Nəzarət Departamenti-PY/TMM Təlimi
İzahlı lüğət
E
Şərqi və Cənubi Afrika Çirkli Pulların Yuyulması ilə Mübarizə Qrupu (ESAAMLG)
Afrikanın şərqindən cənubuna qədər 14 ölkəni özündə birləşdirən, FATF tərzli regional qurum.
1999-cü ildə yaradılmışdır.
Maliyyə Kəşfiyyatı Orqanlarının Eqmont qrupu
1995-ci ildə bir sıra milli maliyyə kəşfiyyatı orqanı (MKO) Eqmont qrupu adlanan qeyri-formal təşkilatda
birgə fəaliyyətə başladı. Qrup öz adını Brüsseldə ilk toplantı keçirilən Eqmont-Arenberq sarayından
götürmüşdür. Qrupun məqsədi MKO-lara milli çirkli pulların yuyulması ilə mübarizə proqraçlarına dəstəyi
artırmaq üçün forum təmin etməkdən və informasiyanın paylaşdırılması üçün protokollar tərtib etməkdən
ibarətdir. MKO-ların dəstəyinə maliyyə kəşfiyyatının genişləndirilməsi və sistemləşdirilməsi, belə
təşkilatların əməkdaşlarının təcrübə və imkanlarının artırılması və yeni texnologiyaların tətbiq edilməsi və
maliyyə
cinayətlərinin təhqiqatı üçün informasiyanın paylaşdırılması üçün MKO-lar arasında kommunikasiyanın
artırılmasına dəstək verməkdən ibarətdir.
Elektron bankçılıq
Maliyyə institutları arasında vəsaitlərin nağd pul, çeklər, yaxud digər dövriyyə alətləri vasitəsilə deyil,
elektron siqnalların mübadiləsi vasitəsilə transfer edilən bankçılıq forması.
Elektron nağd pul (E-nağd pul)
İnternet üçün nəzərdə tutulmuş ödəniş mexanizmi olan elektron nağd pul kompüterin hard diskində, yaxud
plastik kartın mikroçipində elektron şəklində saxlanan monetar dəyər vahidlərini təmsil edir. O,
nağd pul
kimi anonimdir və ani dəyərə malikdir. Anonim olması və iri məbləğlərin tez və asanlıqla İnternet üzərindən
“daşınması” səbəbindən E-nağd pul çirkli pulları yuyanları cəlb edir.
Vəsaitlərin elektron transferi (Electronic Funds Transfer (EFT))
Maliyyə institutları arasında vəsaitlərin elektron olaraq hərəkəti. ABŞ-da ən çox istifadə edilən iki ümumi
vəsaitlərin elektron transfer sistemi bunlardır: FedWire və CHIPS. (çox vaxt SWIFT üçüncü EFT sistemi
hesab edilir, amma əslində o, pul keçirmə sisteminin özü deyil, institutlar arasında pul köçürmələri üçün
təlimatlar daşıyan beynəlxalq mesaj sistemidir). Vəsaitlərin hərəkətinə şərait yaradan, amma texniki olaraq
EFT olmayan digər sistemlərə avtomatlaşdırılmış klirinq palataları (APT) daxildir, APT-lər institutlar
arasında hesabdan hesaba köçürmələr üçün mesajların paket emalını həyata keçirən şəbəkələrdir.
79
Nəzarət Departamenti-PY/TMM Təlimi
İzahlı lüğət
Elektron pullar (E-pullar)
Bax Elektron nağd pul
Əlavə eyniləşdirmə tədbirləri (ƏED)
Müştərilər və maliyyə institutlarının fəaliyyətlərinin və vəsaitlərinin qanuniliyinin müəyyən edilməsi
məqsədini daşıyan əlavə yoxlama və ehtiyat tədbirləri
Çirkli Pulların Yuyulması və Terrorizmin Maliyyələşdirilməsi ilə Mübarizə üzrə
Avroasiya Qrupu (AAQ)
FATF tərzli regional qurum, 2004-cü ilin oktyabrında Moskvada yaradılmışdır. Üzv ölkələrə Belorusiya,
Çin, Qazaxıstan, Qırğızıstan, Rusiya, Tacikistan, Türkmənistan və Özbəkistan daxildir.
Avropa Birliyi (AB)
Avropa Birliyi demokratik Avropa ölkələri birliyidir. Onun üzv dövlətləri ümumi təsisatlar yaratmışlar və
suverenliklərinin bir hissəsini bu təsisatlara ötürürlər ki, kollektiv maraq doğuran məsələlər ürə qərarlar
Avropa səviyyəsində demokratik şəkildə qəbul edilsin.
Maliyyə Sistemindən Çirkli Pulların Yuyulması və terrorizmin Maliyyələşdirilməsi məqsədilə
istifadənin qarşısının alınması üzrə Avropa Birliyinin Direktivi
İlk olaraq 1991-ci ilin iyun ayında Avropa Birliyi tərəfindən qəbul edilmiş direktiv AB-nin üzv
dövlətlərindən daxili maliyyə sistemlərindən pulların yuyulması məqsədilə istifadə edilməsinin qarşısının
alınması üçün lazım olduğu təqdirdə milli qanunlara dəyişiklik etməklə müəyyən nəticələrə nail olmağı
tələb edir. Direktiv Vyana Konvensiyasında müəyyən edildiyi kimi, narkotiklərin trəfikinqi ilə
məhdudlaşdırılmışdır. Direktivin miqyası, habelə, pul yuyanlar tərəfindən sui-istifadəyə ən həssas
olan kredit və maliyyə institutları ilə məhdudlaşdırılmışdır, lakin üzv dövlətlər pulların yuyulmasına cəlb
edilməsi ehtimal olunan digər sektorları da əhatə etməyə həvəsləndirilmişlər. Direktiv 2001-ci ilin
dekabrında yenidən işlənmiş və çirkli pulların yuyulması ilə bağlı cinayətlər kredit və maliyyə i
nstitutlarını aşaraq, korporativ xidmət provayderləri, kazinolar, vəkil və mühasiblərə də şamil edilmişdir.
2005-ci ilin sentyabrında qəbul edilmiş üçüncü direktiv ilk iki direktivi əvəz etmişdir. FATF-ın pulların
yuyulması ilə mübarizəyə dair tövsiyələrinə müvafiq olaraq AB-nin Üçüncü Direktivi əvvəlki direktivlərin
miqyasını genişləndirərək aşağıdakıları ora daxil etmişdir:
- “Çirkli pulların yuyulması”və “terrorizmin maliyyələşdirilməsi”nin ayrı-ayrı termin kimi müəyyən edilməsi.
- Müştərilərin identifikasiyası və şübhəli tranzaksiyalara daor hesabatlıq öhdəliklərinin
trastlara və şirkət
xidmət provayderlərinə, həyat sığortası vasitəçilərinə və malları müəyyən məbləğdən yuxarı qiymətə nağd
olaraq satan dilerlərə şamil edilməsi
- Müştərilərin eyniləşdirilməsi tədbirlərinə risk əsaslı yanaşma.
- Pulların yuyulması, yaxud terrorizmin maliyyələşdirilməsi ilə bağlı şübhəyə dair məlumat verən
əməkdaşların mühafizəsi.
- Üzv dövlətlərə şübhəli tranzaksiyaya dair hesabatlardan istifadə və onlardan əldə edilən nəticələrlə
bağlı hərtərəfli statistikanın saxlanması öhdəliyinin verilməsi.
- Bütün maliyyə institutlarından hüquqi və fiziki şəxslərin malik olduğu bütün hesabların “benefisiar
mülkiyyətçiləri”nin identifikasiya və verifikasiyasının tələb edilməsi.
80