Pol is düRÜstlüYÜ haqqin da vəSAİT

iştirakın gətirdiyi nisbi gəlir ilə,yol polisinin xidməti zamanı alınan rüşvətin müqayisə-
si,bu amil
ə baxmağın nə qədər əhəmiyyətli olduğuna nümunədir.   
Yuxa
rıda sadalanan bu üç amil təşkilat daxilində və digər uyğun təşkilatlardan keçmiş 
t
əçrübəni öyrənmək baxımından məqsədəuyğundur. Polis xidmətinin dürüstlük mədəniy-
y
ətinin vəziyyəti bir  neçə vasitələrlə ölçülə bilər,o cümlədən,edilən şikayətlərə necə ba-
xılması ilə, daxili nəzarət işləri və idarəetmə strukturlarına rəhbərlik ilə və polisin tutduğu 
yer v
ə ona ictimaiyyətin etibarı ilə bağlı aparılan sorğularla. 
Cədvəl 1: Mümkün polis korrupsiyası risk qiymətləndirmə matrisası 
 
Riskl
ər 
Riskin m
ən-
b
əyi 
Riskd
ən gə-
l
ən təsir 
Riskin 
Müm-
künlüyü  
Riskin cid-
diliyi 
Polis t
əşkilatına 
qar
şı 
Siyasi Kor-
rupsiya 
Poli
sin adına 
z
ərər;polisin ruhu-
na t
əsir;mülki hü-
quq m
əsuliyyəti 
Yüks
ək 
Yüks
ək  
Po
lis işçilərinə 
qar
şı 
Kiçik kor-
rupsiya 
Ictimai ina
mın 
itirilm
əsi; səmə-
r
əsiz polis xid-
m
ətləri;cinayət və 
ya intizam ölçü-
l
ərinə məsuliyyət 
Yüks
ək  
Orta 
Polisl
ərə işləyən  
ictimaiyy
ət  
nümay
əndələri-
n
ə qarşı 
(x
əbərçilər,şa-
hidl
ər, 
şübhəlilər) 
Qorxutma 
Əməkdaşlığın 
itirilm
əsi 
Yüks
ək  
Ciddi 
Polis korrupsi-
ya
sının qurban-
la
rı 
Kiçik kor-
rupsiya 
Əməkdaşlığın 
v
ə polisə ina-
mın itirilməsi  
Yüks
ək  
Orta 
Əhali 
Polis q
əddar-
lığı 
K
əşfiyyatla 
t
əmin etmək 
uğursuzluğu 
Orta  
Orta 
Höküm
ət 
Siyasi kor-
rupsiya 
Maliyy
ə itkisi; 
ad-sa
nın itirilmısi 
Orta  
Yüks
ək  
Öz
əl biznes 
Rüşvət 
Biznesl
ə məş-
ğul olmağın ma-
liyy
ə itkiləri 
Orta 
Aşağı 
316 

---

Bu 
əsas matrisadır. Ehtiyac və şəraitdən asılı olaraq təklif edilən kateqoriyalar genişlə-
n
ə bilər və ya forması dəyişə bilər. Məsələn,polis təşkilatı daxilində daha çox differensia-
siya aparmaq üçün “riskl
ər” kateqoriyasında genişlənmə aparmaq mümkün olardı. 
 Polis xidm
ətində risk qiymətləndirməsi üçün müxtəlif yanaşmalar vardır. 3-cü Haşiyə 
narkotik qanununun t
ətbiqi ilə bağlı risklərə yönəlmiş Avstralia nümunəsini göstərir.. 
Ha
şiyə 3: Narkotik qanununun tətbiqində risk qiymətləndirməsi
228
 
Arzu X inam = niyy
ət 
 
Resurslar X bilik = qabiliyy
ət 
 
Niyy
ət X qabiliyyət = təhlükə ehtimalı 
 
T
əhlükə ehtimalı X nəticələr/zərər = RISK 
 
 
3.1.3. 
Təhsil müdaxilələri: təlim ehtiyacları qiymətləndirməsi 
T
əlim ehtiyacları qiymətləndirməsi (TEQ)  adətən(baxmayaraq ki,həmişə yox) hər bir 
təlim cəhdindən öncə baş verən addımdır.O, kadrların təliminin tələb olunan sahələrinin 
ha
zırlanmasına və təşkilati dəyişikliyi hədəf alan uyğun təlim proqramının hazırlanmasına 
imkan verir. TEQ -siz apa
rılan təlim, vaxt və resurs israfçılığı riskini yaradır. TEQ -nin 
əhatə etdiyi və onun aparılma yolları aşağıda təsvir olunur. 
 
Ha
şiyə 4: Etik təlimin məqsədi 
‘
İstənilən etik təlimi proqramı iki nəticəyə nail olmağa yönəlməlidir:proqramlar,işti-
rak
çılara zəruri dəyişim prosesi başlamaq üçün fərdi qabiliyyətlər verməli və nəyə görə 
bu islahatla
rın lazımlı və mümkün olduğu haqqında  iştikakçıların təsəvvürünü möhkəm-
l
ətməlidir”
229
. 
 
TEQ-nin apa
rılması aşağıdakıları aydınlaşdırmaq üçün faydalı olar
230
: 

 
T
əşkilati məqsədlər və o məqsədlərə nail olmaq üçün təşkilatın səmərəliliyi. 

 
Işçilərin təcrübəsi ilə  səmərəli  iş  üçün tələb olunan təcrübələr arasında 
boşluqlar və ya fərqlər 

 
T
əlim vasitəsilə həll oluna bilməyən problemlər 

 
T
əlim və hazırlıq tədbirlərinin baş verməsi üçün şərtlər. 
 
317 

---

TEQ apa
rılması həmçinin baza ilə təmin edir və onun fonunda sonralar təlim proqra-
mının səmərəliliyi qiymətləndirilir.  
Ehtiyacla
rı  müəyyən etməkdən ötrü,müxtəlif mənbələrdən məlumat toplamaq üçün 
cürb
əcür metoddan istifadə oluna bilər. Buraya sorğu anketləri,müsahibələr,görülən işlə-
rin d
əyərləndirilməsi,  müşahidələr,testlər,fokcus qrupları,sənədlərin gözdən keçirilməsi 
v
ə məsləhət komitələri daxildir. Ictimaiyyətin nümayəndələrindən və həmçinin polis və 
dig
ər hökümət rəsmilərindən və ekspertlərdən təlim ehtiyacları sahələri haqqında infor-
masiya toplamaq fayda
lı olardı. Məsələn,əgər hesab olunur ki,yol polisi korrupsiyaya bu-
laşmışdır,o zaman sürücülərə və digər yoldan istifadə edənlərə yaxınlaşmaq lazımdır.. 
TEQ bütövlükd
ə təşkilata,tapşırıqlara və ya fərdlərə fokuslana bilər.Sistemli polis kor-
rupsiya
sı probleminin çox sayda ölkələrdə mövcudluğuna görə və bu cür korrupsiyanın 
ya
şamasının və ciddiliyinin təşkilati mədəniyyətlə geniş izah edildiyi yerlərdə,uyğun qiy-
m
ətləndirmə  təşkilati səviyyədə  baş  verməlidir  və  həmçinin,  tapşırıqlara  və  fərdlərə  də 
ba
xılmalıdır. 
Tap
şırıqların analizi də faydalıdır
231
  v
ə yaxşı tapşırıq analizi aşağdakıları aydınlaşdırır: 

 
Yerin
ə yetirilməli tapşırıqlar 

 
Tap
şırıqların yerinə yetirilməsi üçün şərtlər 

 
Nec
ə və nə zaman tapşırıqlar yerinə yetirilir 

 
Işin tələb olunan keyfiyyət və kəmiyyəti 

 
Tap
şırıqları yerinə yetirmək üçün təcrübə və bilik 

 
Harada v
ə necə bu təcrübələr daha yaxşı qazanılır.  
 
TEQ ba
şa çatan kimi,növbəti addım təlim təklifini hazırlamaqdır.Bu təklif təlimi əsas-
lan
dırmalı və bu təlimdən gözlənilən nəticələr,kimlərin təlim keçəcəyi və təlim olmazsa 
onun mümkün n
əticələri açıqlanmalıdır. 
3.1.3.1. 
Fayda
lı ola biləcək səciyyəvi vasitələr və metodlar  
Burada müzakir
ə olunan metodlar strateji qiymətləndirmə məqsədləri üçün və təlim müda-
xil
ələri üçün,xüsusilə də təlimin verilməsi və seminarların aparılması baxımından faydalı ola 
bil
ər. Aşağıda göstərildiyi kimi,bir çox metodlar hər iki məqsəd üçün rol oynayır.. 
Vasit
ələr aşağıdakı elementlərə uyğun olaraq acıqlanacaq:  

 
Nəyə görə(məqsəd).  

 
Nə (vasitənin təqdimatı).  

 
Necə(istifadə etməli).  

 
Kim (
iştirakçılar).  

 
Nə zaman(bu vasitəyə isnad).  

 
Harada (han
sı kontekstdə vasitə ən yaxşı istifadə olunur)
232
. 
318 

---