanın iri torpaq sahiblərindən olan Bakıxanovlar ailəsi, onların mülkləri, gəlirləri və s. barəsində verilmiĢ məlumatlar diqqəti cəlb edir. Həmin dövrdə Bakıxanovlar nəslinin bir sıra nümayəndələrinin Tiflisdə yaĢadıqlarını nəzərə alsaq, Ġsa Sultanın bu məlumatların çoxunu necə deyərlər, ilk mənbədən əldə etdiyini düĢünmək olar.
*** 1876-cı il may ayının 22-də "Tiflisski vestnik" qəzetində Ġsa Sultanın "Zaqafqaziya müsəlmanlarının intellektual tələbatı" adlı maarifçilik və doğma xalqa məhəbbət ruhu ilə aĢılanmıĢ çox aktual səslənən məqaləsi çap olunmuĢdu. Bu tarixi nə üçün belə dəqiqliyi ilə diqqətə çatdırıram? www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2017
E-antologiya: çağdaĢ filoloji materiallar
mətbuatının banisi, "Əkinçi"nin naĢiri və redaktoru Həsənbəy Zərdabiyə günümüzə gəlib çatan ilk (həm də son olduğuna inanmıram) məktubunu yazmıĢdı. Bu məktubla yuxarıda adını çəkdiyim məqalənin eyni vaxtda yazılması təsadüfi sayılmamalıdır. Çox güman ki, məhz bu yazıların qələmə alındığı günlərdə Ġsa Sultan xalqa xidmətin ən yaxĢı yolunun mətbuat olduğu həqiqətinə bir daha dərindən inanmıĢdı. Bir qədər aĢağıda üzərində daha geniĢ dayanacağım məqalə onu Azərbaycan türklərinin sözünü deyə biləcək azsaylı qələm adamlarının bir araya gəlməsi qənaətinin möhkəmlənməsinə təkan vermiĢdi. Və bu hisslərin təsiri altında milli mətbuat uğrundakı təkbaĢına mübarizəsini böyük heyranlıqla izlədiyi Həsən bəyə rus dilində aĢağıdakı sətirləri yazmıĢdı: "9 may 1876- cı il Tiflis Mərhəmətli cənab Həsən bəy! Artıq çoxdandır ki, Sizin baĢladığınız və mənin qəlbim üçün də əziz olan ədəbi fəaliyyətlə bağlı ən səmimi hisslərimi və hərarətli arzularımı ifadə etməyə hazırlaĢıram. Bu sətirləri Sizə yazan Cənubi Qafqaz sakinidir, Naxçıvan Ģəhərinin müsəlmanlarındandır.
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2017
E-antologiya: çağdaĢ filoloji materiallar
ədəbiyyatı öyrənməklə məĢğul olub. Keçən ilin payızında Qafqaza qayıtdıqdan sonra "Tiflisski vestnik" qəzetinin siyasət Ģöbəsinin müdirliyi vəzifəsini öz öhdəsinə götürüb. Təəssüf ki, hələ öz dilimizi o dərəcədə bilmirəm ki, Sizə bu dildə yazım. Lakin əgər Sizin rus dilindən tərcümə üçün vaxtınız və həvəsiniz varsa, o zaman məmnuniyyətlə redaktoru olduğunuz qəzetin iĢində iĢtirak etməyə hazıram. Belə bir imkan varsa, qəzetdə xarici siyasət Ģöbəsi açmaq olardı və mən iki həftədən bir Sizə siyasi icmallar göndərərdim. Sizə bəslədiyim rəğbəti sözlə deyil, iĢlə sübuta yetirmək istədiyimdən, bu məktubun predmeti haqqında söhbəti bitmiĢ saymaq olar. Cavabınızı gözləyirəm. Sizinlə Ģəxsən tanıĢlıq səadətinə nail olmasam da, icazə verin, əlinizi dostcasına və qardaĢcasına sıxım". Gələcək məktublaĢmalar üçün Tiflis Ģəhəri, "Tiflisski vestnik" qəzeti redaksiyasının ünvanı göstərilmiĢdi. Məktubun Ģərhini bir tərəfə buraxaq. Onsuz da burada hər Ģey öz-özlüyündə aydındır. Millətinə mətbuat vasitəsi ilə xidmət etmək istəyən, lakin onun dilini yetərincə bilməyən Ġsa Sultanın milli ziyalı faciəsi, həyəcan və əndiĢələri də baĢa düĢüləndir.
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2017
E-antologiya: çağdaĢ filoloji materiallar
Ġlk baxıĢdan Ġsa Sultanın "Əkinçi" də xarici siyasət Ģöbəsi açmaq haqqındakı təklifi ağıllı və səmərəli fikir təsiri bağıĢlayırdı. Lakin digər tərəfdən, elə bu təklifin özü Tiflisdə yaĢayan və millətinə fayda gətirmək istəyən gənc publisistin, bir tərəfdən "Əkinçi"nin mətbəxinə, o biri tərəfdən isə, təəssüf ki, hələlik yalnız bir qəzetdən ibarət milli mətbuatın acınacaqlı vəziyyətinə kifayət qədər bələd olmadığından xəbər verir. Bir neçə il davam edən üzücü yazıĢmalardan və süni bürokratik əngəllərdən sonra H.Zərdabi ilk Azərbaycan qəzetinin nəĢrinə istər daxili, istərsə də xarici siyasətdən yerli-dibli yazmamaq Ģərti ilə icazə ala bilmiĢdi. Moskva universitetini namizəd diplomu ilə bitirən, siyasi məsələlərdən kifayət qədər yaxĢı baĢ çıxaran intellekt sahibinə naĢiri və redaktoru olduğu qəzetdə yalnız kənd təsərrüfatından, əkin-biçindən, bir sözlə, müasirlərindən birinin çox gözəl ifadə etdiyi kimi "süddən yağ qayırmaq" məsələlərindən söz açmaq səlahiyyəti vermiĢdilər. Bakı quberniya mətbəəsinin mürəttibi erməni Minasov "Əkinçi"nin siyasi məsələləri, xüsusən də 1877-1878-ci il Osmanlı-Rusiya müharibəsinini iĢaqlandırması haqqında Ģeytançılıq edən kimi Qafqaz hakim dairələri qəzetin nəĢrini dayandırmıĢdılar.
Yüklə 4,78 Mb. Dostları ilə paylaş:
|