Yaşar rzayev
Yüklə 3,32 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- “Oturanlardan cavan zabit : – Elə deməyin, Azərbaycan gözəl yerdir, – dedi, – behişti - əladır.
- – Amma əhalisi həmişə, bax, elə beləcə, quru yerdə , cırıq həsir üstündə yaşasa yaxşıdır. Çünki , qanı isti
- – Bu eşşəklərə hələ də adam dilində danışmağı öyrətməmisiniz .. Qulaq as , gör nə deyir.
- Azərbaycan xalqına olan nifrəti ucundan heç bir zaman onun dilində danışmadığını bilirdi. Qocaya yaxınlaşıb
- Şahı daha da qəzəbləndirməmək üçün yarıfarsca , yarıazərbaycanca : – Qoca , çe mixahi , ərzin nədir – dedi”
- “dildən danışan adam , sonra da xalqdan , millətdən danışmalıdır”
____________Milli Kitabxana____________ 333 ki, bu sözləri yuxarıda qeyd olunan Kərimxan Azadi, Kürd Əhməd, Rza Qəhrəmani, habelə Sərxan, Fəridə kimi obrazlar haqqında demək olmaz. Romanın məzmunu, ruhu, məqsədi, əlbəttə, azərbaycanlılarla, onların mənəvi həyatı, taleyi, düşüncə və istəkləri, milli şüurun inkişafına təsir göstərən amillərlə bağlıdır. Hadisələrin cərəyan etdiyi məkan İran olsa da, ümumiyyətlə azərbaycanlının milli azadlığa doğru istiqamətlənən mənəviyyatı heç bir sərhədə sığışdırıla bilməz – romandan bu qənaəti almaq çətin deyildir. Deyərdik ki, əsərin aparıcı obrazı da məhz azərbaycanlıların ümumiləşdirilmiş obrazıdır və o hansı məkanda, hansı rejimdə yaşamasından asılı olmayaraq, özünü axtarır, özünü bir millət kimi təsdiq etmək istəyir, öz mənliyi, milli varlığı ilə layiqli yerini tutmaq istəyir. “Gələcək gün”dən bir parçaya – yolüstü çayxanada məclis quran yuxarı rütbəli şəxslərin söhbətinə diqqət yetirək: “Oturanlardan cavan zabit : – Elə deməyin, Azərbaycan gözəl yerdir, – dedi, – behişti - əladır. Azərbaycanlılar olmasa, İranın yarısı acından ölər. Taxılımız, ətimiz, yağımız onlardandır. Şirin meyvələrimizi becərən onlardır… ____________Milli Kitabxana____________ 334 İranpərəst gülüb cavab verdi : – Əlbəttə, söz yox ki, yemək üçün Azərbaycandan yaxşı yer yoxdur. Gəlib Azərbaycanda yeyəsən, kökələsən , qarnını da, cibini də doldurasan, gedib Tehranda kef çəkəsən. Çox gözəl yerdir. Amma... – o, deyəcəyi sozün təsirilə gözləri yaşarana qədər qəhqəhə çəkib güldü. Yaylıqla gözlərini silib davam etdi : – Amma əhalisi həmişə, bax, elə beləcə, quru yerdə , cırıq həsir üstündə yaşasa yaxşıdır. Çünki , qanı isti camaatdır. Bir balaca ki, qızışdı, hər şeyi vurub dağıdacaq… Belə camaatın gərək gecə-gündüz boynundan düşməyəsən!..” (52, 45-65). Həmin çayxanada söhbətin davamında Sərtib Səlimi deyir: “Mən azərbaycanlı deyiləm. Mən də sizin kimi farsam. Lakin mən də yaxşı bilirəm ki, tiryək kimi bütün beyinləri dumanlatmış zəhərli bir fikir, alçaq və qeyri- əməli bir əqidə əvvəl-axır bizim bədbəxtliyimizə səbəb olacaqdır. Azərbaycan yağlı bir tikədir. Azərbaycan dadlı və ağız şirinləndirən bir meyvədir. Onu udmaq bəlkə də asandır. Lakin onu həzm etmək müşküldür. O bizim mədəmizi və bağırsaqlarımızı doğrayıb çölə tökə bilər ” (52, 47). ____________Milli Kitabxana____________ 335 Rejim ( söhbət Şah rejimindən gedir ) azərbaycanlılara münasibətdə dözümsüzdür. Bunu Musa kişinin Rza şaha şikayət etmək istədiyi epizodda da görürük : “Qoca cansız vücudu ilə amansız bir müqavımət göstərərək , Rza xana doğru sürünməyə başladı. Şah amiranə bir tərzdə sağ əlini qaldırdıqda sərhəng və sərtib kənara çəkildi. Şah qəzəblə qocanın üzünə baxdı və farsca : – Nə var, kişi ? – deyə soruşdu. Qoca dizləri üstə durub, namaz qılır kimi, əllərini göyə qaldırdı və azərbaycanca : – Göydə allah, yerdə səni deyib gəlmişəm, əlahəzrət, – dedi, – aman günüdür, mənə bir əlac elə, məni çevir balalarının başına, balalarıma yazığın gəlsin. Rza xan qapqara qaralmış üzünü Həkimülmülkə çevirdi : – Bu eşşəklərə hələ də adam dilində danışmağı öyrətməmisiniz ?.. Qulaq as , gör nə deyir. Həkimülmülk şahın Azərbaycan dilini hələ kazak alayında ikən gözəlcə öyrəndiyini, lakin qəsdən, Azərbaycan xalqına olan nifrəti ucundan heç bir zaman onun dilində danışmadığını bilirdi. Qocaya yaxınlaşıb, ____________Milli Kitabxana____________ 336 Şahı daha da qəzəbləndirməmək üçün yarıfarsca , yarıazərbaycanca : – Qoca , çe mixahi , ərzin nədir ? – dedi” (52, 196). İş o yerə çatır ki, hətta Qurban Mərəndi şair Saib Təbrizinin azərbaycanca şeirini oxuduğuna görə Tehran darülfünundan qovulur. Çünki rejim yaxşı bilir ki, xalq XVII əsrdə ana dilində yazan şairini tanıyarsa, deməli digər “ali” xalqlarla bir sırada dayanmaq iddiasında ola bilər. Ona görə ki, Sərhəng Səfai demişkən,: “dildən danışan adam , sonra da xalqdan , millətdən danışmalıdır” (52, 381). Dövlətin başçısı Rza şahın, ayaqlarına sarılaraq imdad diləyən Musa kişiyə azərbaycanca danışdığı üçün qəzəblənməsinin səbəbi də budur. Şübhəsiz ki, “Gələcək gün” romanı azərbaycanlıların (yalnız Cənubda yox) milli şüurunun formalaşmasında əhəmiyyətli rol oynayan bədii nümunələrdəndir. Əsər araya gələndən sonra dünyanın bir çox xalqlarının dillərinə tərcümə olundu. Beləliklə də bu roman vasitəsilə M.İbrahimov dünyaya bir daha bəyan etdi ki, azərbaycanlılar bir toplum olaraq təkcə Azərbaycan respublikasında deyil, həm də böyük çoxluqla İranda – Cənubi Azərbaycanda yaşayırlar və milli istiqlaliyyət, milli azadlıq uğrunda mübarizə aparırlar. Yüklə 3,32 Kb. Dostları ilə paylaş:
|