V a I i m a t o V a. A. I i. I i o I i o j o n o V

pichanzorlar
deb ataladi. Ko‘proq pichan o ‘rib olish maqsadida 
holati yaxshilangan pichanzorlar ham mavjud. Qishloq xo'jaligida 
chorva mollarini uzluksiz boqish uchun foydalaniladigan yerlar 
yaylovlardir.
Yaylovlar, asosan, tubdan yaxshilangan, madaniy, 
tog‘ chorva mollari o ‘tlaydigan, suv bilan ta ’minlangan turlariga 
ajratiladi. Tubdan yaxshilangan yaylovlar — chorva mollari iste’mol 
qiladigan tabiiy o ‘sim liklarni boyitish m aqsadida maxsus o ‘t 
urugiari sepilgan hamda saksovul va butazorlar tashkil qilingan 
yer maydonlari; madaniylashgan yaylovlar — zaruriy tartibda ishlov 
berilgan, doim o o ‘g ‘itlatib, chorva mollari uchun o ‘t o ‘sishi 
yaxshilangan vaqti-vaqti bilan chorva mollari o'tlatiladigan yaylov­
lar; tog‘ yaylovlari — to g iik yerlarda joylashgan yaylov yerlar; 
chorva mollari o ‘tlatiladigan yaylovlar — xo‘jalik markazidan uzoq 
muddatga (butun mavsum davomida) chorva mollarini o ‘tlashi 
uchun ajratilgan yaylovlar; suv bilan ta ’minlangan yaylovlar — 
mavjud chorva mollarini suv iste’moli bilan ta ’minlay oladigan, 
suv manbasiga ega bo‘lgan yaylovdir.
Daryolar, ko‘llar va kanallar atrofida joylashgan yaylovlar ham 
suv bilan ta ’minlangan hisoblanadi.
0 ‘rmon fondi yerlari — o'rm on daraxtlari bilan qoplangan, 
shuningdek, o'rm onga qo ‘shilmagan yakka daraxtlar, jarliklar 
atrofiga ekilgan daraxtlar, qiyalik, balandlik, daryo qirg‘oqlariga 
suv havzalari atroflariga qumliklar yonlarida, o ‘rm on-bog‘ yerlari,
28

---

o'rm on ko'chatzorlari, shuningdek, daraxtlari kesib olingan o ‘rmon 
yerlari, ochiq qolgan yerlar, siyraklashib qolgan o'rm onlar, yog‘och 
kesish uchun ajratilgan yerlar va yong'indan nobud bo'Igan (yon- 
g'inga uchragan) o ‘rmon ko'chatzorlari yerlaridir. O 'rm onzorlar 
uchun ko'chat yetishtirishga ajratilgan yer maydonlari o'rm on 
ko'chatxonasidir.
O 'rm o n uchun ko'chatzorlar: urug'likdan olinadigan k o ‘- 
chatzor, ko'chat ekish uchun yer b o iim lari birlam chi (bosh- 
lang'ich) ko'chat ekish yerlari, ko'kargan qalam chalarva qalamcha 
qilib ekiladigan ko'chatzor bo'limlariga bo'linadi.
Thota daraxtzorlari — almashlab ekish maydonlarini shamoldan 
to'sish, sug'oriladigan va qurilish inshootlari ta ’sirida tuproq 
eroziyasidan saqlash, qurg'oqchilikdan va boshqa tabiiy noqulay- 
liklardan asrash maqsadida ekiladigan o 'rm o n daraxtzorlaridir. 
Botqoqlik — yerosti suvlarining ko'tarilishi ham da yog'ingarchilik 
natijasida tuproqning ustki qatlami sernam bo'lib ketgan yerlardir. 
Jarliklar — yer qatlamining eroziya ta ’sirida yomon joylashganligi 
yoki tuproq quyi qatlamlarining genetik holati va qiya kesikligi 
bir metrdan ortiq bo'Igan yerlardir. 2-jadvalda respublika viloyatlari 
bo'yicha asosiy yer turlari maydonlarining taqsimlanish m a’lu- 
motlari keltirilgan.
Jadvaldagi m a’lumotlardan ko'rinadiki respublikamiz bo'yi- 
cha asosiy qishloq xo'jalik yeri hisoblangan haydalma yerlar 4056,6 
ming ga ni, yaylov va pichanzorlar esa 22263,4 ming ga dan 
iborat. E ’tirof etish joizki, keyingi yillarda mamlakat yer fondida 
bo'z yeriarning maydoni asossiz ravishda oshib ketmoqda. Olingan 
m a’lumotlarga qaraganda, agarda 2006-yilda bo'z yerlar maydoni 
respublikamiz bo'yicha 53,6 ming ga ni tashkil etgan bo'Isa, 2012 
yilga kelib 80,7 ming ga dan iborat bo'Igan. T om orqa yerlari 
bilan 651,4 ming ga, o'rm onlar va butazorlar bilan 1511,9 ming 
ga, meliorativ tayyorgarlikdagi yerlar bilan 79,3 ming ga maydon 
egallangan.
M a’lumki, har bir yer turi alohida konturlardan iborat. Kontur 
deb, odatda, bir xil yer turiga hamda yopiq tashqi chegaraga ega 
bo'Igan maydon tushuniladi. U m a’lum bir maydon va aniq bir 
xo'jalik aham iyatiga egaligi bilan tavsiflanadi. K onturlarning
29

---