Vlada usvaja
Yüklə 0,91 Mb.
|
Program ekonomskih reformi koji je započet krajem 2014. godine zaokružen je sklapanjem trogodišnjeg stend-baj aranžmana sa MMF u februaru 2015. godine. Visok i rastući javni dug opšte države od 71,8% BDP na kraju 2014. godine i deficit opšte države od 6,6% BDP u 2014. godini bili su jasni signali za neophodnost sprovođenja novih mera fiskalne konsolidacije. Kako bi se obezbedio kredibilitet ovih mera, postigla stabilnost i rezistentnost finansijskog sektora, povećala konkurentnost i potpomogao rast, Republika Srbija je u februaru 2015. godine sklopila trogodišnji stend-baj aranžman sa MMF u iznosu od oko 1,2 mlrd evra, odnosno 200% kvote (935,4 miliona SDR). Budžet za 2015. godinu donet je u skladu sa ciljem da se postave osnove za zdrav ekonomski rast, dostigne makroekonomska stabilnost i obezbedi održiv fiskalni sistem. Time je nastavljeno sprovođenje mera fiskalne konsolidacije čija je implementacija otpočela krajem 2014. godine. U trogodišnjem periodu predviđeno je strukturno fiskalno prilagođavanje od 4%, s tim što je najveći deo, od oko 2,6%, sproveden već do kraja 2015. godine. Nakon višegodišnjih neuspešnih pokušaja da se otkloni strukturni deficit, implementiran je program koji podrazumeva trajno otklanjanje fiskalnih neravnoteža. Deficit opšte države smanjen je sa 6,6% BDP u 2014. godini na 3,7% BDP na kraju 2015. godine. Deficit opšte države u 2015. godini iznosio je 149,1 mlrd dinara što je daleko manje od 232 mlrd dinara, koliko je planirano budžetom za tu godinu i od 258,1 mlrd dinara koliko je iznosio u 2014. godini. Pri tome, znatan deo deficita (preko 85%) činili su troškovi kamata, tako da je primarni deficit iznosio svega 0,5% BDP. Smanjenje ukupnog deficita za 2,9% BDP predstavlja značajan rezultat. Međutim, da bi se stekla slika o strukturnom prilagođavanju potrebno je odvojiti neto uticaj privremenih činilaca, kako na prihodnoj tako i na rashodnoj strani, čijim isključivanjem se dolazi do 2,6% BDP strukturnog primarnog fiskalnog prilagođavanja sprovedenog u prvoj godini konsolidacije.
Veliki broj poreskih stopa izmenjen je u periodu pre 2015. godine tako da je prostor za izmene poreske politike bio ograničen. U 2015. godini povećana je cena pristupa sistemu za transport prirodnog gasa čime su obezbeđena sredstva za JP „Srbijagas”, što smanjuje potrebu za sredstvima iz budžeta, uvedena je akciza na električnu energiju za krajnju potrošnju, koja se plaća ad valorem u iznosu od 7,5% i akciza na elektronske cigarete. Uvedena je, takođe, i naknada za obavezne rezerve nafte i derivate nafte, koja se plaća po litru ili kilogramu naftnih derivata i koja se evidentira na kategoriji neporeskih prihoda. Povoljno makroekonomsko okruženje, dobri rezultati u borbi protiv sive ekonomije i poreske evazije i povećanje finansijske discipline kod korisnika javnih sredstava glavni su faktori dobrih fiskalnih rezultata u 2015. godini. Prihodi opšte države u 2015. godini bili su viši u odnosu na prethodnu godinu za 74,1 mlrd dinara, odnosno 4,6%, nominalno. U poređenju sa iznosom koji je planiran budžetom razlika je još veća, oko 96 mlrd dinara (2,4% BDP). Neporeski prihodi su najviše doprineli povećanju javnih prihoda u 2015. godini sa nominalnim rastom od oko 30%, odnosno 51,2 mlrd dinara. Ovi prihodi su uglavnom jednokratni i u određenoj meri neizvesni, kako po pitanju iznosa, tako i po pitanju trenutka uplate, te je njihovo odstupanje u odnosu na budžet očekivano. Najveći porast ovih prihoda u odnosu na 2014. godinu (preko 41 mlrd dinara) zabeležen je kod vanrednih neporeskih prihoda koji uključuju: uplate dobiti javnih preduzeća i agencija, dividende budžeta, prihode po osnovu naplaćenih potraživanja Agencije za osiguranje depozita, emisione premije itd. U prilog činjenici da je ove heterogene prihode veoma teško planirati može se navesti i podatak da je ostvareni iznos premašio planirani za preko 20 mlrd dinara, odnosno oko 0,5% BDP. Glavni razlog ovakvog prebačaja je veći iznos dividendi i dobiti iz prethodnih godina uplaćenih u budžet od strane javnih preduzeća i privrednih društava u državnom vlasništvu, što je rezultat jačanja finansijske discipline javnog sektora. Rast poreskih prihoda u najvećoj meri rezultat je rasta prihoda od akcize i PDV. Akcizni prihodi ostvarili su rast od 23,3 mlrd dinara, odnosno 11% nominalno u odnosu na 2014. godinu, što je najvećim delom rezultat uspešne borbe protiv nelegalnog tržišta akciznih proizvoda, postignut suzbijanjem ilegalnog tržišta duvanskih proizvoda i boljom kontrolom prometa naftnih derivata kroz uvođenje sistema markiranja goriva. Mere na suzbijanju nelegalne trgovine duvanskih proizvoda počele su da daju rezultate krajem 2014. i tokom 2015. godine. Legalno tržište duvanskih prerađevina (paklica cigareta) je u 2013. i 2014. godini, količinski izraženo, opalo za 20% i 15%, respektivno. U drugoj polovini 2014. godine došlo je do oporavka koji je donekle ublažio pad prodaje na legalnom tržištu sa početka godine. Prema raspoloživim podacima, na kraju 2015. godine rast prodaje iznosio je oko 11,4%, što predstavlja prvi primer rasta legalnog tržišta nekoliko godina unazad. Treba napomenuti da je pre 2013. godine prosečni godišnji pad potrošnje bio prilično ujednačen, iznosio je 2–4%, i može se pripisati „prirodnom” padu potrošnje usled trenda rasta cena duvanskih proizvoda i globalne kampanje protiv konzumiranja duvanskih proizvoda. Pored obima, krajnje je nezahvalno predvideti strukturu legalnog tržišta, cenovnu reakciju proizvođača i druge faktore. Deo rasta akciznih prihoda u odnosu na 2014. godinu duguje se uvođenju akciza na električnu energiju i redovnom zakonskom usklađivanju akciza. Ostvareni prihodi od PDV su premašili plan i istovremeno zabeležili rast u odnosu na 2014. godinu. Tokom 2015. godine naplata PDV je beležila bolje rezultate od očekivanih usled ubrzanja privredne aktivnosti i rasta zarada u privatnom sektoru, slabijih efekata mera fiskalne konsolidacije na kretanje privatne potrošnje i dohotka, povećanog priliva po osnovu doznaka iz inostranstva, pojačane kreditne aktivnosti banaka i pojačanih mera na suzbijanju sive ekonomije, posebno u oblasti akciznih proizvoda. U odnosu na 2014. godinu ovi prihodi su ostvarili nominalni rast od 1,6%, odnosno 6,5 mlrd dinara.
Rezultati efikasnije naplate i kontrole poreskih obveznika su evidentni i očekuje se da će taj trend biti nastavljen i u narednom periodu. Smanjenje poreske discipline tokom 2013. godine zaustavljeno je u 2014. godini i dosadašnji trendovi ukazuju na povećanje poreske naplate. Pad poreske discipline je stabilizovan u prvoj polovini 2014. godine, i tokom 2015. godine došlo je do povećanja poreske naplate. Analiza i utvrđivanje tzv. jaza naplate PDV dodatno potvrđuje navedene zaključke. Ovaj pokazatelj je kreiran u cilju sagledavanja efikasnosti naplate PDV i ocene poreske evazije (compliancy gap), ali i u cilju ocene sistemske izdašnosti poreskog sistema (policy gap). Ovaj analitički pokazatelj beleži konstantan pad nakon 2008. godine i dostiže minimum od oko 80% u 2013. godini. Pad u 2013. godini, pre svega je posledica povećanja opšte stope PDV i „bežanjaˮ prometa u sivu zonu. Svaka promena poreskih stopa uvodi određenu distorziju i u strukturi i nivou potrošnje, kao i obimu sivog tržišta i samim tim utiče na efikasnost naplate svih oblika poreza na potrošnju. Stope PDV povećavane su u dva navrata, prvo opšta u 2012, pa posebna u 2014. godini. U početnom periodu izostali su puni efekti novih stopa usled pogoršanog stepena naplate. Stabilizacija potrošnje i rast stepena naplate ostvaren je sa određenim vremenskim pomakom. U 2014. godini zabeleženo je poboljšanje efikasnosti naplate PDV, dok je u 2015. godini jaz naplate smanjen za 4 procentna poena u odnosu na zabeleženi minimum. Time su potvrđeni prvi značajni koraci u borbi protiv sive ekonomije. Takođe, poboljšanje PDV naplate krajem 2014. godine i tokom 2015. godine rezultat je efikasnije naplate akciza na duvanske proizvode i naftne derivate i posledično poreza na dodatu vrednost koji se obračunava na navedene akcizne proizvode. Postoji veliki prostor za dodatna unapređenja poreske naplate u narednom periodu. I pored povećanja poreske discipline u prethodnim mesecima, nastaviće se dalje jačanje poreske administracije doslednim sprovođenjem Programa transformacije Poreske uprave u cilju poboljšanja naplate prihoda. Procenjuje se da je u 2015. godini tzv. jaz naplate PDV iznosio oko 15%. Cilj je da ovaj pokazatelj efikasnosti naplate dostigne nivo od oko 10% do 2020. godine. Navedeno poboljšanje u naplati dovelo bi do povećanja prihoda od PDV od 1,8% BDP u posmatranom periodu. * Pri obračunu efikasnosti naplate korišćene su procenjene efektivne poreske stope PDV dobijene na osnovu podataka iz poreskih prijava PDV i odgovarajući carinski podaci o strukturi uvoza. Kada se ovaj obračun bude standardizovao moguće su promene u dobijenim rezultatima.
U 2015. godini prvi put se beleži nominalni rast prihoda od carina nakon što je krajem 2014. godine priveden kraju proces usklađivanja carinskih stopa. Kao što je bio slučaj pre primene SSP, došlo je do uspostavljanja novog relativno stabilnog odnosa između prihoda od uvoznog PDV i carina. Prihodi od carina su se kontinuirano smanjivali počev od 2009. godine usled primene Sporazuma o stabilizaciji i pridruživanju sa EU, Sporazuma o slobodnoj trgovini sa EFTA i Sporazuma o slobodnoj trgovini sa Turskom, kao i postepenog smanjivanja i ukidanja pojedinih carinskih stopa. Može se pretpostaviti da je i dalje prisutna promena u samoj strukturi i poreklu uvezene robe sa područja sa manjim carinskim opterećenjem. Pad ekonomske aktivnosti tokom 2014. godine i smanjena profitabilnost privrede uticali su na manju naplatu prihoda od poreza na dobit. Iako je tokom 2014. godine ostvarena bolja naplata ovog poreskog oblika kao rezultat izmena Zakona o porezu na dobit pravnih lica (2013. godina) kojom je povećana stopa poreza na dobit sa 10% na 15%, i povoljnih kretanja na polju profitabilnosti privrednih društava (realni rast BDP od 2,6% u 2013. godini), tokom 2015. godine došlo je do značajnog pada priliva po ovom osnovu. Recesija u 2014. godini (realni pad BDP od 1,8%, dobrim delom usled majskih poplava), pad profitabilnosti privrede, nepovoljna kretanja kursa, promena računovodstvenih standarda po kojima se računa dobitak/gubitak po osnovu kursnih razlika u finansijskim izveštajima privrednih subjekata itd. neki su od faktora koji su uticali na manju naplatu ovog poreskog oblika. Takođe, efekti izmene propisa kojim se reguliše naplata poreza na dobit iz 2013. godine (ukidanje poreskih olakšica) delimično su neutralisali slab rezultat naplate u 2015. godini. Planiran rast prihoda po ovom osnovu je izostao i zabeleženo je smanjenje od 10 mlrd dinara u odnosu na 2014. godinu, što je nominalni pad od 13,9%. Podbačaj u odnosu na plan iznosio je oko 13,3 mlrd dinara, odnosno oko 0,3% BDP. Ostali poreski prihodi ostvarili su rast u poređenju sa 2014. godinom od oko 6 mlrd dinara (10,4%), dok je plan premašen za oko 9 mlrd dinara, (0,2% BDP) najvećim delom zbog povećane naplate poreza na imovinu usled promene načina obračuna poreske osnovice. Rashodi opšte države zabeležili su smanjenje u odnosu na 2014. godinu od oko 34,9 mlrd dinara, odnosno 1,9%, ali su u odnosu na plan veći za oko 13,2 mlrd dinara, odnosno oko 0,3% BDP. Na rashodnoj strani najveće odstupanje je zabeleženo kod subvencija koje su veće od nivoa iz 2014. godine za 17,7 mlrd dinara, odnosno 15,2%, dok su plan premašile za 30,5 mlrd dinara, odnosno 0,8% BDP. Subvencije su povećane u odnosu na budžetirani iznos zbog preuzimanja duga JP „Srbijagas” iz ranijih godina u iznosu od 23,4 mlrd dinara. Pored toga, povećane su i poljoprivredne subvencije u iznosu od 10,1 mlrd dinara, što je posledica regulativno-administrativnih manjkavosti zbog kojih u 2015. godini nisu postignute predviđene uštede koje su se odnosile na ukidanje poljoprivrednih subvencija za površine preko 20 hektara i za zemlju u vlasništvu Republike uzetu u zakup. Rastući javni dug posledično vodi sve većim rashodima za kamate iz godine u godinu. Zabeležen je rast troškova kamata u odnosu na prethodnu godinu za 12,8%. Ipak, usled boljih fiskalnih rezultata i boljih uslova zaduživanja, ostvareni izdaci za kamate su bili manji od planiranog iznosa. Ostali rashodi su ostvareni uz manja pozitivna i negativna odstupanja u odnosu na plan, koja se u ukupnom iznosu potiru, osim rashoda za robe i usluge, koji su probili plan i to najveći delom zbog prebačaja izvršenja rashoda na nivou lokalnih samouprava. Kapitalni rashodi su zabeležili podbačaj u odnosu na sredstva predviđena budžetom, što predstavlja dugogodišnji problem i prepreku potencijalnom rastu. Iako je ostvaren rast od 17,9 mlrd dinara, odnosno 18,5% u odnosu na 2014. godinu (2,8% BDP), nije dostignut nivo predviđen budžetom (3,1% BDP). Slabija realizacija kapitalnih rashoda u prethodnom periodu inicirala je potrebu za izradom regulative kojom bi se omogućilo bolje i efikasnije upravljanje javnim investicijama i povećanje učešća kapitalnih rashoda u narednim godinama. Deo mera fiskalne konsolidacije nije sproveden, ili se sprovodio usporeno, te se deo rashoda planiran za njihovo sprovođenje nije realizovao. Planirana su bila veća sredstva za naknade za nezaposlene. Manje otpremnine vezane za racionalizaciju delom su kompenzovane nešto većim rashodima za plate, upravo zbog izostanka racionalizacije u planiranom obimu. Kod socijalnih davanja je takođe izmenjena struktura u odnosu na planiranu. Niža realizacija otpremnina za preduzeća u restrukturiranju i naknada za nezaposlene kompenzovana je neplaniranim rashodima po osnovu izmirenja duga prema vojnim penzionerima u iznosu od 10 mlrd dinara. Ukupni neplanirani, a isplaćeni, jednokratni rashodi u 2015. iznosili su oko 43 mlrd dinara, odnosno 1,1% BDP. Tabela 4. Prihodi, rashodi i rezultat opšte države u 2014. i 2015. godini, % BDP
Yüklə 0,91 Mb. Dostları ilə paylaş:
|