Universiteti I tiranës fakulteti I drejtësisë departamenti I së drejtës civile
Yüklə 3,21 Mb. Pdf görüntüsü
|
61 merr vepra shumë regjime autoritare kanë mbështetur dhe censurën e tyre, duke pranuar disa vepra me forma të përshtatshme dhe duke mënjanuar ato që paraqisnin forma dekadente të artit. Së treti, a duhet që një vepër të ketë merita të veçanta artistike që të klasifikohet si e tillë? Përgjigja buron sërish vetë përkufizim i Ligjit për të drejtën e autorit. Vepra mund të meritojë pëlqimin masiv të publikut, por asnjë vepër nuk duhet të jetë e meritueshme. Duke përjashtuar “objektivin dhe rëndësinë” nga përkufizimi i veprës artistike, Ligji për të drejtën e autori nuk bën gjë tjetër veçse sanksionin atë që quhet parimi i neutralitetit estetik. Rrjedhoja e parë e këtij parimi është se vepra duhet mbrojtur pavarësisht konsideratave politike, morale apo estetike 185 . Autoritetet shtetërore në përgjithësi, dhe gjykata në veçanti nuk mund të marrin përsiper një rol që nuk mund t’ju takojë në demokraci, atë të vlerësimit politik të një vepre. Kjo do të thotë për shembull, se nuk mund të bëhet ansjëherë një vlerësim oportuniteti i tezave apo qendrimeve politike të shtjelluara në një libër polemik. Shkurt, nëse do të veprohej ndryshe, do të kishim të bënim me censurë. Thënë kjo, do të shtrohet çështja e atyre veprave që e shtyjnë përtej çdo kufiri shoqërisht të lejueshëm provokimin. Meqënëse për një vepër do të vlejë neutraliteti estetik, çfarë mund të mendojmë për ato krijime që përmbajnë një mesazh shoqërisht dhe ligjërisht të dënueshëm? Respektimi i rendit publik do të ketë përparësi mbi krijimin apo jo? Po të mbetemi në terrenin e zbatimit parimor të çështjes, çdo përpjekje për të ndaluar qarkullimin e veprës, ose për të mos e quajtur një krijim të tillë vepër artistike do të binte ndesh me teorinë e neutralitetit estetik. Fitimi i pronësisë mbi veprën varet vetëm prej kushtit të origjinalitetit 186 . Rasti është paraqitur në lidhje me riprodhimin e disa materialeve pornografike pa lejen e autorit të tyre. Pasi u dënua nga gjykatat e faktit, riprodhuesi paraqiti një rekurs në gjykatën e lartë duke mbrojtur idenë se veprat që ai riprodhoi janë të jashtëligjshme për shkak të përmbajtjes së terpërmi imorale që ato kanë. Juridikisht, problemi shtrohej përpara Gjykatës së Lartë në këto terma: a mund të pranohet se, meqënëse kemi të bëjmë me një vepër ku karakteri i paligjshëm i saj është provuar, kjo e fundit të mos përfitojë nga mbrojtja e të drejtës së autorit? Nëse Gjykata e Lartë do të kishte pranuar këtë logjikë, atëherë do të ishim në prani të një sjellje jo të dënueshme penalisht të riprodhuesit të paligjshëm pasi riprodhimi i një vepre të paligjshme ose imorale nuk mund të quhej shfrytëzim i një vepre artistike, pikërisht sepse kjo vepër nuk meriton mbrojtjen nga e drejta e autorit. Duke pretenduar paligjshmërinë gjatë procesit gjyqësor, riprodhuesi i paligjshëm kërkon t’i shpëtojë përgjegjësisë. Rrjedhimisht, Gjykata nuk mund të pranonte këtë pasojë dhe i qendroi besnike parimit të neutralitetit estetik të plotë të veprës 187 . Në mungesën e një prove të karakterit të 185 Michel Vivant, Jean-Michel Bruguière, « Droit d’auteur », Dalloz 2009, f. 149. 186 Po aty, f. 151. 187 Dhoma penale e Gjykatës së Kasacionit, Francë, 28.9.1999. 62 paligjshëm të një vepre pornografike, kjo e fundit përfitonnga mbrojtja e të drejtës së autorit 188 . Qendrimi i vendosur pro këtij parimi mund të çojë drejt disa të vërtetave që mund të jenë, në pamje të parë shokuese. Kështu, filmat me karakter pedofil, tërësisht të dënueshëm, mund të mbrohen nga e drejta e autorit. Mekanizmat juridikë nuk mungojnë megjithatë për të penguar abuzimet, në dukje, që mund të sjellë zbatimi me koherencë të plotë të parimeve juridike. Dikush mund të thotë se përhapja e një vepre pornografike nuk është e paligjshme, nëse respektohen disa rregulla administrative dhe ligjore të caktuara, ndërkohë që veprat me përmbajtje pedofile janë vepra që janë të dënueshme penalisht. Është e vërtetë se nga një ndryshim natyre midis tyre, por në asnjërin prej këtyre rasteve nuk mund të mohohet se e kanë një autor. Por kufizimi që ka mbrojtur doktrina juridike nuk lidhet me autorësinë, por me zbatimin e të drejtës së autorit mbi veprën e dyshimtë. Sipas një autori francez të shekullit XIX, titullari i të drejtës së autorit duhet ta kishte të ndaluar që të ngrinte një padi për riprodhim të paligjshëm të veprës së tij, ose në mënyrë më të gjerë, për shkelje të të drejtës së tij të autorit 189 . Në mbështetje të këtij qendrimi, ky autor i referohej një çështjeje gjyqësore angleze po të shekullit XIX, ku gjyqtari i çështjes ishte shprehur se: “në të gjitha çështjet që kam studjuar, të gjitha mbrojtjet kishin si arsye parësore të drejtën e pronësisë së paditësit. Por në këtë pikë, është bërë një dallim i madh sipas të cilit nuk mund të përftohen dëmshpërblime për një libër që, për shkak të natyrës së tij, mund të përbëjë një ofendim publik“. Nga ky qendrim i përbashkët anglo-francez, kuptohet qartë se autorit do i njihet autorësia e veprës, por padia e tij për të kërkuar dëmshpërblim për shkelje të të drejtës së autorit, do të bllokohet 190 . Kjo zgjidhje gëzon dhe favoret në kohët moderne të gjykatave të tjera, si për shembull një vendim i Gjykatës së Zyrihut datë 13 maj 1982, në të cilin gjykata pranon parimin e ndalimit të kopjimit të një harte të qytetit ku ishin të treguara vetëm pikat e dëfrimit me pullë të kuqe, por duke i refuzuar autorit të drejtën që të kërkojë dëmshpërblim. Megjithatë, për të qenë më të plotë dhe për të evituar rastet arbitrare të shpalljes a posteriori të veprës si të paligjshme ose që prek rëndë sensibilitetin e publikut, nevojitet që një autoritet administrativ 191 , zbatues i një ligji të qartë, të ketë shpallur paraprakisht se një vepër e caktuar është e paligjshme ose përmban materiale që mund të përbëjnë vepër penale ose shpërndarja e tyre drejt një kategorie të caktuar të popullsisë të përbëjë vepër penale. Së fundi, kriteri i origjinalitetit passjell në mënyrë të paevitueshme parimin se të drejtat mbi një vepër lindin që nga momenti i krijimit të saj. Asnjë autoritet shtetëror nuk 188 Po aty. 189 Michel Vivant, Jean-Michel Bruguière, « Droit d’auteur », Dalloz 2009, f. 152. 190 Désiré Dalloz, Répertoire de legislation de docrine et de jurisprudence, Jursiprudence générale, T. 38, 1857, V. « Propriété littéraire et artistique », referuar nga Michel Vivant, Jean-Michel Bruguière, « Droit d’auteur », Dalloz 2009, f. 153. 191 Jean-Michel Bruguière in Michel Vivant, Jean-Michel Bruguière, « Droit d’auteur », Dalloz 2009, f. 154. Yüklə 3,21 Mb. Dostları ilə paylaş:
|