Vilyam Şekspir Seçilmiş əsərləri iki cilddə
Yüklə 1,08 Mb. Pdf görüntüsü
|
çalışmışdır. Lakin bir aktyor kimi Şekspir şöhrət qazana bilməmişdir. Şekspir bədii yaradıcılığa teatrda başlamışdır. İlk əsərini 1590-cı ildə yazmışdır. 1593-cü ildən Şekspir məşhur aktyor Cems Berbecin rəhbərlik etdiyi teatr truppasında həm aktyor, həm də dramaturq kimi çalışır. Bu zaman teatra və ədəbiyyata böyük həvəs göstərən zadəganlar içərisində Şekspir qraf Sauthemptonla dostlaşır, onun təşkil etdiyi ədəbi məclislərdə iştirak edir. Qraf Sauthemptonun evində Şekspir bir neçə ədib və aktyorla rastlaşır. Bura onun üçün ilk ədəbi məktəb olur. Lakin Şekspir teatra daha çox bağlı idi. O, öz truppası ilə şəhərləri, kəndləri gəzir, xalqla görüşür və xalqdan öyrənirdi. Getdikcə teatrda Şekspirin mövqeyi möhkəmlənir. Berbec truppasının üzvləri "Yer kürəsi" adlı teatr binasının əsasmı qoyduqda Şekspir də həmin şirkətdə iştirak edir. Sonradan Şekspirin Stratfordda iki ev və bir parça torpaq sahəsi almaq imkanı da olur. 1599-cu ildə isə qraf Sauthemptonun köməyi ilə aşağı zadəgan rütbəsi də alır. Şekspirin şöhrəti artdıqca həm tamaşaçıların, həm də teatr mütəxəssislərinin, alimlərinin nəzərində istedadlı bir dramaturq kimi tanınır. Şekspirin rəqibləri təhsildə, elmdə ondan yüksəkdə dursalar da, dramaturq kimi ondan çox-çox zəif idilər. Marlo, Qrin, Ben Conson və başqa yazıçıların əsərlərində köhnə dövr insanlarının düşüncəsi, əxlaqı əks olunurdusa, Şekspir əsərlərinin mövzusunu müxtəlif dövrlərdən, müxtəlif ölkələrdən götürdüyünə baxmayaraq, müasir ingilis həyatım, doğma xalqını təsvir edirdi. Buna görə də hamı, hətta rəqibləri belə onu istedadlı dramaturq kimi tanıyırdılar. Şekspir 1612-ci ildə Stratforda qayıdır və ömrünün axırına qədər burada yaşayır. O, 1616-cı il aprel ayının 23- də (anadan olduğu gündə), 52 yaşında vəfat etmiş və burada da dəfn olunmuşdur. Şekspirin ədəbi irsi iki poema, 154 sonet və 37 pyesdən ibarətdir. İllər keçdikcə əsərlərindəki hadisələrin ümumbəşəri olması, insan xarakterlərinin yetkinliyi, həyat hadisələrinin dərinliyinə vara bilmək bacarığı tədqiqatçılarda Şekspir şəxsiyyətinə dərin maraq oyatdı. Ədibin həyatı haqqındakı məlumatların azlığı və bəzən qeyri-dəqiqliyindən onun Stratfordda doğulması, sadə ailədən olması, universitet təhsili görməmiş adamın məşhur əsərlər yazması şübhə oyatmağa başlamışdır. Bəziləri belə bir fikir irəli sürürdülər ki, o zaman kübar ailədən çıxan, saray tərbiyəsi görmüş, universitet təhsilli adamlar üçün dram əsəri yazmaq əskiklik sayılırmış. Guya kübarlar öz əsərlərini anonim şəkildə teatra təqdim etmiş, aktyorlar üçün rolları köçürməklə məşğul olan Şekspir isə bu əsərləri öz adına çıxıbmış. Bir de deyirlər ki, guya bu dram əsərlərini köçürən eyni adam olmamışdır. Çünki bu əsərlərdə Şekspir sözünün ingilis dilində imlası müxtəlif şəkildə yazılmışdır. Bu fikir düz ola bilməz. O zaman Şekspirlə eyni vaxtda yaşamış Kristofor Marlonun adının yazılışına da ingilis cədə on bir şəkildə rast gəlmək olur. İngiltərədə Şekspirin həyatı, kimliyi, ailəsi və yaradıcılığı ilə əvvəl maraqlananlar olmuşsa da, onun tərcümeyi-halını ilk dəfə Nikolas Rou yazmışdır. 1709-cu ildə o, Şekspirin altı cildlik əsərlərini hazırlamış və tərcümeyi-halı ilə birlikdə çap etdirmişdir. N.Rou əvvəlki uydurmalardan və rəvayətlərdən fərqli olaraq, daha dəqiq məlumatlara istinad edir. Onun xahişi ilə aktyor Betterton Stratforda gedir və Şekspir haqqında daha ətraflı məlumat toplayır. Rounun yazdığı oçerk əvvəlki yazılara nisbətən daha dəqiq faktlarla zəngin idi. Rounun yazdığına görə, Şekspir Tomas Lyusun Stratford yaxınlığında olan meşə- sində maral ovladığı üçün torpaq sahibi onu cəzalandırmışdır. Şekspir bu cənaba acı bir həcv yazmış və buna görə də ser Tomas Lyus tərəfindən daim təqib olunduğu üçün Londona qaçmışdır. Lakin Şekspirin Tomas Lyusun meşəsində maral ovladığı haqqında rəvayət, ona yazdığı həcv sonradan Şekspir tədqiqatçıları tərəfindən bir-birinə əks olan fikirlərlə rədd edilir. XVIII əsrin sonunda şekspirşünaslığın təməlini qoymuş bir alim kimi tanınan E.Melon (1741-1812) Şekspirin həyatına aid olan faktları uydurmalardan təmizlədi. Uzun müddət Şekspirin Londona gəldikdən sonra, teatr tamaşasına baxmağa gələnlərin atlarını saxlaması haqqında rəvayət çox geniş yayılmışdı. Melon isə Şekspir haqqında olan bu rəvayətə əsla inanmır. Melona görə Şekspir hələ Stratfordda ikən oraya gələn teatr truppalarından biri ilə yaxın olmuş və buna görə də Londona gedərkən dərhal özünə iş tapa bilmişdir. Bəzi bioqraflar Şekspirin atasımn savadsız olduğunu deyir və qeyd edirlər ki, o, sənədlərə imza əvəzinə "Con Şekspir" kimi cızıq çəkərmiş. Başqa bir tədqiqatçı - Smart bu fıkri yalana çıxardır, qeyd edir ki, belə olsaydı bu adama şəhər bələdiyyəsində iki dəfə xəzinədarlıq vəzifəsi tapşırılmazdı. XIX əsrin əvvəlindən başlayaraq Şekspir haqqında olan əfsanələrin təhlili məsələsinə son qoyuldu. Şekspirin tərcümeyi-halını yazanlar onun həyatının bəzi faktlarmı şərti olaraq qəbul etdilər. Şekspir haqqındakı məlumatların bəzilərinə şübhə edənlər olsa da, onların qəbul olunmasını lazım bildilər. Sonralar Şekspirin ailə həyatı haqqında da bəzi yeni məlumatlar üzə çıxmışdır. Onun "qarabəniz xanıma" məhəbbəti faktı tam aydınlaşdırılmamışdır. Müəyyən edilmişdir ki, onun ictimai vəziyyəti kifayət qədər yüksək olmuşdur. Yaxın tanışlar içərisində təkcə qrafların deyil, hətta kraliça Yelizavetanın adını çəkənlər də var. XIX əsrdə Şekspiri romantik bir şəxsiyyət kimi öyrənənlərlə yanaşı, elmi şekspirşünaslığın da təməli qoyulur. Almaniyada və Fransada bir neçə ədəbi məktəb Şekspirin həyatı və fəaliyyəti ilə məşğul olmağa başlayır. İngiltərədə C.O.Holivel-Fillipe, S.Li ədib haqqında böyük həcmdə əsərlər yazdılar. Rusiyada N.Storojenko onun əsərlərini tədqiq etdi. V.Çuyko və V.İvanov dramaturqun tərcümeyi-halnı yazıb nəşr etdilər. Şekspir haqqında yazılmış kitablar rus dilinə tərcümə olundu. XVII-XVIII əsrlərdə Şekspirin həyatı haqqında yazanların heç biri onun adı ilə bağlı əsərlərin stratfordlu Vilyam Şekspirə aid olduğuna şübhə etmirdilər. Birdən-birə XIX əsrdə Şekspirin şəxsiyyətinə şübhə oyandı. Bu fikri Yüklə 1,08 Mb. Dostları ilə paylaş:
|