Тузувчилар

2-holat.
Agar mahalliy napor yo‘qolishlari mavjud bo‘lsa, bunda naporni uzunlik 
bo‘yicha yo‘qolishi Darsi-Veysbax formulasiga asosan aniqlanadi. 
g
D
l
h
l
2
2



(12.7) 
Gidravlik ishqalanish koeffitsiyenti 
(

)
kattaligini aniqlash bizga yuqorida tanishgan 
mavzularimizdan ma’lum. Mahalliy napor yo‘qolishi esa, Veysbax formulasiga asosan 
aniqlanadi: 
g
h
M
M
2
2



(12.8) 
bunda, 

M 
– mahalliy yo‘qolish koeffitsiyenti bo‘lib, uning asosiy qiymati asosan maxsus 
tajribalar o‘tkazish yo‘li bilan aniqlanadi. Biz, bu tajribalar natijasi asosida tuzilgan 
jadvallarni yuqoridagi mavzularda keltirganmiz. 

---

93 
Napor yo‘qolishining yig‘indi qiymatini aniqlash. To‘liq qarshilik koeffitsiyenti. 
Uzun va qisqa quvurlar haqida tushuncha 
Faraz qilaylik, quvur sistemasi berilgan bo‘lib (12.2-rasm), uning uzunligi bo‘ylab 
harakatiga to‘sqinlik qiluvchi o‘zgarishlar mavjud. Masalan burilish, kran, keskin 
kengayish va xokazolar. Bular orasidagi masofani (20

30)
D
munosabatdan katta deb 
hisoblaganligimiz sababli, ularni bir-biriga ta’siri yo‘q.
1-1 va 2-2 kesimlar orasidagi to‘liq napor yo‘qolishini quyidagicha yozishimiz 
mumkin: 



M
l
f
h
h
h
Har bir hadni alohida-alohida ko‘rib chiqamiz. 
12.2-rasm. Napor yo‘qolishi yig‘indisini aniqlash. (
Dqconst holat uchun
) 
Mahalliy napor yo‘qolishlari quyidagiga teng. 




к
к
к
б
м
h
h
h
h
.
bunda, 
hb 
– burilishdagi yo‘qolish, 
hk 
– kran o‘rnatilgan sohadagi yo‘-qolish, 
hk
.k 
– 
keskin kengayishdagi yo‘qolish. 
Veysbax formulasiga asosan: 
g
h
g
h
g
h
к
к
к
к
к
к
б
б
2
;
2
;
2
2
.
.
2
2









(12.9) 
Demak,






g
h
к
к
к
б
м
2
2
.




(12.10) 
yoki, umumiy ko‘rinishda: 



м
м
g
h


2
2
(12.11) 
Naporning uzunlik bo‘yicha yo‘qolishi - 
h
l
. Bu kattalik Darsi-Veysbax formulasiga 
asosan aniqlanadi: 
l
D
l



(12.12) 

---

94 
g
h
l
l
2
2



(12.13) 
bunda, 
l

-uzunlik bo‘yicha qarshilik koeffitsiyenti deb ataladi. 
To‘liq napor yo‘qolishi: 



м
l
f
g
g
h




2
2
2
2
(12.14) 
yoki 


g
h
м
l
f
2
2






(12.15) 
Agar



м
l
f



(12.16) 
deb belgilash kiritsak, 
g
h
f
f
2
2



(12.17) 
bunda, 

f
– to‘liq koeffitsiyent deb nomlanadi.
Demak, yuqorida keltirilgan 

m
, 

l
, 

f
koeffitsiyentlar yordamida har qanday napor 
yo‘qolishi tezlik napori orqali ifodalanishi mumkin.