Тузувчилар

Mahalliy qarshiliklar ta’sirida yo‘qotilgan napor.
J.SH. Borda formulasi 
Agar quvur qisqa bo‘lib, mahalliy qarshiliklar ko‘p bo‘lsa, u holda mahalliy 
qarshiliklar uchun yo‘qotilgan napor o‘zanning uzunligi bo‘yicha yo‘qotilgan napordan 
ancha katta bo‘ladi. Bu holda mahalliy qarshiliklar muhim ahamiyatga ega bo‘ladi va ular 
har tomonlama o‘rganiladi. 
Mahalliy yo‘qotilgan napor 
Amalda mahalliy qarshiliklar ta’sirida yo‘qotilgan napor 
h
j
ni odatda ikki 
pyezometrlar ko‘rsatkichlarining farkdari bilan o‘lchanadi. Bu pyezometrlarning biri 
mahalliy qarshilikning oldiga, ikkinchisi esa uning orqasiga o‘rnatilgan bo‘ladi. Masalan, 
jo‘mrak J ni olsak, u to‘g‘ri quvurda o‘rnatilgan, ya’ni quvurning diametri jo‘mrak J dan 
oldin va undan keyin ham bir xil (D=const), undagi pyezometrlar 4.26-rasmda 
ko‘rsatilgan. Mahalliy yo‘qotilgan napor tezlik napori orqali ifodalanadi 
 
bu yerda 

j
- mahalliy qarshilik koeffitsiyenti;

-oqimning o‘rtacha tezligi (mahalliy qarshilikdan keyingi).
Bu formula J.Veysbax formulasi deb ataladi. Bu yerda shuni eslatib o‘tish kerakki, 
har bir mahalliy qarshilikning o‘z koeffitsiyenti 

bo‘ladi, ular tajriba usulida aniqlanadi. 
Agar quvurning biror-bir bo‘lagida bir necha mahalliy qarshiliklar, masalan, kirish 
(quvurga), burilish, jo‘mrak, chiqish (quvurdan) mavjud bo‘lsa, u holda umumiy mahalliy 
qarshilik koeffitsiyenti har bir mahalliy qarshilik koeffitsiyentlarining yig‘indisiga teng, 
ya’ni 

=

kirish
+

burilish
+

jo‘mrak
+

chiqish
,
 
u holda mahalliy yo‘qotilgan napor: 

---

88 
 
Har xil mahalliy qarshilik shakllari uchun mahalliy qar- shilik koeffitsiyentlari 4.1-
jadvalda keltirilgan.
4.1-jadval 
Mahalliy qarshilikning 
nomi 
Shakli 
Mahalliy qarshilik 
koeffitsiyenti 
Kirish (o‘tkir qirrali 
quvurga) 

kirish
=0,50 
Kirish (siniq qirrali 
quvurga) 

kirish
=0,20÷0,25 
Kirish (silliqlangan 
quvurga) 

kirish
=0,05÷0,10 
Tirsak (doiraviy quvurda) 
R
t
≥2D 
R
t
=(3÷7)D 

t
=0,50 

t
=0,30 
Jo‘mrak (α=30
0
) 

*
=5,0÷7,0 
Jo‘mrak (Ventil) 

*
=1,0÷3,0 
Jo‘mrak (Zadvijka) 
h=D 
h=D/2 

*
=1,0 

*
=2,0 
So‘ruvchi quvurdagi sim 
to‘r 

s.to‘r
=5,0÷7,0 
Birdan kengayish 
 
Birdan torayish 

---

89 
Chiqish (quvurdan 
kanalga) 

chiqish
=1,0