Pol is düRÜstlüYÜ haqqin da vəSAİT

•
 
Xüsusi taktiki d
əstələr və hədsiz güc. 
•
 
Narkotikl
ə mübarizə dəstələri və narkotik alıb satanlar, dəllalların dələ-
duzlu
ğu. 
•
 
Polis m
əlumat bazası və rəsmi informasiyadan sui-istifadə
225
.  
 
Analizl
ər,xüsusi nümunələrin  və  ya  problemli sahələrin yaratdığı  nəticələrə  diqqətli 
olma
lıdır.  Qiymətləndirmə  prosesi nəticəsində  müəyyənləşdirilən problemlərin törətdiyi 
z
ərər və həmçinin, bu problemlərin yaratdığı cari risklər uyğun müdaxilələr hazırlamaq 
m
əqsədilə işarələnməlidir.  
“N
əticələr”  dedikdə  operativ nəticələr nəzərdə  tutulur,lakin təşkilatın  ictimai duruşu 
(legitimliyi) ba
xımından da nəzərdə tutulur.Legitimlik yaxşı polisliyin önəmli ölçüsüdür. 
O,polisl
ərin fəaliyyətinə ictimai dəstəyin dərəcəsini nəzərdə tutur. Korrupsiyaya və digər 
sui-istifad
ə formalarına fəal qoşulan polis xidmətləri,yüksək dərəcədə ictimai etibarsızlıq 
v
ə əməkdaşlıqdan imtina ilə qarşılaşacaqlar.Polis korrupsiyası riskləri və zərərli amilləri-
nin strateji qiym
ətləndirməsi, davam edən ictimai etibarsızlığın törətdiyi nəticələri nəzərə 
alma
lıdır.  
İctimai legitimlikdən əlavə,polis korrupsiyasının başqalarına gətirdiyi zərərli nəticələ-
r
ə diqqəti yönəltmək islahat səylərinə dəstək yığmaq üçün faydalıdır. Bu cür mənfi nəti-
c
ələrin sənədləşdirilməsi müsbət dəyişikliyə mane olan və ya dəstək verən mühüm siyasi 
qüvv
ələrə təzyiq etmək üçün əsas yaradır.  
Mövcud anti-korrupsiya önl
ənməsi və nəzarət strategiyalarının miqyası və səmə-
r
əliliyi 
T
əşkilat daxilində  önləyici mexanizmlərin səmərəliliyinin analizinə,  uyğun  məlumat 
toplanma
sı vasitəsilə nail olmaq olar. Birinci addım bu mexanizmlərin nədən ibarət oldu-
ğunu müəyyənləşdirməkdur. Bu təşkilatiın strukturlarının,uyğun qanunların və təlimatla-
rın,illik hesabatların və digər daxildə dərc olunan sənədlərin işlək hala gətirilməsi ilə edilə 
bil
ər.Sənədləşmələr mümkün olmadıqda və ya aydın olmadıqda müsahibələr bütöv şəkli 
ba
şa çatdırmağa kömək edər. 
S
əmərəliliyi yoxlayarkən,polis xidmətinin illik hesabatının özü bü cür növ informasiya 
ver
ə  bilər.Digər rəsmi mənbələr,məsələn,ombudsman hesabatı  və  anti-korrupsiya və  ya 
izl
əmə orqanlarının hesabatları bu mərhələdə çox mühüm potensial mənbələrdir. Müsahi-
b
ə  edilmiş  və  ya sorğulanmış  polis işçilərindən  və media xəbərlərindən  və  başqa  qeyri 
r
əsmi məlumat mənbələrindən  alınan məlumatları da daxill etmək əhəmiyyətlidir. 
311 

---

İndiki önləyici və daxili nəzarət mexanizmlərinin səmərəliliyinin analizi anti-korrupsi-
ya s
əylərində strategiya inkişaf etdirmək üçün vacibdir,çünki o, prosedurların harada yax-
şı(və ya pis) işlədiyini və nələrin dəyişməsinə ehtiyac olduğunu və ya bu prosedurların 
gücl
ənməsi üçün nələrin əlavə edilməsinin lazım olduğunu müəyyənləşdirməyə əsas ha-
zırlayır. (əlavə məlumat üçün 5-ci Fəsilə baxın). 
Mümkün islahat strategiyala
rı və metodları  
Riskl
ər,təhlükələr və onların nəticələri haqqında məlumatları analiz edərək,strateji qiy-
m
ətləndirmə daha sonra dəyişim üçün istiqamət verməyə və o istiqamətdə hərəkət etmək 
yolla
rını təmin etməyə çalışır. Anti-korrupsiya qiymətləndirməsində,dəyişim üçün geniş 
istiqam
ət tam aydın olacaq. Amma ora necə çatmaq çox zaman tam aydın olmayacaq. 
S
əmərəli anti-korrupsiya mexanizmləri axtaran zaman müxtəlif məsələlərə baxılmalı-
dır.  

 
Təşkilat daxilində indiyə qədər istifadə olunan anti-korrupsiya metodları 
ola bi
lər və onlar xidmətin digər sahələrində də tətbiq oluna bilər. Uyğun şəkildə 
dəyişdirilərək onların tətbiq sahəsinin uzadılması həyata keçirilən ola bilər. Audit 
praktikala
rının,  maliyyədən  başlamış  polis  fəaliyyətinin digər  sahələrinə  doğru 
genişləndirilməsini  nümunə göstərmək olar.  
 

 
Çox  sayda inki
şaf etməkdə olan və münaqişə sonrası ölkələrdə islahata 
cəhd edərkən, inkişaf etmiş ölkələrin ”ən yaxşı praktikalarının” sadəcə qəbul edil-
məsi çox zaman həyata keçirilə bilməyən və davamlı olmayan metodlarla nəticə-
lənəcək və uğursuz olacaq. Hər hansı ölkənin və ya qurumun özəl şəraitinə uyğun 
olaraq, 
uğurla  nəticələnmək  perspektivi olan variantların  baxılmasına üstünlük 
veril
məlidir. Məsələn,müşahidə praktikalarına fokuslanmaq daha praktiki olardı, 
nəinki müxtəlif  mənbələrdən  alınmış  məlumatların  müqayisəsindən  asılı  olan 
yeni kompyut
erləşdirilmiş öncədən xəbərdarlıq sisteminin tətbiq edilməsi. Bu cür 
çox hallarda,sonuncu  ya
xın müddət üçün yerinə yetirilə bilməyən ola bilər və yə-
qin ki,
hətta uzun müddətə də yox. 

 
Müx
təlif  mühit və problemlərə baxmayaraq,polis xidmətləri hələ də bir-
birin
dən  öyrənə  bilər.  Baxilnan metodların  baha başa  gəlmədiyi hallarda  və  ya 
onla
rın yerinə yetirilməsi çətin olduğu hallarda bu xüsusilə həqiqətdir. Təkmilləş-
diril
miş  müşahidə  praktikalarını  və  daxili  xəbərçi sxeminin qurulmasını  burada 
nümu
nə kimi göstərmək olar. Çünki onların heç biri həyata keçirilmək üçün küt-
ləvi pul axıdılması və ya texnologiya tələb etmir.  
 
 
312 

---

Qiym
ətləndirmə prosesindən hansı cür nəticə gözləmək olar?  

 
Proses bir növü istifa
də olunan məlumat bazası toplanması metodlarının 
toplusun
dan təşkil olunan rəsmi hesabatdan, məlumat bazası analizinin nəticələ-
rin
dən və baxılan sahədə polis fəaliyyətini düzəltmək və ya təkmilləşdirmək üçün 
nə edilə biləcəyi haqqında seriya tövsiyələrdən ibarət olur.   

 
Polis korrupsiya
sı ilə əlaqədar,təşkilat daxilindəki xüsusi zəif nöqtələri və 
həmçinin korrupsiyalı davranışları yaradan polisin çalışdığı mühitdəki səciyyəvi 
elementləri müəyyənləşdirmək üçün analizlər edilir. 

 
 Hesabat, 
həmçinin,cari risk zonasında riskləri azaltmaq üçün polis əmə-
liyyatla
rının yenilənən sahələri üzrə təkliflər verə bilər. 
 
Ha
şiyə 2: Yol polisi və korrupsiya  
Yol  polisi  v
ə  korrupsiya ilə  xüsusilə  böyük problemli olan ölkədə  bu  işin,məsələn, 
başqa təşkilatlara verilməsi təklif oluna bilər. Əgər bu iş praktiki və ya siyasi baxımdan 
yerin
ə yetirilə bilən olmasa,hesabat,həmən polis işçilərinin daha yaxından nəzarətini töv-
siy
ə edə bilər və ya yol polisi idarəsinin fərqli birlik kimi ləğv olunmasını tövsiyə edə bi-
l
ər və onların adi polis birlikləri ilə qovuşmasını təklif edə bilər. 
 
 
Hesabat  n
ə  edilə  bilər  və  nə  edilməlidir haqqında reallığa  söykənməlidir.  Onlar  hər 
han
sı  xüsusi qiymətləndirmə  strukturunda nəyə  nail olmağın  sərhədlərini  və  nəticədə 
mümkün islahat sah
ələrini müəyyən edərək müxtəlif qüvvələr haqqında dəqiq düşünməli-
dirl
ər. Tövsiyələr əldə olan sübutlar əsasında hazırlanmalıdır, nəinki sadəcə işlərin yaxşı-
la
şacağına ifadə olunan ümidlə. 
Strateji qiym
ətləndirmələr təşkilati dəyişiklik üçün istiqamət və məqsədlər müəyyən-
l
əşdirməlidir,lakin onlar praktiki,nail oluna bilinən addımlarla müşaiyət olunmalıdır.Ba-
ca
rıq  qurma tədqiqatlarının  təsdiq etdiyi kimi,köklü dəyişikliklər  bir gecə  içində  əldə 
olunmur. Real,uzunmüdd
ətli dəyişiklik tez-tez çox illər və ya onilliklər tələb edir.Dəyişi-
min apar
ıcı qüvvəsini saxlamaq üçün, yaxşı strateji qiymətləndirmə yaxın müddətli məq-
s
ədlər üçün tövsiyələrı əhatə edəcək;ondan ötrü ki,islahatın gətirdiyi faydalar uzun müd-
d
ətə uzanmasın.   
Nümu
nə 1: Yeni istiqamətin müəyyənləşdirilməsi-Serbiyanın gələcəyə baxış 
sənədi 
Polis xidm
ətinin hansı istiqamətdə getdiyi haqqında ümumi strateji ətraflı planla, strat-
eji qiym
ətləndirmənin nəticəsinin biri kimi mühüm dəyişikliyə apara bilər. Serbiyada apa-
rılan polis islahatı zamanı,bu cür “plan” –a cəhd edildi və gələcəyə baxış sənədi yaradıldı.   
Bu ba
xış sənədi “polislik işinin Serbiyada
226
 üzl
əşdiyi problemlərə açıq daxili nöqteyi 
313 

---