Universiteti I tiranës fakulteti I drejtësisë departamenti I së drejtës civile
Yüklə 3,21 Mb. Pdf görüntüsü
|
63 duhet të shpallë një krijim artistik si një vepër. Origjinaliteti është kriteri i vetëm, tërësisht i mjaftueshëm 192 , që një krijim të jetë vepër artistike. Siç u tha dhe më sipër, për të përcaktuar nëse një vepër mbrohet nga e drejta e autorit apo jo, duhet të kemi parasysh dhe disa kushte që mund të cilësohen si kushte negative. Kështu, neni 8 i Ligjit pë të drejtat e autorit 193 parashikon parimin e indiferencës në lidhje me llojin, formën e shprehjes, meritën dhe objektivin që ka vepra. Një parim i tillë kontribuon për një mbrojtje më të gjerë të krijimeve artistike. Ky parim nënkupton dhe faktin se asnjë formalitet depozitimi paraprak për të gëzuar të drejtat mbi një vepër nuk do kërkohet për t’i dhënë krijimit statusin e veprës artistike, as edhe nuk do të ketë asnjë pasojë mbi autorësinë e veprës. Vepra supozohet e krijuar pavarësisht çdo përhapjeje të saj, vetëm nëpërmjet realizimit, qoftë dhe të papërfunduar të konceptit të autorit të saj. Këtë ide pranon dhe Ligji për të drejtat e autorit, sipas të cilit “autorët gëzojnë të drejtën e autorit mbi veprat e tyre, për faktin e vetëm të realizimit të krijimit” 194 dhe se “për ekzistencën dhe zbatimin e së drejtës së autorit nuk kërkohet asnjë regjistrim i veprës apo formalitete të tjera 195 .” Ligji e quan këtë mekanizim “mbrojtjen automatike, pa asnjë formalitet, e të drejtës së autorit 196 . Do të shikojmë pak më poshtë, se pavarësisht kësaj, Ligji nuk i ndalon autorët që të regjistrojnë krijimet e tyre, por kjo do të vlejë për efekt provueshmërie të krijimtarisë dhe jo për efekt vlefshmërie. Depozitimi mund të përbëjë provë të anterioritetit (përparësisë ose të drejtës së mëparshme) së krijimit të veprës, rrjedhimisht mund të jetë i këshillueshëm. Por nuk është përcaktues. Një depozitim i tillë do të provojë anterioritetin e të drejtave që lidhen me veprën në rast reklamimesh të mundshme nga të tretë. Një zhvillim i tillë mund të shkojë përtej kuadrit për të cilin ai është parashikuar, pra të ketë vetëm vlerë prove. Duke njohur zhvillimet e sotme teknologjike dhe përcjelljen shumë të shpejtë të informacionit, krijuesit mund të nxiten të depozitojnë krijimet e tyre. Nga një veprim tërësisht parandalues, një veprim i tillë mund të kthehet në një detyrim çka do e asimilonte rrezikshëm të drejtën e autorit me të drejtat që lidhen me pronësinë industriale (të drejta ku formalizimi i depozitimit ka vlerë detyruese dhe jo vetëm provuese). Përjashtimi nga regjistrimi i veprave artistike nuk është vetëm një rrjedhojë logjike e parimit të origjinalitetit dhe të idesë së vepra buron nga bota e brendshme e autorit. Më specifikisht, edhe traktatet dhe konventat ndërkombëtare e kanë asimiluar këtë parim duke e 192 Sipas Ligjit për të drejtat e autorit. 193 I cituar më sipër. 194 Neni 17 i Ligjit për të drejtat e autorit. 195 Po aty. 196 Titulli i nenit 17 të Ligjit. Kjo ide përforcohet më tej në Ligjin për të drejtën e autorit në dispozitat e tij të nenit 104 në lidhje me mbrojtjen pa formalitete të të drejtave të lidhura dhe prezumimi i mbrojtjes. I njëjti parim pra, do të vlejë edhe për mbrojtjen të të drejtave të lidhura me të drejtën e autorit, që do e shikojmë në kapitullin përkatës. 64 parashikuar në të drejtën pozitive përjashtimin e regjistrimit paraprak të veprave artistike 197 . Jo të gjitha shtetet aplikojnë këtë parim në mënyrë rigoroze. Rasti më domethënës është ai i Shteteve të Bashkuara të Amerikës. Sipas Ligjit të vitit 1909, veprat që nuk riprodhoheshin me qëllim shitjen i nënshtroheshin regjistrimit 198 . Për veprat e tjera, regjistrimi nuk ishte i nevojshëm. Megjithatë, i njëjti ligj parashikonte se ngritja e një padie kërkonte si kusht paraprak regjistrimin e veprës 199 . Sipas Ligjit të vitit 1976, regjistrimi nuk u bë më i nevojshëm, me një përjashtim. Përjashtimi do të vlejë vetëm për ato vepra që janë botuar pa njoftimin se këto vepra mbrohen nga zbatimi i copyright-it nga data 1 janar 1978 deri më 1 mars 1989. Titullari i të drejtës mund të humbiste të drejtën mbi veprë nëse nuk e regjistronte veprën brenda pesë viteve nga data e botimit të veprës pë njoftimin e copyright-it 200 . Për sa i përket veprave të tjera Ligji i vitit 1976 parashikon sërish regjistrimin e veprave si kusht paraprak për ngritjen e një padie për mbrojtjen e të drejtës së autorit, me përjashtim të padive për mbrojtjen e të drejtës morale mbi vepër. Megjithatë, pasi SHBA-të u bën pjesë e traktateve bazë të të drejtës së autorit, pranuan që për veprat e huaja të mos kryhet më regjistrimi i veprës. Në këtë kuptim, në rastin e ShBA-ve kemi një zbatim me dy standarde që lidhet me origjinën e veprës. Kjo nuk do të thotë se veprat e huaja nuk kanë të njëjtin nivel mbrojtjete në SHBA. Mbrojtja e tyre sigurohet nëpërmjet zbatimit të të drejtës së vendit ku ka origjinën vepra. Megjithatë, nuk do të ishte e çuditshme që veprat jo amerikane t’i binden logjikës së regjistrimit në praktikë. Mjedisi digjital mund të sjellë disa risi në këtë aspekt. Dokumentimi i të drejtës së autorit mbi një vepër mund të përkojë me të njëjtin çast kur vepra bëhet publike. Për shembull, një artikulli shkencor, ose një vepre muzikore e hedhur në internet (nëpërmjet upload-imit), mund t’i bashkangjitet një vulë digjitale që tregon datën kur është hedhur në internet dhe autorin. Në këtë rast, do të kemi një mbrojtje të pakundërshtueshme të autorësisë mbi vepër, pasi kjo vulë digjitale do e shoqërojë dokumentin të çdo komunikim të mëtejshëm pavarësisht formës së komunikimit 201 . Por nëse kjo zgjidh autorësinë duke filluar nga çasti i publikimit, problemi mbetet nëse e analizojmë çështjen në një aspekt më teorik: ç’ndodh sikur autorit t’i vidhet vepra nëpërmjet një operacioni piratimi nga kompjuteri i tij dhe më pas, të vihet në dispozicion të publikut me një vulë digjitale të një personi tjetër 202 ? Kuptohet që 197 Konventa e Bernës, e inkorporuar në Marrëveshjen TRIPS të Organizatës Botërore të Tregtisë, ku dhe Shqipëria është anëtare. 198 Mary LaFrance, “Copyright Law”, Thomson West, 2008, f. 108. 199 Po aty, f. 108. 200 Po aty, f. 108. 201 Survey of Private Copyright Documentation Systems and Practices; http://www.wipo.int/export/sites/www/meetings/en/2011/wipo_cr_doc_ge_11/pdf/survey_private_crdocystems. . 202 Ndoshta ky rast nuk është dhe aq fantazi. Autori i sagës “A song of ice and fire”, George R.R. Martin (vepër e dramatizuar në ekran me titullin “Game of Thrones”) punon në një kompjuter të viteve ’80, i cili nuk e njeh funksionalitetin e mouse-it si dhe nuk ka asnjë lidhje me internetin, pikërisht sepse as këtë funksionalitet nuk e njeh. Një izolim i tillë i kompjuterit bëhet për faktin se autori kërkon ta ruajë me çdo kusht autorësinë, der në Yüklə 3,21 Mb. Dostları ilə paylaş:
|