İzahli şƏRİƏt məSƏLƏLƏRİ Həzrət Ayətullahul-Üzma Seyyid Əli Hüseyni Sistaninin fətvalarına uyğun olaraq

edilməlidir. Amma insandan həyatda ikən, ayrılan dırnaq və dişin dəfn edilməsi 
müstəhəbbdir. 
 
Məsələ 615: Əgər bir şəxs quyuda ölsə və çıxarmaq mümkün olmasa, gərək quyunun ağzını 
bağlasınlar və o quyunu onun üçün qəbr qərar versinlər. 
 
Məsələ 616: Əgər uşaq ananın bətnində ölsə və onun ananın bətnində qalmağı ana üçün 
təhlükəli olsa, gərək ən asan yol ilə xaricə çıxarsınlar. Belə ki, onu tikə-tikə etməkdə çarəsiz 
qalsalar, eybi yoxdur. Amma əgər bacarırsa, gərək ərinin vasitəsilə onu çıxarsınlar. Əgər 
mümkün deyildirsə, bacaran bir qadın onu çıxarmalıdır. Qadın bu işi yaxşı bacran adama, 
naməhrəm olsa belə, özünə daha münasib olan adama müraciət edə bilər. 
 
Məsələ 617: Əgər qadın ölərsə və uşaq onun bətnində canlı qalarsa, uşağın az müddət diri 
qalacağına ümid olmasa da belə, bədənin, uşağın salamatçılığı üçün daha uyğun olan 
qismini yarıb, uşağı çıxarmalı və yenidən oranı tikməlidirlər. Amma bu işlə uşağın 
ölməsinə yəqin etsələr və ya xatircəm olsalar, caiz deyil. 
DƏFNIN MÜSTƏHƏBBATI 
 
Məsələ 618: Müstəhəbbdir ki, qəbri orta boylu insanın boyu ölçüsündə qazsınlar və meyyiti 
yaxın qəbiristanlıqda dəfn etsinlər. Əgər uzaq qəbiristanlıqda yaxşı adamlar dəfn olunmuş 
olsa ya camaat əhli-qübura fatihə verməkdən ötrü oraya çox getsələr, meyyiti uzaq 
qəbiristanda da dəfn etmək olar. Müstəhəbbdir ki, cənazəni qəbrə bir neçə zira (Zira – 
yə`ni, dirsəkdən barmaqların ucuna qədər olan məsafə) qalmış yerə qoyub üç dəfə az-az 
qəbrə yaxınlaşdırsınlar və hər dəfə də cənazəni yerə qoyub, dördüncü dəfədə qəbrə 
qoysunlar. Əgər meyyit kişidirsə, üçüncü dəfədə başı qəbrin aşağı tərəfində olacaq şəkildə 
yerə qoyub, dördüncü dəfədə onu baş tərəfindən qəbrə endirsinlər. Əgər qadındırsa, 
üçüncü dəfədə qəbrin qiblə tərəfində yerə qoyub yandan qəbrə daxil etsinlər və qəbrə 
qoyan vaxt qəbrin üzərinə bir parça tutsunlar. Həmçinin meyyiti tabutdan aramla 
götürüb, qəbirə qoymaları, göstəriş verilən duaları dəfndən qabaq və dəfn arasında 
oxumaları, meyyiti qəbrə qoyduqdan sonra kəfənin bağlarını açmaları, meyyitin üzünü 
torpağın üzərinə qoymaları, başının altına torpaqdan bir yastıq düzəltmələri, arxası üstə 
aşmaması üçün, meyyitin arxasına kərpic və ya kəsək qoymaları, qəbri örtməzdən əvvəl 
sağ əlini sağ çiyninə vurub, sol əllə də meyyitin sol çiynindən sıxaraq, ağzını meyyitin 
qulağına yaxınlaşdırıb, onu şiddətlə hərəkət etdirərək belə demələri də müstəhəbbdir: 
 
«İsmə`, ifhəm ya fulan əbnə fulan». 
 
Və «Fulanəbnə-fulan»ın əvəzinə meyyitin adını və atasının adını desinlər. Məsələn, onun 
adı Muhəmməd və atasının adı Əlidirsə, üç dəfə desinlər: 
 
«İsmə`, ifhəm ya Muhəmmədəbnə Əliyyin». 
 
Ondan sonra desinlər: 
 
 َّنَا َو ُهَل  َكي ِرَش َلا ُهَدح َو  َّللَّا َّلاِا َهلِا َلا نَا ِةداَهَش نِم ِهيلَع اَنَتقَراَف  ِىذَّلا ِدهَعلا َىلَع  َتنَا لَه
 ُهُدبَع ِهِلآ َو ِهيَلَع ُ َّللَّا ى لَص اًدَّمَحُم
 َّنلا ُد يَس َو ُهُلوُسَر َو
 َنيِلَسرُملا ُمَتاَخ َو َنيَّيِب
 
  َنيِمَلاَعلا ىَلَع َهَتَعَاط ُالله  َضَرَتفِا ماَمِا َو َنيَّيص َولا ُدِ يَس َو َنيِنِموُمؤلا ُريِمَا اَّيِلَع َّنَا  َو
 َىسوُم  َو ٍدَّمَحُم َنب َرَفعَج  َو  ىِلَع َنب َدَّمَحُم َو نيَسُحلا َنب َّىلَع َو َنيَسُحلا َو َنَسَحلا َّنَا َو
 َنب َدَّمَحُم َو َىسوُم َنب َّىِلَع َو  ٍرَفعَج َنب 
 َنيِنِمؤملا ُةَّمئا مِهيَلَع ِالله  ُتَاوَلَص  ىِدهَملا َة جُحلا َمئاَقلا َو  ىِلِع َنب َنَسَحلا َو ٍدَّمَحُم َنب  ىِلَع َو  ىلَع
 
 ِقلَخلا َىلَع ِالله ُجَجُح َو
 رَاربَا  َكِب و ىدُه ُة مئا َكُتَّمئَا َو َنيِعَمجا
نَلاُف َنب َنلاُف اَي
 
 
«Həl əntə ələl-əhdilləzi, farəqtəna ələyhi min şəhadəti ən la ilahə illəllahu vəhdəhu la şərikə 
ləh, və ənnə Muhəmmədən səlləllahu ələyhi alihi əbduhu və rəsuluh və səyyidun-nəbiyyinə 

---

və xatəmul-mursəlinə, və ənnə Əliyyən əmirul-mu`mininə və səyyidul-vəsiyyinə və imamun 
iftərəzəllahu taətəhu ələl aləmin, və ənnəl Həsənə vəl-Husəynə və Əliyyəbnəl-Husəyni və 
Muhəmmədəbnə Əliyyin və Cə`fərəbnə Muhəmmədin və Musəbnə Cə`fərin və Əliyyəbnə 
Musa və Muhəmmədəbnə Əliyyin və Əliyyəbnə Muhəmmədin vəl Həsənəbnə Əliyyin vəl 
Qaiməl huccətəl Məhdi səlavatullahi ələyhim ə`immətul mu`mininə və hucəcullahi ələl-
xəlqi əcməin və ə`immətukə ə`immətu hudən bikə əbrar, ya fulanəbnə fulan». 
 
«Fulanəbnə-fulan»-ın yerinə meyyitin adını və atasının adını desin və sonra desin: 
 
 َكِ يِبَن نَع َو َكِ بَر نَع  َكَلاأَس َو َىلاَعَت َو َكَراَبَت ِاللهِدنِع نِم ِنيَلوُسَر ِناَبَّرَقُملا ِناَكَلَملا َكاَتَا اذِا
 
 َكتَلبِق نَع َو  َكِباَتِك نَع َو َكِنيِد نَع َو
 ُالله اَمِهِباوج ىِف لُق َو نَزحَت لا  َو فَخَت َلاَف َكِتَّمئَا نَع َو
  ُنارُقلا  َو يِنيِد ُمَلاسِلاا َو ِىَّيبَن ِهِلآَو ِهيَلَع ُالله ىَّلَص دَّمَحُم َو َّىبَر
ِا َىبَتجُملا ٍ ىَلَع ُنب ُنَسَحلا َو ىِماَمِا ٍبِلاَط ىِبَا ُنب ُّىِلَع َنيِنِمْؤُملا ُريِمَا َو ِىتَلبِق ُةَبعَكلاَو ىِباَتِك
 ُديِهَّشلا ٍ ىِلَع ُنب ُنيَسُحلا َو ىِماَم
 ِب
 ىَسوُم َو ىِماَمِا ُقِداَّصلا رَفعَجَ و ىِماَمِا ُرِقاَبلا دَّمَحُم َو ىِماَمِا  َنيِدِباَعلا ُنيَز  ىِلَع َو ىِماَمِا َلاَبرَك
 اَض ِ رلا  ىِلَع َو ىِماَما ُمِظَاكلا
 ِماَمِا  ِىرَكسَعلا ُنَسَحلا َو ىِماَمِا ىِدَاهلا  ىِلَع َو ىِماَمِا ُدَاوَجلا دَّمَحُم َو ىِماَمِا
 مِهيَلَع ِالله  ُتا َوَلَص ِءَلاُؤَه ىِماَمِا ُرَظَتنُملا ُةَّجُحلا َو ى
 ِةَر ِخَلاا َو اَيْنُدلا ىِف ُءَّرَبَتَا مِهئادعَا نِم َو ىَّل َوَتَا مِهِب يئاَعَفُش َو ىِتَداَق َو ِىتَدَاس َو ىِتَّمِئا َنيِعَمجَا
نَلاُف َنب َنَلاُف اَي مَلعا َّمُث 
 
 
«İza ətakəl mələkanil muqərrəbani rəsuləyni min indillahi təbarəkə və tə`ala və sə`əlakə ən 
rəbbikə və ən nəbiyyikə və ən dinikə və ən kitabikə və ən qiblətikə və ən ə`immətikə fəla 
təxəf və la təhzən və qul fi cəvabihima Əllahu rəbbi və Muhəmmədun səlləllahu ələyhi və 
alihi nəbiyyi. Vəl islamu dini vəl Qur`anu kitabi. Vəl kə`bətu qibləti və Əmirul-mu`mininə 
Əliyyubnu Əbi Talibin imami vəl Həsənubnu Əliyyin əl muctəba imami vəl-Husəynubnu 
Əliyyin əş-şəhidu bi Kərbəla imami və Əliyyun Zəynul-abidinə imami və Muhəmmədun 
Baqiru imami və Cə`fərunissadiqu imami və Musəl Kazimu imami və Əliyyur-riza imami 
və Muhəmmədul Cəvadu imami və Əliyyul Hadi imami vəl Həsənul Əskəri imami vəl 
Huccətul muntəzəru imami haulai sələvatullahi ələyhim ə`imməti və sadəti və qadəti və 
şufə`ai bihim ətəvəlla və min ə`daihim ə`təbərrə`u fiddunya vəl axirə, summə i`ləm ya 
fulanəbnə fulanin». 
 
«Fulanəbnə-fulan»ın yerinə meyyitin adını, atasının adını deyib, sonra desin: 
 
 ِلآ َو ِهيَلَع ُالله ىًلَص ًادَّمَحُم َّنَا َو  ُّبَّرلا َمعن ىَلاَعَت َو َكَراَبَت َالله َّنِا
 َنيِموُصعَملا ُهَدَلاوَا َو ٍبِلَاط ىِبَا َنب َّىِلَع َّنَا َو ُلوُسَّرلا َمعن ِه
  َتوَملا َّنَا َو قَح ِهِلآ  َو ِهيَلَع ُالله ىَّلَص دَّمَحُم ِهِب َءاَجاَم َّنَا َو ُةَّمِئَلاا َمعِن َرشَع َىنثِلاا َةَّمئَلاا
  قَح  ِربَقلا ىِف  ٍريِكَن َو  ٍرَكنُم َلاؤُس َو قَح
 َو
  قَح َرَانلا َو  قَح َةَّنَجلا َّنَا َو  قَح ِبُتُكلا َرُيَاطَت َو  قَح  َنازيِملا َو  قَح َطار ِصلا َو  قَح َروُشُنلا َو  قَح  َثعَبلا
  َبيَرَلا ةَيِتَا َةَعاَسلا َّنَا َو 
 ِروُبُقلا ىِف نَم  ُثَعبَي َالله َّنَا َو اَهيِف 
 
«İnnəllahə təbarəkə və tə`ala ni`mərrəb, və ənnə Muhəmmədən səlləllahu ələyhi və alihi 
ni`mərrəsul, və ənnə Əliyyəbnə əbi Talibin və ovladəhul mə`suminəl-ə`immətəl isna əşərə 
ni`məl ə`immə və ənnə ma ca`ə bihi Muhəmmədun səlləllahu ələyhi və alihi həqqun və 
ənnəl movtə həqqun. Və sualə munkərin və nəkirin fil-qəbri həqqun Vəl bə`sə həqqun 
vənnuşurə həqqun vəssiratə həqqun, vəlmizanə həqqun. Və tətayurəl kutubi həqqun, və 
ənnəl cənnətə həqqun, vənnarə həqqun, və ənnassaətə atiyətun la rəybə fiha və ənnəllahə 
yəb`əsu mən fil qubur». 
 
Sonra desin: «Əfəhimtə ya fulan»; və «fulan»ın yerinə meyyitin adını desin və ondan sonra 
desin: 
 
 َتسُم ىِف  َكِءاَيِلوَا َنيَب َو  َكَنيَب ُالله  َفَّرَع ميِقَتسُم طَار ِص ىلِا ُالله  َكَادَه َو ِتِباَثلا ِلوقلاِب ُالله َكَتَّبَث
 ِهِتَمحَر نِم  ٍ رَق
 
 
«Səbbətəkəllahu bil-qovlissabiti və hədakəllahu ila siratin mustəqim, ərrəfəllahu bəynəkə 
və bəynə ovliyaikə fi mustəqərrin min rəhmətih» və sonra desin: 
 
 َك َوفَع  َك َوفَع َّمُهَّللا اًناَهرُب  َكنِم ُهن قَل َو  َكيَلِا ِه ِحوُرِب دَعصاو ِهيَبنَج نَع  َضرَلاا ِفاَج َّمُهَّللَا 

---