Ġsraġl elyazov elxan həSƏNLĠ leyla həSRƏtova

4.5. Yolun üst quruluĢu 
Yolun üst quruluşunun elementləri və onların vəzifələri.
Yolun üst 
quruluĢu qatarların hərəkətini istiqamətləndirməklə bərabər, təkərdən aldığı 
yükü alt quruluĢa ötürür. Yolun üst quruluĢu konstruksiya kompleksindən 
ibarət olmaqla ballast qatını, Ģpalı, relsi, rels bərkidicilərini, əksqovucuları, 
yol dəyiĢənləri, kar kəsiĢmələri, körpü və ötürücü tirləri özündə birləĢdirir. 
Rels Ģpala bərkidilərək rels-Ģpal çərçivəsini yaradır. Rels-Ģpal çərçivəsi 
manqa Ģəklində torpaq yatağının üzərində olan ballast materiallarının 
səthinə otuzdurulur (bax Ģəkil 4.4.). Ballast qatının qalınlığı və Ģpallar arası 

---

məsafə elə olmalıdır ki, torpaq yatağına olan təzyiq normadan artıq olmasın 
və elastiki çökmə təmin olunsun. P=80 kPa
Dəmir yolunda xoĢagəlməz amilləri (atmosfer çöküntüləri, külək, 
temperatur dalğalanmaları və s.) aradan qaldıran yolun üst quruluĢu daha 
möhkəm, dayanıqlı, uzunömürlü və iqtisadi cəhətdən səmərəli olmalıdır. 
Yolun üst quruluĢunun tipi onun sinfindən asılı olub, yük gərginliyinə görə 
təyin olunur. Yolun üst quruluĢunun tipi həm də yük və sərniĢin qatarlarının 
buraxıla bilən sürətindən asılıdır. Yük gərginliyinə görə bütün yollar B-E 
hərfləri ilə iĢarə olunan 5 qrupa və buraxıla bilən sürətə görə rəqəmlərlə
iĢarə olunan 7 kateqoriyaya bölünürlər.
Yol kateqoriyasının və qrup birləĢmələrini özündə birləĢdirən siniflər cədvəl 
4.4-də verilir. SərniĢin qatarlarının hərəkəti üçün müəyyən olunmuĢ yollarda 
hərəkət sürəti 140 km/saatdan çox olarsa belə yollar sinifdənkənar yol hesab 
olunur. Belə yolların düzülməsi və onların xidməti xüsusi texniki Ģərtlərə 
uyğun aparılır. 
Yolun mənsubiyyəti uyğun olaraq sinif, qrup və kateqoyiyası rəqəm və 
hərflər birləĢməsindən ibarət olaraq göstərilir: birinci rəqəm-yolun sinfi, 
ikinci iĢarə-yol qrupu, hərfdən sonrakı rəqəm üçüncü iĢarə isə 
kateqoriyasını bildirir. Misal üçün, 3V4 iĢarəsində yol 3-cü sinfə, V-
qrupuna və 4-cü kateqoriyaya aiddir.
Qatarları 40 km/saat və ondan çox sürətlə birbaĢa buraxan qə- 
bul-göndərmə və digər stansiya yolları və eləcə də hərəkət sürəti 40 
km/saatdan çox olan dalan yolları və təpə yolları 3-cü sinfə aid edilir. 
Qatarları müəyyən olunmuĢ 40 km/saat sürətlə birbaĢa buraxmayan stansiya 
yolları və həmçinin təhlükəli yüklə hərəkət vasitələrinin hərəkəti üçün 
nəzərdə tutulan xüsusi yollar və 40 km/saat sürətli çeĢidləmə yolları 4-cü 
sinifə aid edilir. Digər qalan stansiya yolları və dalan yollar isə beĢinci 
sinifə aid edilir.