Microsoft Word 8 Azerb dili ve edebiyyati bolmesi
III INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
Yüklə 9,57 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- III INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
- Nemətabad, Şəmsabad.
- SƏRBƏST ŞEİR HƏRƏKATININ MEYDANA ÇIXMASI KONTEKSTİNDƏ QƏRB ƏDƏBİYYATININ MÜASİR ƏRƏB POEZİYASINA TƏSİRİ
III INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
831 Qafqaz University 17-18 April 2015, Baku, Azerbaijan Tofiqi. Bu kəndin adı yerli əhalinin həyatında mühüm rol oynamış Tofiq adlı şəxslə bağlıdır. Toponim insan adı bildirən Tofiq sözünə –i şəkilçisinin artırılması yolu ilə yaranmış- dır. Bu şəkilçi adətən toponimlərə artırılaraq sahiblik, mənsubluq mənalarını bildirməyə xid- mət edir. Burada isə şəxs adı bildirən sözə artırılaraq antropotoponim yaratmışdır. Böyük ehti- mal ki, –i şəkilçisi burada da mənsubluq, sahiblik bildirmişdir. Beləliklə, kəndin adının məna- sı “Tofiqə məxsus olan kənd” deməkdir. Davudlu. Digər ərazilərdə olduğu kimi Ağdaşın Davudlu kəndi də antropotoponimlərin yaranmasında geniş şəkildə istifadə olunan –lu 4 şəkilçisi vasitəsilə yaranmışdır. Ölkəmizin digər ərazilərində mövcud olan antropotoponimlərin əksəriyyəti –lı 4 şəkilçisi vasitəsilə yaran- mışdır. Davudlu antropotoponimi də bu sıraya daxildir. Şəkilçi burada səxs adına artırılaraq sahiblik, mənsubluq mənasını ifadə etmişdir. Toponimin mənası “Davuda məxsus olan kənd” deməkdir.
nin həyatında nə kimi rol oynaması məlum deyil. Güman etmək olar ki Zeynəddin ərəblər dövründə Ağdaşda olmuş və bu kəndin salınmasında iştirak etmişdir. Zeynəddin antropotopo- niminin əsas xüsusiyyətlərindən biri budur ki, Bu kənd adının yaranmasında heç bir qram- matik ünsür iştirak etməmişdir. Yəni, şəxs adı təklikdə antropotoponimlik xüsusiyyəti daşıyır. Bu cür antropotoponimlərə elliptik antropotoponimlər deyilir. Yəni burada heç bir topofor- mant işlənməmişdir və ya ixtisar edilmiş və dildə bu cür qalmışdır. Ağdaş ərazisində bu cür toponimlərə geniş rast gəlinir. Onlardan Mürsəl, Xosrov, Mə- şəd adlı kəndlər də elliptik topoim hesab olunur. Yəni bu antropotoponimlər də heç bir qrammatik göstərici olmadan və topoformantsız işlədilmişdir. Onomastik vahidlərdə bu cür hallara az rast gəlindiyi üçün belə güman edilir ki, vaxtilə bu toponimlər şəkilçili olmuş və ya topoformantla işlənmiş, lakin sonradan dəyişikliyə uğramış və elliptik formaya düşmüşdür. Nemətabad, Şəmsabad. Bu kənd adları antropotoponim olmaqla yanaşı, digər ərazilərdə geniş yayılmış “abad” topoformantı vasitəsilə yaranmışdır. Bildiyimiz kimi abad topoformantı ən çox şəxs adlarına qoşularaq müxtəlif məzmunlu toponimlərin yaranmasında iştirak edir. Ağdaş ərazisindəki Nemətabad və Şəmsabad antropotoponimləri də bu sıraya daxildir. Burada Nemət və Şəms şəxs adlarını ifadə edir. Abad topoformantı isə bu adların sonluğuna qoşularaq antropotoponim yaratmışdır. Abad topoformantı əsasən memorial xarakterli toponimlərin yaranmasında iştirak edir. Buna görə də Nemətabad və Şəmsabad memorial xarakterli antropotoponim hesab olunur. Əmirmahmud. Ağdaş ərazisində yerləşən bu kənd adı maraqlı qrammatik quruluşu ilə diqqəti cəlb edir. Belə ki, kəndin adı iki hissədən ibarətdir: əmir və mahmud sözlərindən. Burada maraqlı məqam odur ki, antropotoponimlər adətən şəxs adı bildirən sözün sonuna topoformant və ya şəkilçi artırmaqla düzəlir. Lakin bu toponimik vahid titul bildirən sözlə şəxs adının birləşməsi nəticəsində yaranmışdır. Antropotoponimin digər bir fərqli xüsusiyyəti də odur ki, burada da heç bir qrammatik göstərici, şəkilçi və topoformant iştirak etməmişdir. Göründüyü kimi Ağdaş ərazisinin antropotoponimləri qrammatik quruluşuna görə maraqlı xüsusiyyətləri ilə diqqəti cəlb edir. Bu antropotoponimlərin arasında elliptik formada olanlarla yanaşı, müxtəlif şəkilçi və topoformantlar vasitəsilə yarananlar da vardır. Bu antro- potoponimlərin istər mənşə baxımından, istərsə də qrammatik quruluş baxımından araşdırıl- ması xüsusi əhəmiyyətə malikdir. Çünki, toponimik tədqiqat həm tarixi baxımdan, həm də dil- çilik baxımından önəm kəsb edir. Buna görə də onomastik vahidlərin zənginliyi ilə seçilən öl- kəmizin hər bir ərazisinin toponimlərinin araşdırılması və tədqiqatı mühüm əhəmiyyətə malikdir.
III INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
832 Qafqaz University 17-18 April 2015, Baku, Azerbaijan SƏRBƏST ŞEİR HƏRƏKATININ MEYDANA ÇIXMASI KONTEKSTİNDƏ QƏRB ƏDƏBİYYATININ MÜASİR ƏRƏB POEZİYASINA TƏSİRİ Kamil ŞƏRİFOV AMEA-nın Z.M.Bünyadov adına Şərqşünaslıq institutu kamil_sharif@mail.ru AZƏRBAYCAN
Tənqidçilər XX əsrin ilk yarısında ərəb şeiri tarixinin davamlı təcrübə və sınaq tarixi ol- duğunu deyirlər. Onlar modern ərəb ədəbiyyatının inkişafının ilk mərhələsi hesab edilən 1948- ci il və 1967-ci il müharibələri arasındakı dövrü bu təcrübə və sınaq tarixinin təbii davamı ola- raq qəbul edirlər. II Dünya müharibəsindən sonra ərəb ölkələri və Qərb arasında mədəni-ədəbi əlaqələrin möhkəmlənməsi, ədəbi birlik və assosiasiyaların yaradılması, marksizm, ekzistensi- alizm kimi ideologiyaların, fəlsəfi görüşlərin yayılması, qəzet və jurnal səhifələrində tərcümə hərəkatının daha da intensivləşməsi və ən nəhayət, Qərb ədəbiyyatının görkəmli nümayəndə- lərinin ərəb yazıçı və şairlərinə təsiri ərəb ədəbiyyatının inkişafını şərtləndirən ən mühüm amillər idi. Qərb ədəbiyyatının ərəb poeziyasına təsiri əsas etibarilə özünü ideya-məzmunda, ictimai- fəlsəfi, etik-əxlaqi məsələləri önə çəkməsində və şeir dilinin, ifadə tərzinin yeniliyində və klassik qəliblərin sındırılmasında göstərmişdir. Ötən əsrin ortalarından başlayaraq Qərbin modernist şairlərinin yaradıcılıq nümunələrinin, xüsusilə də Tomas Eliotun (1888-1965) poeziyasının böyük bir hissəsinin və tənqidi esselərinin ərəb dilinə tərcümə edilərək Beyrutda "əl-Ədəb" və "əş-Şiir", Qahirədə isə "Ədəb" və "əl-Məcəllə" kimi jurnallarda yayımlanması gənc ərəb şairlərinin yeni tanış olduqları ingilis şairinin yaradıcılığına olan marağını artırdı. Zaman keçdikcə, bu təsir Bədr Şakir əs-Səyyab, Nazik əl-Məlaikə, Əbdülvəhhab əl-Bəyyati, Salah Əbdussabur, Abdulmuti əl-Hicazi, Fədva Tuqan, Adonis, Nizar Qəbbani, Orxan əl- Müyəssər, Xəlil Havi kimi gənc ərəb şairlərinin yazı manerasında, üslubunda, bədii forma və zövq əlvanlığında qabarıq şəkildə özünü göstərməyə başladı. Bütün bunları biz onların seyrçilikdən uzaq şəkildə hadisələr ətrafında təfərrüata varmalarında, mifoloji obrazlılığa və sufi motivlərinə meyil etmələrində və poeziyalarını yeni yaranmış "sərbəst şeir" (bəzən də mənsur qəsidə) forması üzərində kökləmələrində görə bilərik. Bəzi tənqidçilər hətta T.Eliotun "Biyaban" ("The waste land") poemasını ərəb poeziyasında meydana çıxmış yenilikçi hərəkatı başa düşmək üçün müəyyən mənada açar hesab etmişlər. Nazik əl-Mələikə, Bədr Şakir əs-Səyyəb, Əbdülvəhhab əl-Bəyyati, Şazil Taqa, Bülənd Heydəri, Müzəffər ən-Nəvvab kimi iraqlı şairlər sərbəst şeirin iraqlı baniləri və öncülləri kimi tanınsalar da, Suriyada Adonis, Nizar Qəbbani, Əli ən-Nasir, Orxan əl-Müyəssər, Livanda Yusuf əl-Xal, Xəlil Havi, Misirdə Əbdulmuti əl-Hicazi, Salah Əbdussabur, Fələstində Mahmud Dərviş, Muin Bsisu kimi onların davamçıları olan novator şairlər də heç də sərbəst şeirin inkişaf etdirilməsində onlardan geri qalmamış və ərəb poeziyasında bu formanın möhkəmlənməsində və yayılmasında uğurlu addımlar atmışlar. Sərbəst şeirə və bu formada yazılan poetik nümunələrə nəzər saldığımız zaman, ərəb şa- irlərinin Qərb ədəbiyyatından təsirləndiyini görürük. Əlbəttə, Qərb ədəbiyyatından ilham alan bu gənc şairlər əvvəlcə klassik qafiyə quruluşundan, əsrin ruhuna yad olan yersiz və arxaik sözlərdən uzaqlaşdılar. Sonra onlar həyatın nəbzini tutan mövzulara, xalqın ruhuna və aşağı təbəqələrin problemlərinə biganə olmayan canlı, real təcrübələrə tərəf yönəldilər. Bütün bu amillərlə yanaşı şeirlərində olan yeni məzmun, sadə, axıcı dili və başqa müasir keyfiyyətlər modernist şairləri həm ədəbi çevrələrdə, həm də cəmiyyətdə məşhurlaşdırdı. Qeyd etməliyik ki, "sərbəst şeir" hərəkatı da özündən əvvəlki başqa hərəkatlar kimi nöq- sandan və eyiblərdən də xali deyildi. Modernist şeirin istər dəstəkçilərinin, istərsə də əleyhdar- Yüklə 9,57 Mb. Dostları ilə paylaş:
|