Ulduz Dekabr 20151115 Layout 1
Yüklə 0,87 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 3. Nəvai Mətin və impressionizm
- Aylıq ədəbiyyat dərgisi 78 ULDUZ
- Aylıq ədəbiyyat dərgisi
Təbii ki, bu kiçik yazıda Qafar Sarıvəllinin nəinki bütöv yaradıcılığı haqda, heç onun yaratdığı portretlər haqda da ətraflı fikir yürütmək mümkün deyil. Lakin Qafar Sarıvəllinin yaradıcılığına və şəxsiyyətinə məhəbbəti olan adi bir seyrçi kimi, onun bir neçə əsəri haqqında öz fikirlərimi sizinlə bölüşmək qərarına gəldim. Qafar Sarıvəllinin obrazlar qalereyasının bəzəyinə çevrilən qəhrəmanlarından biri böyük şairimiz Səməd Vurğundur. Heç kəsə sirr deyil ki, Səməd Vurğun dövrümüzün ən böyük şairi kimi Azərbaycan poeziyasının nəhəng nümayəndələri Şeyx Nizami, Mövlana Füzuli, Seyyid Nəsimidən sonra hələ min illər yaşayacaq və ona nə qədər əsərlər həsr edilsə belə, Səməd Vurğun şəxsiyyətini bütövlüklə aça bilmir. Qafar Sarıvəllinin yaratdığı Səməd Vurğun portreti də bu əmələ, bu arzuya xidmət edir. Hazırda şairin ev muzeyinin ən dəyərli eksponat la ‐ rın dan biri olan bu portret Səməd Vurğun şəxsiyyətinə məhəbbətdən yaranıb. Tale elə gətirib ki, nə Qafar Sarıvəlli, nə də bu yazının müəllifi böyük şairin müasirləri olmamışıq. Lakin onun haqqında yazılmış əsərlərdən, məqalələrdən, xatirələrdən bilinir ki, Səməd Vurğun həm şair kimi, həm insan kimi, həm də ictimai xadim kimi bütöv bir şəxsiyyət olub. O, xarici görkəm etibarı ilə də yaraşıqlı, nurani bir insan idi. Qafar Sarıvəlli, mənim fikrimcə, bu əsərində Səməd Vurğunun bütün böyük ‐ lüyünü, yuxarıda qeyd etdiyim xüsusiyyətləri, habelə müəllifin öz içində illərlə cücərdib böyütdüyü, yalnız onun özünə məlum olan böyük Səməd Vurğun obrazını nümayiş etdirməyə, tamaşaçıya çatdırmağa cəhd edib və buna nail olub. Qafarın işlədiyi bütün portretlərə diqqət yetirərək dərhal duyursan ki, onlar canlıdır. Sənlə söhbət edir, sənə nə isə danışır. Bir sözlə, Qafar Sarıvəlli öz portretləri ilə “danışan obrazlar qalereyası” yaratmışdır. 3. Nəvai Mətin və impressionizm Bu il rəssam Nəvai Mətinin 50 yaşı tamam oldu. Sənət dostları, yaxınları, doğmaları onun bu yarım əsrlik yubileyini sevinclə qeyd etdi. Mən də həmin təbriklərə qoşularaq onun rənglər dünyasına bir az səyahət etdim. Uşaqlıq illərindən rəssamlıq sənətinə dəlicəsinə vurulan, o illərdə öz uşaq aləmi ilə mənzərə və portretlərini yaradan Nəvai Mətin rəssamlıqla daha ciddi məşğul olmaq istəyirdi. Rəssam olmaq Nəvai Mətinin uşaqlıq arzusu idi. Bu arzu onu Pedoqoji İnstitutun bədii qrafika ixtisasına gətirib çıxartdı. Ali təhsil almaqla yanaşı, öz yaradıcılığında davam etdirdi. O illərdə Nəvainin dostu, mərhum şairimiz Akif Səməd onun haqqında yazırdı: “Rəssam var ki, adam, at, it şəkli çəkə bilmir, nəsə çəkir və adını da nəsə “izm” qoyur, amma Nəvai adam, at, it şəkli çəkə bilir...”Sənət və həyat dostu, onun həmyerlisi böyük sənətkarımız rəssam heykəltəraş, şair Məmməd Dəmirçioğlu isə Nəvai Mətin yaradıcılığını belə səciyyələndirir: “O zamankı APİ‐də rəssamlıq təhsili alarkən işlədiyi bir neçə tablo, onun böyük istedad sahibi olduğundan xəbər verirdi...” Bir müddət rəssamlığın daşını atan Nəvai məmurluqla, bizneslə, kommersiya ilə məşğul olur. Lakin bu uzun çəkmir və o, böyük enerji və coşqu ilə yenidən sənətə qayıdır. Nəvai haqqında fikirlərini davam etdirən Dəmirçioğlu yazır: “Düzünü söyləsəm, onun rəssamlığa bu cür sürətlə dönüşünə inanmırdıq və qısa zaman kəsiyində etdiyi sıçrayışlar sözün həqiqi və yaxşı mənasında mənim özümü də heyrətləndirdi. O, özünü tapa bildi, öz palitrasını kəşf etdi”. Bəli, indi ömrünün və sənətinin püxtələşən bir çağında Nəvai Mətin sözün həqiqi mənasında şedevrlər yaradır. Düzdür, Nəvai Mətin Uluslararası Aktivist Sənətçilər Birliyinin Azərbaycan təmsilçisi və Rəsm komitəsinin başqanı kimi, Azərbaycan mədəniyyətinin, eləcə də, türk dünyasının sənət incilərinin və sənətkarlarının dünyaya tanıdılmasında gərgin və uğurlu iş aparır. Aylıq ədəbiyyat dərgisi 78
Dekabr 2015
Yaradıcılıq Nəvai Mətinin stixiyasıdır. Mənim bildiyimə görə, o gözəl rəssam, tərtibatçı, reklamçı olmaqla yanaşı, şeir də yazır, gözəl saz çalır və hərdən pəsdən oxuyur da.Lakin hər şeydən əvvəl,o rəssamdır. Onun xarici görkəmi də, davranışı da, danışığı da, hərəkətləri də bunu sübüt deyir. Rəssam olmaq Tanrı vergisidir. Lakin böyük rəssam olmaq üçün sənin biliyin, dünyagörüşün, informasiyan, duyum qabiliyyətin, zəhmətsevərliyin və daha nələr olmalıdır. Nəvai Mətin rəssam kimi doğulub. Nəvai Mətin çoxprofilli rəssamdır. Onun portretlərinin, peyzajlarının, etüdlərinin, natürmortlarının hər biri ciddi müzakirə obyektidir. O, rəssamlığın texnologiyasını mükəmməl mənimsəyib, istər yağlı boya ilə işləsin, istər akvarellə, istərsə də qrafika, nə işləyirsə, hamısı çox canlıdır. Seyrçini heyrətləndirə, düşündürə bilir. Bu əsərlər seyrçiyə sirayət edə bilir, onun ovqatını dəyişə bilir, özü də müsbət mənada. Təbii ki, rəssam olmaq təkcə gördüyünü kətana köçürməkdən ibarət deyil. Әgər elə olsaydı, fotoaparat icad edildikdən sonra rəssamlara ehtiyac qalmazdı. Rəssamın fotoqrafdan fərqi odur ki, məhz o, heç kəsin görmədiyi və ya görüb hiss etmədiyi şeyləri görür və seyrçiyə təqdim edir.
Deyirlər, bir gün bir müəllim yazı taxtasına bir ağ vərəq yapışdıraraq kağızın ortasına bir nöqtə işarəsi qoyur və şagirdlərdən lövhədə nə gördüklərini soruşur. 1‐ci şagird “nöqtə”, 2‐ci şagird “qara nöqtə”, 3‐cü şagird isə “yağlı qara nöqtə” cavabını verir. Müəllim təəssüf hissi keçirir ki, siz burada bu boyda ağ kağızı görə bilmədiniz. Yadıma gəlir ki, uşaq vaxtı Novruz bayramı ərəfəsində ilaxır çərşənbə axşamı dan atardılar. Sübh tezdən, lap o başdan hamı yanan lopalarla dəstə ilə axar suyun üstə gedərdi. Deyərdilər ki, səhər təbiətdə elə bir məqam, elə bir an olur ki, bir an içində sular dayanır, ağacların budaqları yerə dəyir, atlar gülür və s. Həmin anı görmək üçün gərək yatmayasan, gözlərini qırpmayasan, hər şeyə diqqət kəsiləsən ki, həmin məqamı görə biləsən. Lakin bu vaxtadək həmin anı görən olmayıb. Mənə elə gəlir ki, rəssamlar, xüsusilə, mənim qəhrəmanım Nəvai Mətin o anın bir məqamını görür. Görür və həmin mənzərəni kətana köçürür.Heç kəsin görə bilmədiyi, hiss etmədiyi anı görür. O, təkcə gözləri ilə görmür,sanki onda bəsirət gözü var, bir fəhm var, hansısa altıncı bir hiss var. Deyəsən, Nəvai Mətinin yaradıcılığından yaza‐yaza gəlib impressionizmə çıxdım. Bir vaxtlar rəhmətlik Akif Səməd deyirdi ki, Nəvai Mətinin yaradıcılığında hansısa “izm” yoxdur. Ancaq, mənim qənaətimcə, onun rəssam taleyinə də bir “izm” yazıldı. Ancaq bu “izm” ‐ impressionizm abstraktlığın əksidir. İmpressionistlər real həyatı daha təbii və qərəzsiz əks etdirməyi xoşlayırlar. Nəvai Mətin kimi... Fikrimcə, Nəvai Mətin impressionist rəssamdır. İmpressionizm fransız dilində “təəssürat” deməkdir. Təəssürat isə ətraf aləmdəki əşya və hadisələrin insan şüurunda buraxdığı iz, onların əksi, ona təsiri deməkdir. Bu, təsviri incəsənətin XIX əsrin 60‐cı illərində yaranan istiqamətidir. İmpressionist rəssamlar əşyanın rəngdən‐ rəngə düşməsi təəssüratını yaratmaq üçün bir‐birini gücləndirən rənglərdən istifadə etməyə üstünlük verirlər. Bir qayda olaraq, onlar öz əsərlərini emalatxanada deyil, açıq havada yaradırlar. Bəli! Nəvai Mətin öz əsərləri üzərində işləyərkən axtardığı ən əsas faktor işıqdır. İşıq Nəvai Mətin üçün hər şeydir. Mən deyə bilmərəm, Nəvai Mətin rənglərin texnologiyasını, onların qarışığından alınan çalarları ali məktəbdə oxuduğu illərdə öyrənib, yoxsa ona bu istedad fitrətən verilib. Lakin bilirəm ki, rənglərin qarışığından məharətlə istifadə etməklə güclü işıq effekti yarada bilir ki, bu da əsərləri daha cəlbedici, baxımlı və düşündürən edir. Dediklərimə misal olaraq, onun “Sınmış kərpic” əsərini diqqətinizə çatdırmaq istərdim.
79
Dekabr 2015
Yüklə 0,87 Mb. Dostları ilə paylaş:
|