196
1. Uyğunluğu müəyyən edin:
2. “Spirtli içkilərin və siqaretçəkmənin orqanizmə təsiri” cədvəlini dəftərinizə köçürün
və tamamlayın.
Spirtli içkilər
Siqaretçəkmə
Tənəffüs sistemi
Qan-damar sistemi
Həzm sistemi
Dayaq-hərəkət aparatı
Sinir sistemi
İfrazat və cinsiyyət
sistemləri
Hiss orqanları
3. Nümunələrə baxın. Sual işarələrinin yerinə anlayışa görə izahını, yaxud əksinə,
izahına görə müvafiq anlayışı müəyyən edin.
Ü m u m i l ə ş d i r i c i t a p ş ı r ı q l a r
A. Orqanizmin stressə qarşı müqaviməti azalır. Bu mər-
hələdə əsəbilik, aydın olmayan həyəcan, tezyorulma,
qıcıqlılıq, yuxusuzluq, başağrısı və bu kimi hallar
müşahidə edilir.
B. Orqanizm müqavimət göstərir, nəticədə bilavasitə
baş verən təhlükə zəifləyir. Bu zaman streslərin tə-
sirini dəf etmək üçün yüksək dərəcədə uyğunlaşma
qabiliyyəti əldə edilir.
C. Ürək döyüntüsü sürətlənir, qan təzyiqi yüksəlir, qan-
da adrenalinin miqdarı artır, həzm prosesi zəifləyir,
əzələlərə çoxlu qan gəlir.
1. Orqanizmin səfərbər
edilməsi mərhələsi
2. Qıcığa qarşı
müqavimət
göstərilməsi
mərhələsi
3. Orqanizmin
zəifləməsi mərhələsi
Sitologiya – hüceyrənin quruluşu
Genetika – ?
Bir nüvədə olan xromosom sayı – kariotip
? – genotip
44 xromosom – autosom
2 xromosom – ?
Valideynin özünəoxşar nəsil törətməsi – irsiyyət
Orqanizmin yeni əlamətlər qazanmaq xüsusiyyəti – ?
Resessiv əlamət – nəsildə özünü büruzə verməyən əlamət
? – nəsildə üzə çıxan güclü əlamət
Qanın normal laxtalanması – dominant əlamət
? – resessiv əlamət
197
• VII fəsil •
İnsan sağlamlığına ətraf mühitin
təsiri
•
7
4. Düzgün variantı müəyyən edin:
1) Genealoji /Biokimyəvi üsul insanın nəsil şəcərəsinin öyrənilməsinə əsaslanır.
2) Mühitin genotipə təsirinin müəyyən edilməsi üçün sitogenetik/əkizlik üsulundan
istifadə olunur.
3) Əkizlik /Biokimyəvi üsul insan orqanizmində gedən maddələr mübadiləsində baş
verən çatmamazlıqların səbəblərini öyrənmək üçün tətbiq edilir.
4) Xromosom yığımında artıq xromosomların olması şəkərli diabet/Daun sindromu
xəstəliyinin səbəbidir.
5) Əkizlik/Genealoji üsulu ilə sifətdə çilliliyin, barmaq izlərinin keçməsi və s. əla-
mətlər öyrənilmişdir.
6) Autosom/Cinsi xromosomlarda baş verən çatışmazlıqlara misal kimi Daun sind-
romunu göstərmək olar.
5. Sxemdəki sual işarələrinin yerinə (1–8 rəqəmləri) X, Y, XX, yaxud XY işarələrindən
hansılar olmalıdır?
1. __
2. __
3. __
4. __
5. __
6. __
7. __
8. __
198
A
Adrenalin – böyrəküstü vəzinin ifraz etdiyi hormon; qanda
qlükozanın miqdarını, arterial təzyiqi artırır. Qaraciyərə qan
axınını gücləndirir və maddələr mübadiləsinin tənzimlənməsində
iştirak edir.
Àëáèíèçì (ëàò. “
àëáóñ” – àü) – oðãàíèçìäÿ íîðìàë ïèãìåíò-
ëèëèéèí îëìàìàñû.
Àëëåë (éóí. “
àëëåëîí” – áèð-áèðèíÿ, ãàðøûëûãëû) – əëàìÿòèí ìåé-
äàíà ýÿëìÿñèíè òÿíçèìëÿéÿí ýåí âàðèàíòû.
Àíàáîëèçì (éóí. “
àíàáîëå” – ãàëäûðìàã) – màääÿëÿð ìöáà-
äèëÿñè ïðîñåñèíèí áèð ìÿðùÿëÿñè; öçâè ìàääÿëÿðèí ÿìÿëÿ ýÿëìÿñèíÿ
ÿñàñëàíûð. Ùöúåéðÿíèí ãèäàíû ìÿíèìñÿìÿñèíÿ õèäìÿò åäèð.
Anemiya – qanazlığı. Xəstəlik zamanı qanda eritrositlərin və
ya eritrositlərdə hemoqlobinin miqdarı azalır.
Àíòèáèîòèê (éóí. “
àíòè” – ÿêñèíÿ, “áèîñ” – ùÿéàò) – mèêðî-
îðãàíèçìëÿðè ìÿùâ åäÿí âÿ éà ùÿéàò ôÿàëèééÿòèíè çÿèôëÿäÿí ìàä-
äÿ. Àíòèáèîòèêëÿð êèô ýþáÿëÿêëÿðè, àêòèíîìèñåòëÿð âÿ àëè áèòêèëÿð
òÿðÿôèíäÿí ÿìÿëÿ ýÿëèð.
Àññèìèëéàñèéà (ëàò. “
àññèìèëàtèîn” – îõøàòìà, áÿíçÿòìÿ) –
màääÿëÿð ìöáàäèëÿñèíèí áèð òÿðÿôèäèð. Îðãàíèçìÿ äàõèë îëàí
ìàääÿëÿðäÿí îðãàíèçìèí þç áÿäÿíèíè ãóðìàã ö÷öí ëàçûì îëàí
ìàääÿëÿðèí ñèíòåçèäèð. Áóíóí íÿòèúÿñèíäÿ åíåðæèíèí òîïëàíìàñû
ýåäèð.
Àóòîñîì (éóí. “
àóòîñ” – þçö, “ñîìà” – áÿäÿí) – mîðôîëîæè
úÿùÿòäÿí åðêÿê âÿ äèøè ôÿðäëÿðäÿ ôÿðãëÿíìÿéÿí âÿ þç ùîìîëîæè
úöòöíÿ îõøàð îëàí ãåéðè-úèíñè õðîìîñîìëàð.
Àâòîòðîô (éóí. “
àóòîñ” – þçö, “òðîphe” – ãèäàëàíìà) – göíÿø
åíåðæèñè âÿ éà êèìéÿâè ðàáèòÿëÿð åíåðæèñèíäÿí èñòèôàäÿ åäÿðÿê
ãåéðè-öçâè ìàääÿëÿðäÿí öçâè ìàääÿëÿð ñèíòåç åäÿí îðãàíèçìëÿð.
B
Áèîýåí ìàääÿëÿð (éóí. “
áèîñ” – ùÿéàò, “ýåíîñ” äîüóëìóø) –
càíëû îðãàíèçìëÿð ö÷öí âàúèá îëàí âÿ éà îíëàðûí òÿðêèá ùèññÿñèíè
òÿøêèë åäÿí ìàääÿëÿð (êèìéÿâè åëåìåíòëÿð).
Áèîýåíåç (éóí.
“áèîñ” – ùÿéàò, “ýåíåsèñ” – ìÿíøÿ, äîüóëìà)
– tÿêàìöëúÿ úàíëûíûí úàíëûëàðäàí éàðàíìàñû ïðîñåñè.
Áèîýåîñåíîç (éóí.
“áèîñ” – ùÿéàò, “ýåî” – éåð, “êîéíîñ” –
öìóìè) – tÿêàìöëúÿ éàðàíàí âÿ ìÿêàíúà ìÿùäóä îëàí, óçóí
ìöääÿò þçöíö ñàõëàéà áèëÿí áèðúèíñëè òÿáèè ñèñòåì.
T e r m i n l ə r v ə b i o l o j i a n l a y ı ş l a r
199
•
Terminlər və bioloji anlayışlar
•
Áèîïîëèìåðëÿð – úàíëû îðãàíèçìëÿðèí ãóðóëóøóíó òÿøêèë åäÿí
âÿ ùÿéàò ôÿàëèééÿòè ïðîñåñëÿðèíäÿ èøòèðàê åäÿí éöêñÿêìîëåêóëëó
òÿáèè áèðëÿøìÿëÿð.
Biosintez – fermentlərin iştirakı ilə canlı hüceyrələrdə bədən
üçün zəruri olan maddələrin sintezi.
D
Äèïëîèä (éóí.
“äèïëoîñ” – úöò, “åiäîñ” – íþâ) – sîìàòèê
ùöúåéðÿëÿðäÿ õðîìîñîìëàðûí èêèãàò éûüûìû.
Äîìèíàíòëûã (ëàò.
“äîìèíàíñ”, “äîìèíàíòñ” – ùàêèì) –
1) möÿééÿí àëëåëèí äèýÿðèíèí òÿñèðèíè çÿèôëÿòìÿñè; 2) qðóïëàøìà-
ëàðäà ìöÿééÿí áèòêè íþâöíöí ùàêèì ìþâãå òóòàðàã öñòöíëöê
òÿøêèë åòìÿñè; 3) qðóïäà ãöââÿòëè ôÿðäèí ùàêèì ìþâãå òóòìàñû.
E
Åêîëîæè ïèðàìèäà – áèîýåîñåíîçëàðäà ãèäà çÿíúèðèíèí ùÿð áèð
ùàëãàñûíûí ñîíðàêû ùàëãà èëÿ ìöãàéèñÿäÿ ýåòäèêúÿ àçàëìàñûíû ÿêñ
åòäèðÿí ãðàôèê èôàäÿ. Ïèðàìèäà áèîêöòëÿ, åíåðæè âÿ íþâ ñàéûíà
ýþðÿ ãóðóëà áèëÿð.
Åêîñèñòåì (éóí.
“îiêîñ” – éàøàéûø éåðè, “ñyñòåìà” – ùèññÿ-
ëÿðäÿí éàðàíìûø âàùèä) – càíëû îðãàíèçìëÿð âÿ îíëàðûí éàøàäûüû
ìöùèòäÿ éàðàíìûø ãàðøûëûãëû ÿëàãÿäÿ îëàí òÿáèè âÿ éà òÿáèè-àíò-
ðîïîýåí êîìïëåêñè.
Ensefalit – eyniadlı virusun qana düşməsi nəticəsində yaranan
baş beyinin iltihabı. Ensefalitin keçiricisi otlaq gənəsidir.
Epidemiologiya – infeksion xəstəliklərin yaranması və qanuna-
uyğunluqlarının səbəblərini, onlara qarşı mübarizə tədbirlərinin
qaydalarını öyrənən elm.
F
Ôåíîòèï – îðãàíèçìèí áöòöí ÿëàìÿòëÿðèíèí úÿìè.
Ferment – bütün canlı hüceyrələrdə olan zülal təbiətli bioloji
katalizator;
hüceyrədə baş verən kimyəvi reaksiyaların gedişinin
sürətləndirilməsində iştirak edir.
Ôîòîïåðèîäèçì – ýöíöí óçóíëóüóíóí äÿéèøìÿñè èëÿ ÿëàãÿäàð
îëàðàã îðãàíèçìëÿðèí áþéöìÿ âÿ èíêèøàô ïðîñåñëÿðèíäÿ áàø âåðÿí
äÿéèøiklikëÿð.
G
Ýåí – èðñèééÿòèí åëåìåíòàð âàùèäè, áèð ïîëèïåïòèä çÿíúèðè âÿ
éà áèð ìîëåêóë ÐÍÒ-íè êîäëàøäûðàí ÄÍÒ ùèññÿñè.
Ýåíîì – orqanizmin ùàïëîèä õðîìîñîì éûüûìûíäà îëàí
áöòöí ýåíëÿðèíèí úÿìè.
200
H
Ùàïëîèä (éóí.
“ùàïëoîñ” – òÿê, “åiäîñ” – íþâ) – råäóêñèîí
áþëöíìÿ (ìåéîç) íÿòèúÿñèíäÿ éàðàíàí òÿê õðîìîñîì éûüûìëû ùö-
úåéðÿ âÿ éà ôÿðä.
Hemofiliya – qanın laxtalanmaması ilə əlaqədar qanaxmaya
səbəb olan irsi xəstəlik. Xəstəlik irsən anadan oğula ötürülür.
Ùåòåðîòðîô (éóí.
“ùåòåðîñ” – äèýÿð, “òðîphe” – ãèäàëàíìà) –
qèäàëàíìà ö÷öí ùàçûð öçâè ìàääÿëÿðäÿí èñòèôàäÿ åäÿí îðãàíèçìëÿð.
Ùèáðèä (ëàò.
“ùèáðèäà” – ãàðûøûã) – bir və bir neчə яламятиня
ýþðÿ фярглянян валидейн ôîðìàëàðûíäàí àëûíàí íÿñèë.
X
Õðîìàòèä – ÄÍÒ-íèí èêèëÿøìÿñèíäÿí ñîíðà õðîìîñîìóí éàðûñû.
Ùÿð áèð õðîìàòèä áèð ÄÍÒ ìîëåêóëó äàøûéûð.
Xromatin – irsi materialları daşıyan nazik və sapşəkilli törəmə.
Hüceyrənin bölünməsi zamanı ondan xromosomlar yaranır.
Õðîìîñîì (éóí.
“chrîìà” – ðÿíý, “ñîìa” – áÿäÿí) – tÿðêè-
áèíäÿ ýåíåòèê ìÿëóìàòû äàøûéàí ÄÍÒ âÿ çöëàëäàí èáàðÿò íöâÿ
ñòðóêòóðó.
İ
İnstinkt – orqanizmdə xarici və daxili qıcıqlara qarşı yaranan
anadangəlmə cavab reaksiyalarının cəmi. İnstinktlərin əsasında
şərtsiz reflekslər durur.
İnsulin – mədəaltı vəzinin ifraz etdiyi zülal mənşəli hormon;
karbohidrat mübadiləsini tənzimləyir və qanda qlükozanın miqda-
rını azaldır.
Q
Ãàìåò (éóí.
“ùàìåòå” – ãàäûí, “ùàìåòåñ” – êèøè) – bèð
õðîìîñîì äÿñòèíÿ ìàëèê äèøè (éóìóðòà ùöúåéðÿ) âÿ éà åðêÿê
(ùåéâàíëàðäà
ñïåðìàòîçîèä, toxumlu áèòêèëÿðäÿ ñïåðìi) úèíñè
ùöúåéðÿ.
Ãèäà çÿíúèðè – åêîñèñòåìäÿ îðãàíèçìëÿð àðàñûíäà éàðàíàí
ãèäà ÿëàãÿëÿðè.
Qlikogen – molekulları qlükoza qalıqlarından təşkil olunmuş
mürəkkəb polisaxarid. İnsanın və heyvanların ehtiyat qida
mənbəyidir. Əsasən, əzələ və qaraciyərdə toplanır.
Ãîðóã – òÿáèè êîìïëåêñëÿðèí ìöÿééÿí êîìïîíåíòëÿðèíè ìö-
ùàôèçÿ åòìÿê ìÿãñÿäèëÿ éàðàäûëìûø âÿ èíñàíûí áöòöí òÿñÿððöôàò
ôÿàëèééÿòènin ãàíóíëà ãàäàüàí åäèëdiyi ãîðóíàí ñàùÿ (ÿðàçè,
àêâàòîðèéà).
201
•
Terminlər və bioloji anlayışlar
•
L
Ëèïèäëÿð (йун.
“ëèпîñ” – йаь) – áèîëîæè ìåìáðàíûí òÿðêèáèíÿ
äàõèë îëàí, ñóäà ïèñ ùÿëë îëàí éàü âÿ éà éàüàáÿíçÿð ìàääÿëÿð.
Ëèòîñôåð (éóí.
“ëèòîñ” – äàø, “ñпщаиðà” – êöðÿ) – Éåð ãàáûüûíûí
ìàíòèíèí éóõàðû ùèññÿñè äÿ äàõèë îëìàãëà õàðèúè áÿðê ãàòû.
M
Metabolizm – orqanizmdə maddələr mübadiləsi və enerjinin
çevrilməsi proseslərinin cəmi.
Ìåéîç (éóí.
“ìåиîсèñ” – àçàëìà) – xðîìîñîì ñàéûíûí èêèãàò
àçàëìàñû (ðåäóêñèéàñû) èëÿ íÿòèúÿëÿíÿí úèíñè ùöúåéðÿëÿðèí áþëöí-
ìÿñè ïðîñåñè. Ìåéîçu áó ñÿáÿáäÿí
ðåäóêñèîí áþëöíìÿ äÿ àäëàí-
äûðûrëað.
Ìèëëè ïàðê – ìöÿééÿí òÿáèÿò êîìïîíåíòëÿðèíèí ãîðóíìàñû èëÿ
éàíàøû, ùÿì äÿ èíñàíëàðûí èñòèðàùÿòèíèí òÿøêèëè ö÷öí íÿçÿðäÿ
òóòóëìóø ýåíèø òÿáèÿò ÿðàçèñè âÿ éà àêâàòîðèéà.
Ìèòîç (éóí. “
ìèòîñ” – ñàï) – sîìàòèê ùöúåéðÿëÿðèí õðîìîñîì
ñàéûíûí àçàëìàäàí áþëöíìÿñè ïðîñåñè.
O
Îíòîýåíåç – îðãàíèçìëÿðèí ôÿðäè èíêèøàôû.
Îðãàíèçì (éóí.
“îðãàíîè”, ëàò. “îðãàíèсìóñ” – ñèëàù, àëÿò) –
öìóìè ìÿíàäà “úàíëû âàðëûã” äåìÿêäèð.
Ï
Ïîëèñàõàðèäëÿð – ìîíîìåðëÿðè ñàäÿ øÿêÿðëÿð îëàí ïîëèìåð áèðëÿø-
ìÿëÿð.
Ñ
Ñåíòðîìåð (ëàò.
“сåíòðóì” – ìÿðêÿç, îðòà íþãòÿ, йун. “ìåðîñ”
– ùèññÿ, ñàùÿ) – ìèòîç âÿ ìåéîç ïðîñåñëÿðè çàìàíû áþëöíìÿ âÿ-
òÿðëÿðèíèí (ìèêðîáîðóúóãëàðûí) õðîìîñîìà áèðëÿøäèéè ñàùÿ.
T
Òÿáèè ðåñóðñëàð – èíñàí òÿðÿôèíäÿí èñòèôàäÿ îëóíàí òÿáèÿò êîì-
ïîíåíòëÿðè (ìèíåðàëëàð, torpaq, èãëèì, ñó, áèîëîæè êîìïîíåíòëÿð).
Tiroksin – qalxanabənzər vəzi tərəfindən hazırlanan hormon. Hü-
ceyrədə oksidləşmə reaksiyalarının intensivliyini artırır. Hormonun
çatışmazlığı zamanı kretinizm xəstəliyi yaranır.
202
Триплет – çöëàë ñèíòåçè çàìàíû ìöÿééÿí àìèíòóðøóíó êîä-
ëàøäûðàí 3 íóêëåîòèä àðäûúûëëûüû.
Òóìóðúóãëàíìà – ãåéðè-úèíñè ÷îõàëìàíûí áèð ôîðìàñû. Àíà îð-
ãàíèçìäÿ øèøêèíëèê – òóìóðúóã éàðàíûð, ùÿìèí òóìóðúóãäàí éåíè
îðãàíèçì èíêèøàô åäèð.
Òóðãîð (ëàò.
“òóðãåðå” – äîëó, øèøêèíëèê) – bèòêè ùöúåéðÿñèíèí
ìþùòÿâèééàòûíûí ùöúåéðÿ äèâàðûíà òÿçéèãè íÿòèúÿñèíäÿ éàðàíûð v
ə
îíà ìþùêÿìëèê âåðèð.
У
Utilizasiya (lat. “
utilis
” – faydalı, yararlı) – məişət tullantılarının
təkrar emalı.
Â
Âåýåòàòèâ ÷îõàëìà – ãåéðè-úèíñè ÷îõàëìà ôîðìàñû; yàøëû îðãà-
íèçìäÿí ùèññÿëÿðèí àéðûëìàñû (ãÿëÿì, òóìóðúóãëàíìà) âÿ éà
îðãàíèçìèí øÿêëèíè äÿéèøìèø âåýåòàòèâ îðãàíëàðû (êþê, ýþâäÿ
éóìðóëàðû, ñîüàíàã, êþêöìñîâ) âàñèòÿñèëÿ ÷îõàëìà.
Vitaminlər (lat. “
vita
” – həyat) – müxtəlif kimyəvi tərkibli
kiçikmolekullu üzvi birləşmələr. Az miqdarı maddələr mübadiləsini
və canlı orqanizmlərin həyat fəaliyyətinin normal getməsini təmin
edir.
Y
Yağlar – qliserinin mürəkkəb efirləri və birəsaslı yağ turşu-
larından ibarət üzvi birləşmə. Orqanizmdə enerji mənbəyi rolunu
oynayır.
203
•
Terminlər və bioloji anlayışlar
•
Hirkan şümşadı
Dəmirağac
Şabalıdyarpaqlı palıd
Hirkan ənciri
Hirkan armudu
Xəzər lələyi
İpək akasiyası
Qafqaz xurması
Ürəkyarpaqlı qızılağac
Budaqlı danaya
Hirkan bigəvəri
Eldar şamı
Qafqaz
rododendronu
Çoban sarmaşığı
Laqodex acıçiçəyi
Təmiz kladoxeta
Qaraçöhrə
Şərq çinarı
Qafqaz xədicəgülü
Məxməri gərməşov
Naxçıvan gəvəni
Araz palıdı
Xəzər zəfəranı
Suzanbağı
Qafqaz dəmirağacı
Talış qırqovulu
Hirkan arıquşu
Qara leylək
Qıvrımlələk qutan
Çəhrayı qutan
Mərmər cürə
Ağquyruq dəniz qartalı
Məzar qartalı
Berkut
Turac
Qafqaz tetrası
Qafqaz uları
Çöl qartalı
Adi bəzgək
Adi dovdaq
Bala dovdaq
Sultantoyuğu
Ərsindimdik
Çəhrayı flaminqo
Qırmızıdöş qaz
Fısıldayan qu
Kiçik qu
Çökəkburun cüllüt
Ağquyruq çökəkburun
Çöl haçaquyruq cüllütü
Ağ durna
Adi ütəlgi
Saqqallı quzugötürən
Şahin
Qaraqarın bağrıqara
Ağboğaz bülbül
Səhra qar quşu
Çay qaraquşu
İncədimdik kronşnep
Adi ilanyeyən
Xəzər uları
Tetraçalan
Türküstan tüviki
Adi uzunqanad
Suriya sarımsaqiyli qurbağası
Adi triton
Karelin tritonu
Adi (boz) quru qurbağası
Kiçik Asiya gürzəsi
Eskulap ilanı
Zaqafqaziya təlxəsi
Aralıq dənizi tısbağası
Xarabalıq kələzi
Qızılı mabuya
Zolaqlı çılpaqgöz
Ox-ilan
Zaqafqaziya takır girdəbaşı
Qızılxallı (forel balığı)
Çölpişiyi
Ön Asiya bəbiri
Vaşaq
Manul pişiyi
Cənub nalburnu
Enliqulaq bükükdodaq
Sarıqlı safsar
Dağkeçisi
Köpgər (qarapaça)
Cənubi Qafqaz muflonu
Ceyran
Kiçik Qafqaz bezoar keçisi
Qonur ayı
Zolaqlı kaftar
“ Q ı r m ı z ı k i ta b ” a d ü ş m üş b ə z i b i t k i v ə h e y v a n la r ı n a d ı
“ Q ı r m ı z ı k i ta b ” a d ü ş m üş b i t k i l ə r
Q ı r m ı z ı k i ta b a d ü ş m ü ş h e y v a nl a r
204
BİOLOGİYA
– 9
Ümumtəhsil məktəblərinin 9-cu sinfi üçün
“
Biologiya
” fənni üzrə dərslik
Tərtibçi heyət:
Müəlliflər:
Yaşar Mədət oğlu Seyidli
Nailə İlyas qızı Əliyeva
Xumar
Elçin
qızı Əhmədbəyli
Elmi redaktoru:
Q.Quliyev, biologiya üzrə elmlər doktoru
Dil redaktoru:
K.Cəfərli
Nəşriyyat redaktoru K.Abbasova
Bədii redaktoru
T.Məlikov
Texniki redaktoru
Z.İsayev
Dizayneri
T.Məlikov
Rəssamları
M.Hüseynov, E.Məmmədov
Korrektoru
A.Məsimov
Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin
03.06.2016-cı il tarixli 369 №-li
əmri ilə təsdiq olunmuşdur.
© Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi – 2016
Kağız formatı 70
100
1
/
16
. Fiziki çap vərəqi 12,75. Səhifə sayı 204.
Tiraj 112 500. Pulsuz.
Şərq-Qərb
ASC-nin mətbəəsində çap olunmuşdur.
Dostları ilə paylaş: |