Uot 81. 373. 47 BƏDİİ ƏSƏRLƏRİn diLİNDƏ DİalektizmləRİn yeri VƏ MÖvqeyi
Yüklə 5,03 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Elmi yeniliyi
- “ELMİ XƏBƏRLƏR”
30 mülahizəsində haqlı olduğunu sübut edir. Şeirin bütün bəndlərində olduğu kimi, sonuncu bəndində də ürfani motivlər aparıcı mövqedə durur. Sufi məzmunlu sözlər Sümmaninin dini-ürfani dünyagörüşünün istiqamətlərini müəyyənləşdirməklə bərabər, onun mənəvi əzəmətini, kamillik dərəcəsini də tutarlı şəkildə ifadə edir: Həzrəti Adəmi safi ah ta əzəl əslimiz, Əcdadımız həzrərti piri-muğandır ustadımız, Səbavətdan sorsalar bizə Hüseyndir adımız, Aşiqanlar zümrəsində qul Sümman derlər bizə. [1, 392] Bir təriqqət yolçusu kimi Sümmani bu bənddə müxtəlif rəmzlər vasitəsilə özünün kimliyini nişan verir. Bəşər övladı olaraq əcdadının Adəm peyğəmbərə bağlılığını ifadə edən ustad sənətkar “piri-muğandır ustadımız”-deyə təvazökarcasına bir ustada qulluq etdiyini bildirir. “Təsəvvüf ədəbiyyatında piri-muğan daha çox təriqət piri, başçısı, qurucusu mənasını ifadə edir” [3, 253]. Sufi təliminə görə, “piri-muğan” mürşiddir. Aşıq Sümmani mənsub olduğu təriqətin mürşidinə qulluq etdiyi, özünü bir mürid məqamında gördüyü üçün qürur hissi keçirir. Sufi təlimindən gələn bu cür daxili təmizlik və təvazökarlıq hissi onun mənəvi kamilliyindən xəbər verir. Fikrimizcə, burada “ah” sözünün sufi semantikasını da incələməyə ehtiyac duyulur. Məlumdur ki, sufi yolçu mürid mərtəbəsində Allaha qovuşmaq üçün öz iradəsini tamamilə ona təslim edir. İlahi məhəbbətə qovuşmağa, uca Tanrıya tapınıb sığınmağa can tan mürid ürfan sınaqlarından keçərək dönə-dönə ah çəkir. Məhz bu sınaqlarda “ah atəşi göylərə yüksəlir və Allah mərtəbəsinə çatır. Aşiq bəzən elə atəşli ah çəkir ki, onun atəşindən göydə ulduzlar, ay və günəş tutuşub yanır. Bu səbəbdən onlar işıq saçıb parlayırlar” [2, 22]. Aşıq Sümmani “həzrəti Adəmi safi ah ta əzəl əslimiz”-deyərkən bir bəşər övladı kimi özünün Adəm peyğəmbər nəslindən törədiyini, həqiqi eşq yolçuluğunda “qul Sümmani” titulunu daşıdığını fəxrlə ifadə edir. Divaninin sonuncu-“aşiqanlar zümrəsində qul Sümman derlər bizə” misrası “tanrı qarşısında bəndə miskinliyini göstərir: aşiqin tanrının qulu olduğunu bildirir”[5, 133]. Bu ürfani dünyadgörüşü istər klassik, istərsə də aşıq poeziyasında sufi təliminin başlıca prinsiplərindən birini işarələyir. Allaha tapınıb ona qovuşmayınca ilahi eşq yolçusu özünü “miskin”, “qərib”, “qul” sayır. Örnək gətirdiyimiz misrada Aşıq Sümmani bu sufi ənənəyə sədaqətini poetikləşdirmişdir. Qeyd etdiyimiz kimi Aşıq Sümmaninin yaradıcılığı, o cümlədən divaniləri özünün sufi-ürfani məzmunu ilə təsəvvüf şeirinin dərin qatlarına bağlıdır. Aşığın yalnız bir divanisinin-“Bizə” rədifli şeirinin sufi semantikası da bunu aydın şəkildə göstərir. Elmi yeniliyi: Aşıq Sümmaninin divani yaradıcılığında dini-ürfani semantikasının araşdırılması ilə bağlıdır. Tətbiqi əhəmiyyəti: Təriqət poeziyasının öyrənilməsində, aşıq ədəbiyyatının tədqiqində əlavə mənbə kimi istifadə oluna bilər. ƏDƏBİYYAT 1. Erkal A. Aşık Sümmani. Erzurum: Fenomen Yayınları, 2007, 494 s. 2. Pala İ. Ansiklopedik divan şiiri sözlügü. I-II c. Ankara: Akçağ Yayınları, 1990, 554 s. 3. Hacıyeva M., Rıhtım M. Folklor və yazılı ədəbiyyat sözlüyü. Bakı: Nurlan, 2009, 330 s. 4. Qasımlı M. Ozan-aşıq sənəti. Bakı: Uğur, 2007, 304 s. 5. Həkimov M. Aşıq sənətinin poetikası. Bakı: Səda, 2004, 609 s. Aşiq Sümmaninin bir Divanisində təsəvvüf simvolikası 31 РЕЗЮМЕ СИМВОЛИКА ТАСАВВУФ В ОДНОМ ДИВАНИ АШУГА СУММАНИ Мамедов А.И. Ключевые слова: ашугская поэзия, суфи, дивани, Всевышний, классическая традиция Поэзия Ашуга Суммани, одного из замечательных представителей ашугской среды Агбаба-Чылдыр, основана на глубокой философии. В статье анализируются суфийская семантика дивани «К нам» (“Bize”), ряд тасаввуфских терминов, дано объяснение суфийским символам и кодам. SUMMARY TASAWWUF SYMBOLICS IN A DIVAN BY ASHUG SUMMANI Mammadov A.I. Key words: ashug poetry, sufi, divan, the God, classical tradition One of the powerful representatives of ashug environment of Aghbaba-Childir Ashug Summani`s poetry is based on deep layers with its urfani-philosophical essence. Sufi semanitcs of divan “Us” (“Bize”) has been investigated, a number of tasawwuf terms, sufi symbols and codes worked in this poem have been explained and analyzed. Daxil olma tarixi: İlkin variant 22.02.2016 Son variant 01.06.2016 Məmmədov A.İ. 32 UOT 82-131 INDIAN FEASTS IN HENRY WORDSWORTH LONGFELLOW’S “THE SONG OF HIAWATHA” NIGAR VALISH ISGANDAROVA Sumgayit State University, professor NIGAR SHAMIL ALIZADEH Gafgaz University, Master student e-mail: isgani@gmail.com , nigaralizade22@gmail.com Key words: Northern Americans, folk motives, feasts, dress, food, songs, dance, stories, amusements The article deals with the feasts held by the Native Northern Americans and the richness of their culture and uncovered sides of their way of life. From many historical and literary sources it is available to get information about how the Native Americans celebrate their special days. In this article Indian feasts will be discussed with Henry Wordsworth Longfellow’s descriptions in his most influential work “The song of Hiawatha”. Henry Wordsworth Longfellow perfectly introduces Indian celebrations, special foods and their amusements through words of poetical spirit. There are too many people living on the Earth, walking on the same ground, breathing the same air and drinking water of the same planet. Though people of different nations visually seem identical, because they are humans, every nation has their own culture, customs and traditions. Each nation has its own way of interpreting the history of the world. How the world became the place we live; which magical powers made it possible for people to live on it. This is not the only subject on what nations culturally debate. So to observe all of these nations one by one would be very difficult for any person. Even a lifetime of one man is not enough to study all of them. The purpose of this article is to give a little information that is known to humanity about one of the most mighty nations, The Native Americans. The history, manners and traditions of Native Americans have always been one of the most discussed subjects through the world. There are hundreds of Native Americans, Indian tribes, and all of them differ one from another in their languages and cultures. The common thing that they share is rich oral tradition. The Indians have stories that have passed through generations by means of oral language. These stories are the ways of recording the history, culture and beliefs of each nation. Among these stories there are of creation of the world, people’s settling in the world, how they learned to survive and who taught them to live, and etc. Many films and cartoons have been directed about Native Americans. Because their way of life, stories of deeds, magical powers, religion, dresses and other manners and traditions have always been interesting both for adults, and for the children as well. So literature couldn’t stay silent, and from time to time there appeared many short stories, novels, poems on Indian theme in different literatures. The most significant work on Indian theme is “The Song of Hiawatha” written by Henry Wadsworth Longfellow. The poem preserves the spirit and memorizes the life of American Indians, mainly the Northern American Indians. Longfellow describes the traditions and customs of aborigines with great enthusiasm. Among these traditions are the Indian feasts, food and amusements shown by the poet with a high degree of accuracy. It was a common custom to give a feast among the Indians. Indian youth have always been competing with each other in fighting, haunting, and daily life [6, 46]. They seemed to try to achieve their best that they could swagger in their tribe. Successes of boys always were occasions for feasting and celebrations. If one Indian was more fortunate in the hunt among the others, then Sumqayıt Dövlət Universiteti – “ELMİ XƏBƏRLƏR”– Sosial və humanitar elmlər bölməsi Cild 12 № 2 2016 Yüklə 5,03 Kb. Dostları ilə paylaş:
|