Kəskin appendisit
Diaqnoz
Kliniki əlamətlər kəskin appendisitə işarə edirsə, cərrahi müdaxilənin gecikdirilməməsi üçün əlavə
müayinələr aparılmalıdır.
[29]
ABŞ-da appendisitə işarə edən abdominal ağrı ilə təcili yardım şöbəsinə
müraciət edən əksər hamilə olmayan xəstələrin qarın boşluğu və çanağının KT müayinəsi keçirilir. Bu
praktika digər ölkələrdə dəyişə və KT müayinəsinin olub-olmamasından asılı ola bilər.
Palpasiya olunan abdominal kütləsi olan xəstələrin ultrasəs müayinəsi və ya KT müayinəsi olmalıdır.
[30]
İkimənalı kliniki nəticələri olan xəstələrdə, qarın boşluğunun ultrasəs və ya KT ilə aşkarlayıcı müayinəsi
keçirilməlidir.
[31]
Əməliyyat öncəsi aşkarlayıcı müayinə,
xüsusilə, qadın və uşaqlar üçün faydalı ola
bilər.
[32]
[33]
KT müayinəsinin appendisitin diaqnostikasında ultrasəs müayinəsinə nisbətən daha həssas və spesik
olmasına baxmayaraq,
[34]
[35]
ultrasəs müayinəsinin keçirilməsi daha asandır, daha sürətlidir və
yataqda icra edilə bilər.
[36]
Uşaqlarda, KT ilə müqayisədə radiasiyaya məruzqalmanı azaltmaq üçün,
ultrasəs müayinəsinə üstünlük verilə bilər.
[33]
Əgər ultrasəs müayinəsində normal və tam uzunluğa
malik soxulcanabənzər çıxıntı (appendiks) aşkarlanırsa, o zaman kəskin appendisit istisna edilə bilər.
Lakin bu, nadir hallarda baş verir və ultrasəs müayinəsinin ən böyük rahatlığı odur ki, o, abdominal
ağrının digər səbəblərini aşkar edir.
[37]
Appendikulyar KT müayinəsi kəskin appendisit üçün ilkin diaqnostik sınaq kimi getdikcə daha tez-tez
istifadə edilir və ABŞ-da rutin olaraq kəskin appendisit əlamətləri ilə təcili yardım şöbəsinə müraciət
edən xəstələrin KT müayinəsinin icrasına dair göstəriş verilir.
[32]
Belə bir fərziyyə var ki, KT müayinəsi
atipik təzahürləri olan xəstələr üçün selektiv
olaraq istifadə edilməlidir, çünki cərrahiyyənin gecikməsi
appendikulyar perforasiya ehtimalını artırır.
[29]
Müayinə protokolları regionlar arasında dəyişə bilər və
xəstələr yerli xəstəxana təlimatlarından istifadə etməlidirlər. Peroral kontrast verilən və ya verilməyən,
venadaxili kontrastla gücləndirilmiş KT müayinəsinin həssaslığı 100%, qeyri-venadaxili kontrastla
gücləndirilmiş KT müayinəsinin həssaslığı isə 92%-dir.
[38]
[39]
[Fig-2]
Hamilə qadınlarda appendisit əlamətləri varsa, soxulcanabənzər çıxıntının (appendiks) müəyyən edilməsi
üçün qarın boşluğunun sonoqramması icra edilməlidir. Sonoqram müayinəsinin nəticəsi əsassızdırsa,
qarın boşluğu MRT-si (xüsusilə hamiləliyin erkən dövründə) və ya KT müayinəsi icra edilməlidir.
[22]
Digər səbəblərin istisna edilməsi üçün sınaqlar
Mümkün sidik yolu infeksiyası və ya böyrək kolikasının istisna edilməsi üçün sidik analizi icra
edilməlidir. Reproduktiv yaşda və cinsi fəal olan qadınlar sidiklə hamiləlik testi verməlidirlər.
Risk faktorları
Zəif
6 aydan çox ana südü ilə qidalanma
• Müəyyən mikrobioloji orqanizmlərə qarşı immun reaksiyaya təsir edir. 6 aydan çox ana südü ilə
qidalanan uşaqlarda kəskin appendisitin insidentliyi, 6 aydan az ana südü ilə qidalanan uşaqlara
nisbətən daha yüksəkdir.
[14]
[15]
DİAQNOZ
BMJ Qabaqcıl Praktika mövzusunun bu PDF sənədi ən son olaraq yenilənmiş internet variantına əsaslanır: Nov 13, 2017.
BMJ Qabaqcıl Praktika mövzuları müntəzəm olaraq yenilənir və mövzuların ən son variantı
buradan əldə edilə bilər bestpractice.bmj.com .Bu məzmunun istifadəsi bizim qaydalara
müvaqdir İmtina. © © BMJ Publishing Group Ltd 2018. Bütün hüquqlar qorunur.
9
Kəskin appendisit
Diaqnoz
DİAQNOZ
qidada pəhriz liərinin çatışmazlığı
• Qəbizliyə səbəb olduğu bilinir. Kontrollarla müqayisədə, appendektomiya keçirən uşaqların
pəhrizində lif miqdarı daha az idi.
[7]
[16]
Lakin bu nəzəriyyə ziddiyyətlidir.
[17]
fərdi gigiyenanın yaxşılaşdırılması
• Qərb cəmiyyətində kəskin appendisitin daha yüksək insidentliyi yaşayış şəraiti və fərdi gigiyenanın
yaxşılaşdırılması ilə əlaqədar ola bilər.
[18]
• Mədə-bağırsağın normal mikroorasının tarazlığı infeksiyanın qarşısının alınması, həzm və vacib
qidalandırıcı vasitələrin hazırlanması üçün vacibdir.
[19]
Antibiotiklərdən tez-tez istifadə və gigiyena
vəziyyətinin yaxşılaşdırılması məruzqalmaya və/və ya mədə-bağırsağın mikroorasının natarazlığına
səbəb olur, beləliklə, mikrooranın natarazlığı virus infeksiyasına qarşı reaksiyanı dəyişdirə və
appendisitə yol aça bilər.
[20]
siqaretçəkmə
• Passiv siqaretçəkməyə məruz qalan uşaqlarda kəskin appendisitin insidentliyi əhəmiyyətli dərəcədə
daha yüksəkdir.
[21]
Həmçinin, hər gün siqaret çəkən böyüklər arasında kəskin appendisitin
insidentliyi, heç vaxt siqaret çəkməyən böyüklərlə müqayisədə daha yüksəkdir.
[21]
Tarix və müayinə faktorları
Əsas diaqnostik faktorlar
abdominal ağrı (adətən rast gəlinən)
• Sabit mərkəzi-abdominal ağrı daha sonra sağ, aşağı kvadranta keçir. Adətən, hərəkət zamanı
kəskinləşir.
anoreksiya (adətən rast gəlinən)
• Demək olar ki, həmişə kəskin appensiditlə əlaqələndirilən digər vacib simptomdur.
[23]
Anoreksiya
olmasa, kəskin appendisit diaqnozu sual altındadır.
sağ, aşağı kvadrantda həssaslıq (adətən rast gəlinən)
• Klassik əlamət sağ, aşağı kvadrantda həssaslığın olmasıdır (Mak-Burney əlaməti). Xüsusilə
soxulcanabənzər çıxıntı (appendiks) öndə yerləşirsə, təzyiq zəiəyəndə lokallaşmış həssaslıq (Şetkin
Blümberq simptomu) ola bilər. Sol, aşağı kvadrantın sıxılması sağ, aşağı kvadrantda ağrıya səbəb ola
bilər (Rovsinq əlaməti). Qalça-bel əzələsinin (bel əlaməti) dartındığına və ya dartınmış sağ budun
daxili fırlanmasına görə (obturator əlamət) görə, xəstə sol tərəfdə uzanan zaman ağrı başlayır və
tədricən sağ tərəfə doğru keçir.
Digər diaqnostik faktorlar
gənclik və erkən yetkinlik (adətən rast gəlinən)
• Hər hansı yaşda baş verə bilər, lakin daha çox erkən yeniyetməlik dövründə və 40-50 yaş arası rast
gəlir.
ürəkbulanma (adətən rast gəlinən)
• Ürəkbulanma və qusma,
həmçinin, xəstələrin 75%-də rast gəlir.
[23]
10
BMJ Qabaqcıl Praktika mövzusunun bu PDF sənədi ən son olaraq yenilənmiş internet variantına əsaslanır: Nov 13, 2017.
BMJ Qabaqcıl Praktika mövzuları müntəzəm olaraq yenilənir və mövzuların ən son variantı
buradan əldə edilə bilər bestpractice.bmj.com .Bu məzmunun istifadəsi bizim qaydalara
müvaqdir İmtina. © © BMJ Publishing Group Ltd 2018. Bütün hüquqlar qorunur.