Yaşar rzayev
Yüklə 3,32 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 2.1. Millilik məsələsinə baxışlar (N.Berdyayev və başqaları)
____________Milli Kitabxana____________ 210 bildirmişdir: “Azərbaycan xalqının necə bir xalq olduğunu öyrənmək üçün oxucu eyni zamanda onun bədii ədəbiyyatına, romanlarına da müraciət edir və gələcəkdə də edəcəkdir. Romanlarımızda xalqın həyatı hərtərəfli və düzgün əksini tapmalıdır. Bu, romanın vəzifəsidir” (66, 455). Mehdi Hüseyn isə hələ 1945-ci ildə “Yaradıcılıq vəzifələrimiz” adlı məqaləsində yazmışdı: “Vay o sənətkarın halına ki, o, milli formanı milli məhdudluq mənasında anlasın. Vay o sənətkarın halına ki, o, sosialist məzmunu xalqımızın milli həyatından ayrılmaq və uzaqlaşmaq mənasında anlasın” (45, 514). Bədii yaradıcılıqda milli xüsusiyyətlərin öyrənilməsi sahəsində fəallıq əllinci illərin ortalarından etibarən özünü göstərir. Milliliklə ümumbəşəriliyin dialektik vəhdəti, sosialist məzmunla milli forma arasındakı əlaqə, milli xarakter, milli dillərin inkişaf meylləri, milli üslubu şərtləndirən amillər, milli bədii ənənələrin təkamül yolları və s. məsələlər elmi-nəzəri fikirdə yer almağa başlamış, sistemli tədqiqata cəlb edilmişdir. 2.1. Millilik məsələsinə baxışlar (N.Berdyayev və başqaları) ____________Milli Kitabxana____________ 211 XX əsrin görkəmli rus filosofu Nikolay Berdyayevin millilik haqqında fikirləri marksizmdən fərqli olmuşdur. Onun analoji baxışları 1917-ci ildə “Русская мысль” jurnalında verilən “Xalqçılıq şüuru və milli şüur” məqaləsində, 1918-ci ildə çapdan çıxan “Rusiyanın taleyi” kitabında və digər əsərlərində öz əksini tapmışdır. (Bax: 127 və 128 ) . Millilik və bəşərilik anlayışlarına N.Berdyayev dərin və orijinal təhlil yolu ilə münasibətini bildirərkən yazırdı ki, insan bəşər aləminə mücərrəd bir varlıq kimi deyil, milli fərdiyyətçilikdən, milli insan – rus, fransız, alman, yaxud ingilis kimi daxil olur. Milli insanda ümumiyyətlə insanlığın qohumluq cizgiləri ilə yanaşı fərdi-milli cizgilər də vardır. Rusun, fransızın, ingilisin, almanın və dünyanın bütün xalqlarının qardaşlığını və birliyini arzulamaq olar, lakin yer üzündən milli simaların, milli mənəvi tiplərin və mədəniyyətlərin itməsini arzulamaq olmaz. Insan və bəşəriyyət haqqında hər cür millilikdən uzaq olan belə arzu bütün dünyanı dəyərlərdən və zənginliklərdən məhrum etmək istəyi olardı. Mədəniyyət heç vaxt mücərrəd - insani olmamışdır və ola da bilməz. O həmişə konkret-insanidir, yəni millidir, fərdi-xəlqidir və məhz özünün bu keyfiyyəti ilə də ümumbəşəriliyə yüksəlmişdir... Mədəniyyətdə bütün yaradıcılığın üzərində milli dühanın möhürü vardır. Hətta ____________Milli Kitabxana____________ 212 təşəbbüskar, metod yaradan elm dahisi də millidir... Mədəniyyətdə millilik və ümumbəşərilik qarşı-qarşıya qoyula bilməz. Yalnız milli yaradıcılığın zirvələri ümumbəşəri əhəmiyyət daşıyır. N.Berdyayev milləti keçici tarixi funksiya deyil, öz kökləri ilə həyatın sirli dərinliklərinə girən dinamik substansiya hesab edirdi. Millilik varlığın müsbət zənginləşməsidir və onun uğrunda qiymətli bir dəyər kimi mübarizə aparılmalıdır. Milli birlik xalqların həyatında siniflərin, partiyaların və bütün digər keçici tarixi törəmələrin birliyindən dərindir. Hər bir xalq öz mədəniyyəti və milli dairə zəminində yüksək həyat uğrunda mübarizə aparır. Və millilikdən kənarda yaratmaq istəyi çox böyük özünüaldatma olardı...Hətta milliliyin formal inkarı da milli ola bilər. Milli yaradıcılıq düşünülmüş milliçilik deyil, azad və təbii millidir. Milliliyin əqli yolla təyinatlarını göstərmək üçün bütün səylər uğursuzluğa gətirir. Milliliyin təbiəti heç bir rasional – dərketmə əlamətləri ilə müəyyən edilmir. İrq, ərazi, dil, din amilləri milliliyin müəyyənləşməsində bu və ya digər rol oynasa da, onun əlamətləri deyildir. Millilik – mürəkkəb tarixi törəmədir. O, irqlərin və qəbilələrin qan qarışığı, çoxlu torpaq yenidənbölüşdürülmələri nəticəsində formalaşmışdır və ____________Milli Kitabxana____________ 213 bununla da onun taleyi, mənəvi-mədəni prosesləri bağlı olmuşdur, təkrarolunmaz mənəvi siması yaranmışdır. Millilik hər hansı fərdi varlıq kimi sirlidir, mistikdir, irrasionaldır. N.Berdyayev milli şüurun xalqçılıq şüurundan fərqli olması barədə fəlsəfi qənaətlərini də əsaslandırmışdır. O yazırdı: “Xalqçılıq şüuruna görə xalq bütün siniflərin, bütün qrupların, bütün bəşəri şəxsiyyətlərin daxil olduğu böyük bir tam deyil, min illər boyu özünəməxsus həyatı yaşayan, keçmişi və gələcəyi üzvi olaraq bağlanan və heç bir sosioloji təyinatlara məxsus olmayan varlıq, ümumi şəxsiyyətlər deyil; bu şüura görə xalq fiziki zəhmətkeşlərin, kəndlilərin və fəhlələrin, daha çox və daha əvvəl kəndlilərin hissəsi, sosial sinfidir, bütün qalanlar isə xalqdan tökülənlərdir, xalq həyatından ayrılanlardır” (128). Xəlqilik isə sinfə mənsubiyyətdən, həyatın maddi şəraitindən asılı deyildir, xəlqilik təmiz mənəvi kateqoriyadır. Xəlqilik insanın zahirində deyil, batinində qərar tutur. Xalqçılıq şüuru “xalq” və “ziyalı”, “xalq” və “mədəniyyət” arasında uçurumu dərinləşdirir, sosial örtüklərlə bağlı olan bütün fərqlərin itdiyi xalq həyatının mənəvi dərinliyi onun qarşısında açılmır. Yüklə 3,32 Kb. Dostları ilə paylaş:
|