Yaşil iNKİŞAF: enerji SƏMƏRƏLİLİYİ VƏ alternativ məNBƏLƏR 2 yaşil iNKİŞAF

- 35 -
YAŞIL İNKİŞAF: ENERJİ SƏMƏRƏLİLİYİ VƏ ALTERNATİV MƏNBƏLƏR
Korporasiya və şirkətlərin sosial baxımdan məsuliyyətli fəaliyyəti 
idarəetmənin ən müasir istiqamətlərindəndir və davamlı inkişafı təmin 
edən amildir. Bu fəaliyyətin planlaşdırılması və həyata keçirilməsi insan 
potensialına arxalanır və davamlı inkişaf sahəsində təhsilin vacib elementi-
dir. Korporativ sosial məsuliyyət ilk növbədə hər bir fəaliyyətin etik forma-
da aparılmasını nəzərdə tutur. Bu isə öz növbəsində təbii və sosial mühitə 
təsir edən fəaliyyətlərin sivil cəmiyyətdə qəbul olunmuş normalar əsasında 
həyata keçirilməsinə əsaslanır. Korporativ sosial məsuliyyətli fəaliyyət şirkət 
daxilində və şirkətdən kənarda həyat səviyyəsinin daimi yüksəlməsini bir 
məqsəd kimi qarşısına qoyur və bu məqsədi gəlir götürməkdən daha yüksək 
tutur. 
İqtisadi və sosial, fərdi və ictimai maraqlar arasında balansın təmin 
edilməsi bu prosesin idarə edilməsinin əsas prinsipidir. Bu prinsipin təmin 
edilməsi kifayət dərəcədə çətin olsa da, hər bir milli və transmilli korpora-
siyanın tanınması və şöhrətlənməsi, ictimaiyyət ilə əlaqələr qurulması üçün 
olduqca önəmlidir. Belə yanaşma sosial məsuliyyətli idarəetmə prinsiplərini 
tətbiq edən qurumların şöhrətini artırır, onlar üçün azad rəqabətdə əlavə im-
tiyazlar yaradır. 
Korporativ sosial məsuliyyət (KSM) elə bir sosial məsuliyyət növüdür 
ki, qanunvericiliyə uyğun olaraq şirkətlərin könüllülük prinsipi əsasında 
cəmiyyətə hər hansı bir faydası verən fəaliyyətlərini əhatə edir. Deməli, 
şirkətlərin KSM-i davamlı inkişafa müəyyən prinsiplər- sistemli yanaşma, 
uzunmüddətli perspektivlər, resurslardan səmərəli istifadə, partnyorluq 
aspektlərində ekoloji, iqtisadi və sosial sahədə tarazlığa diqqət- əsasında  nail 
olmaq üçünmühüm açarlardan biridir. 
Şirkətlər KSM-in yerinə yetirilməsi zamanı sağlamlığın, əməyin və ətraf 
mühitin mühafizəsi üzrə normaları, qlobal iqlim dəyişikliklərini, su ehtiyat-
larına çıxışı, tullantıların minimuma endirilməsini, biomüxtəlifliyin qorun-
masını, resurslara və enerjiyə qənaət edən texnologiyaları, məhsulların eko-
loji saflığını, biznes etikasını və s. məsələləri əhatə edə bilir ki, bu da özündə 
yaşıl iqtisadiyyatın formalaşması üçün zəruri olan tədbirləri əks etdirir. Re-
allıqda isə kommersiya məqsədli şirkətlər tərəfindən son beş ildə davamlı 
inkişaf üçün edilən təşəbbüslərin nəticələrini aşağıdakı kimi təsnifləşdirmək 
olar:

---

- 36 -
YAŞIL İNKİŞAF: ENERJİ SƏMƏRƏLİLİYİ VƏ ALTERNATİV MƏNBƏLƏR
-  enerji baxımından səmərəli texnologiyaların istifadəsi nəticəsində 
xərclərin azaldılması;
-  KSM proqramların tətbiqi daxil olmaqla, müxtəlif yollarla yüksək ixti-
saslı mütəxəssislərin cəlb edilməsi və onlara uzunmüddətli məşğulluq 
imkanlarının yaradılması;
-  tərəfdaşlar, müştərilər, əməkdaşlar və digər maraqlı tərəflərlə davamlı 
münasibətlərin qurulması vasitəsilə şirkətin gəlirlərinin artırılması;
-  işgüzar nüfuzun gücləndirilməsi.
  Dünyada әrzaq mәhsullarının iri istehsalçısı olan İsveçrә şirkәti “Nestle” 
davamlı inkişafın inteqrasiya prinsiplərinə yönəldilmiş kompleks proq-
ramın həyata keçirilməsini öz hesabatlarında aşağıdakı kimi təsvir etmiş-
dir
18
:
-  məhsulun qablaşdırılmasının optimallaşdırılması (583,7 milyon İsveçrə 
frankına qənaət etmişdir)
-  enerji baxımından səmərəli texnologiyalara keçid(33 milyonİsveçrə 
frankına qənaət olunmuşdur).
İri biznes strukturları tərəfindən atılan addımlara diqqətlə baxsaq görərik 
ki, belə şirkətlərin davamlı inkişaf naminə həyata keçirdikləri fəaliyyətlər 
cəmiyyətə mənəvi xeyirlə yanaşı, həm də şirkətlərin imicinin və maddi du-
rumunun yaxşılaşması ilə nəticələnmişdir. 
Bəzən iri şirkət nümayəndələri özlərinin ətraf mühitə olan “qayğıların-
dan” danışdığı halda, cipsi kimi məhsulların insan orqanizminə vurdugu 
ziyandan, paketlənmiş hazır qidaların duz miqdarının normadan çox ol-
masından və bu kimi problemlərin aradan qaldırılması yollarını müəyyən 
etməkdən bəhs etmirlər. Yaşıl iqtisadiyyat üçün sağlam insan lazımdır və bü-
tün beyin mərkəzlərinin, beynəlxalq ətraf mühit qurumlarının yeni utopiya 
hesab edilən yaşıl iqtisadiyyat üzrə təşəbbüskar proqramları da buna çalışır. 
Yüksək maliyyə performansına malik olmalarına baxmayaraq, əksər sayda 
TMK-lar yaşıl inkişafa xidmət kimi təqdim edilən fəaliyyətlərdən kommersi-
ya məqsədi güdürlər. Harvard Universitetinin və London Biznes Məktəbinin 
analitikləri sosial baxımdan məsuliyyətli şirkətlərin maliyyə reytinqlərinin 
öz KSM-i prinsipləri haqqında informasiyanı açıq bəyan etməyən şirkətlərin 
maliyyə reytinqlərindən yuxarı olduqlarını müəyyən etmişdirlər. Bu nəticə 
18  http://www.sealy.com/About-Sealy/Environmental-Footprint.aspx

---

- 37 -
YAŞIL İNKİŞAF: ENERJİ SƏMƏRƏLİLİYİ VƏ ALTERNATİV MƏNBƏLƏR
yaşıl iqtisadiyyatda maddiyyatla yanaşı mənəvi məsələlərin, o cümlədən in-
san amilinin ön planda olduğunu göstərir. 
Hər bir ölkədə qəbul olunan davamlı inkişaf konsepsiyalarında KSM 
prinsipləri, insanların sağlamlığı və insan kapitalının formalaşması nəzərə 
alınmalıdır. Sinqapur dünya ölkələri arasında davamlı inkişaf proqramın-
da humanistliyi ilə fərqlənir. Bu ölkədə davamlı inkişafın idarə olunması, 
təbii resurslardan istifadənin səmərəliliyi, ətraf mühitin vəziyyətinə nəzarət, 
davamlı inkişaf sahəsində bilik bazasının formalaşdırılması və aparıcı 
təcrübənin təşviqatı, əhalinin davamlı inkişaf prinsiplərinin praktiki icrasına 
şəxsi marağın artırılmasına yönələn tədbirlər sahəsində uğurlar əldə edil-
mişdir. Bu tədbirlər sistemi sırf insan və onun gələcəyi üçün hazırlanaraq 
aşağıdakı məqsədlərə yönəldilmişdir
19
:
  (2005-ci il ilə müqayisədə) 2020-ci ilə enerji effektivliyinin 20%, 2030-
cu il üçün isə 35% artırılması;
  Təsərrüfat məqsədləri üçün su sərfiyyatının 2008-ci ildəki adambaşına 
gündəlik 156  litrdən 2020-ci ilə gündə adambaşı 147 litrə, 2030-cu ilə 
isə adambaşına gündəlik 140 litrə çatdırılması;
 Atmosferə kiçik hissəciklərin tullanmasının 2008-ci ildəki 16 mkq/
kub.m-dən 2020-ci ildə 12 mkq/kub. m-ə, kükürd dioksid tullantıların 
isə15 mkq/kub.m-ə qədər azaldılması;
  Əhalinin hər 1000 nəfərinə hesabı ilə 0,8 ha yaşıl əkin sahələrin yaradıl-
ması, çoxmərtəbəlibinaların ətrafında yaşıllığın 2020-ci ildə 30 hektara, 
2030-cu ildə isə 50 hektara qədər artırılması; 
  2030-cu ilə qədər rekreasiya məqsədləri üçün 900 hektar sahəyə malik 
su anbarların və 100 km uzunluğunda su yolların yaradılması və s.
Sinqapurda davamlı inkişafın idarəolunmasısistemi BMT tərəfindən 
inkişaf edən ölkələrüçün ekologiya sahəsində aparıcı praktika kimi də 
tanınmışdır. Bu cür qiymətləndirmə siyasətin, reallaşdırılmış planların 
və proqramların effektivliyinə əsaslanmışdır.Sistemin vacib xüsusiyyəti 
ondadır ki, ölkə hakimiyyəti əldə olunan nəticələri izləmək və operativ 
şəkildə düzəlişlər etmək bacarığına malikdir. Bu isə, öz növbəsində, müa-
sir informasiya texnologiyalarının və sistemlərinin tətbiqi sayəsində müm-
kündür.
19  http://www.corporatereporting.com/sustainability_reports_independent.html

---