Yerel Dış Politikanın temelleri

38  Yerel Dış Politikanın temelleri
ri arasında cereyan eden işbirliklerini de kapsamaktadır (Matovu, de 
Guttry ve Nardi, 2008:13; Ünsal, 2009:3; Schep, Angenent, Wismans 
ve Hillenius, 1995:4). 
Diğer  yandan,  “beledî  uluslararası  ilişkiler”  (ve  bunun  yanı  sıra 
“vilayetlerin/illerin uluslararası ilişkileri”/
 provincial international re-
lations) kavramı, Güney Afrika’da resmî olarak kullanılan bir terimdir, 
zira  1999  yılında  Ulusal  Parlamento  tarafından  Beledî  Uluslararası 
İlişkiler  Çerçeve  Belgesi  (
the  Municipal  International  Relations  Fra-
mework) kabul edilmiştir (SALGA, 2011).  
Yine tüm bu terimlerin yanı sıra kullanılan eşleştirme (
twinning), 
kardeş şehir (
jumelage), şehirden-şehre işbirliği (city-to-city coopera-
tion), şehir bağlantılandırması (city link) gibi terimler de kullanılmak-
tadır (Matovu, de Guttry ve Nardi, 2008:13; Ünsal, 2009:3). Ayrıca 
“ulus-altı dış faaliyetleri” (
subnational foreign activities) kalıbı da lite-
ratürde görülmektedir (Mikenberg, 2008:16). 
2.1.8. Değerlendirme ve terim tercihinin açıklanması
terim 
Yukarıda açıklanan terimler ışığında yerel yönetimlerin uluslararası 
çalışmalarını tarif etmek için tezde tercih edilen terim, “yerel dış poli-
tika”dır. Bu tercih şöyle açıklanabilir: 
Ulus-altı  dış  politika  kavramını  kullanan  Salomon  (2011:46,47), 
bu  tercihin  açıklamasını  “Dış  Politika  Analizi”,  DPA  (
Foreign  Poli-
cy  Analysis,  FPA)  çerçevesine  dayandırmaktadır.  Birçok  yazara  da-
yanarak  yaklaşımını  açıklayan  Salomon’a  göre  dış  politika  analizi, 
Uluslararası İlişkiler disiplininin bir alt bölümü olup, dış politikanın 
etkenlerini,  karar  alma  süreçlerini  ve  dış  politikanın  uygulamalarını 
incelemektedir. Ulus-altı aktörlerin uluslararası ilişkiler alanında artan 
varlığını erken tespit eden uzmanlar sayesinde (Salomon şu örnekleri 
verir: Duchacek, 1984; Kincaid, 1984, Alger, 1988, 1990, Soldatos, 
1990, Fry,1990) bu fenomen son otuz yıldır araştırılmaktadır. Dış po-
litika  analizinde  dış  politikanın  “aktörünü”  tespit  etmek  önemlidir. 
Paradiplomasi alanında ise bu aktör, “şehir” veya “bölge” değil, onu 
temsil eden ulus-altı yönetimdir (bölge yönetimi, yerel yönetim). Bir 

---

Yerel Dış Politikanın temelleri   39
şehrin dış politikadaki temsilcisi, onun bütününü temsil eden yerel yö-
netimidir. Yani, misalen, o şehirde bulunan ve uluslararası çalışmalar 
yürüten bir üniversite veya bir şirket değildir. Elbette ki yerel yönetim 
dış  politikasını  geliştirirken  sivil  toplum  veya  özel  sektör  gibi  yerel 
aktörlerin beklentilerini ve taleplerini dikkate almaktadır. Bu talep ve 
baskılara  DPA’da  “dış  politika  girdileri”  (
foreign  policy  input)  den-
mektedir. DPA yaklaşımı ayrıca, yerel yönetimleri “devlet-dışı aktör” 
görmek gibi yaygın diğer bir hataya düşmeyi önlemektedir. 
Ulus-altı  yönetimlerin  uluslararası  çalışmalarını  tanımlamak  için 
literatürde  yaygın  olan  “paradiplomasi”  kavramı  bilimsel  çevrelerde 
kabul  görmesine  rağmen,  paradiplomasiyi  uygulayan  ulus-altı  aktör-
lerin  kendileri  bunu  çok  fazla  kullanmamışlardır.  Ayrıca,  paradiplo-
masi terimi yeterli gelmemektedir, zira bu yaklaşım, özellikle Kuzey 
Amerika’da  yaygın  olan,  “diplomasi”  sözcüğü  ile  “dış  politika”  söz-
cüğünü eşanlamlı olarak kullanma hatasına düşürmektedir. Oysa dip-
lomasi,  dış  politikanın  sadece  uygulama  boyutunu  ifade  etmektedir
7
 
(Berridge, 2002, aktaran Salomon, 2011:47). 
Van der Pluijm ve Melissen (2007:11) de diplomasi ile dış politika 
arasındaki farka dikkat çekmektedir. Dış politika içerik, diplomasi ise 
onun  nasıl  sunulduğu/pazarlandığıdır.  Dış  politikanın  hedeflerinde 
meydana gelen değişimler neticesinde diplomasi de değişebilmekte-
dir. Diplomasinin iki kilit unsuru, ilişkiye geçmek ve ulusal çıkarları 
savunmak olduğuna göre, şehirler diplomasisi için de bu yazarların 
geliştirdikleri ve yukarıda verilen tanım, bu iki unsuru yansıtmaktadır 
(“kurumlarını ve çıkarlarını temsil etmek”). 
Diğer yandan, daha önce belirtildiği gibi, Schuman (1992) yerel 
dış politika (
local foreign policy) ile beledî dış politika (municipal fo-
reign policy) kavramlarını birlikte kullanmış, diğer yandan geçmişte 
ABD’de “Beledî Dış Politika Bülteni” adında bir süreli yayın çıkmıştır. 
Yerel dış politika kavramı, Marmara Belediyeler Birliği bünyesinde 
yürütülen çalışmalar kapsamında 2008 yılından bu yana kullanılmış 
olup
8
, bu kavramın tercih edilmesi şöyle açıklanabilir:
1.  “Diplomasi”  temelli  şehirler  diplomasisi  ve  paradiplomasi 
gibi kavramlarda, bir uygulama aracı olan diplomasi, çoğu 
7 
Dış politika ile diplomasi arasındaki fark için ayrıca ileride “2.1.9.3. Dış Politika, Diplomasi ve 
İkisinin Farkları” bölümüne bkz. 
8 
MBB’nin çalışmalarında bu kavram, yukarıda zikredilen ve benzer terimlerin geçtiği bilimsel 
kaynaklardan esinlenmeden, uygulamadan gelen bir inisiyatifle tercih edilmişti. 

---

40  Yerel Dış Politikanın temelleri
zaman plan ve strateji olan dış politika yerine kullanılmak-
tadır. Oysa yerel yönetimler uluslararası ilişkilerinden verim 
almak istiyorlarsa bunların bir vizyonu ve bir planı olmalı-
dır. Bu plan, hedefleri ve amaçları düşünülmüş ve belirlen-
miş olan dış politikadır. Jones’a göre, planlı bir çalışmanın 
parçası  olan  dış  politika  eylemleri  ile,  belirli  hedefler  doğ-
rultusunda bulunmayan reaktif veya nokta davranışları ayrış-
tırmak gerekir (Jones, 1970:11; aktaran Salomon, 2011:49). 
Yani dış politika (
foreign policy) ile dış eylem (foreign action) 
arasındaki  farkı  (White,  1999;  aktaran  Salomon,  2011:49) 
görmek gerekir.
2.  Beledî dış politika gibi kavram ise konuyu, yerel yönetimlerin 
yaygın ancak sonuçta sadece bir türü olan belediyelere daralt-
maktadır. Bu nedenle de yerel yönetimlerin tümünü kasteden 
“yerel” kelimesi daha kapsayıcı olarak tercih edilmiştir. 
3.  Şehirler diplomasisi gibi kavramlar, “şehir” olgusunu bir yöne-
tim kademesi olan yerel yönetim yerine hatalı bir şekilde olarak 
kullanmaktadır. Buna yukarıda işaret edilmişti. Nasıl ki “ülke 
dış  politikası”  değil  de,  “ulusal  dış  politika”  deniyorsa,  yerel 
ölçekte de “şehir” değil, “yerel” kavramı uygun düşmektedir. 
Bu  bağlamda,  bir  uygulama  aracı  olarak  şehirler  diplomasisi 
kavramı yerine de aslında “yerel diplomasi” terimi daha uygun 
düşmektedir.
4.  Yerel  dış  politika  kavramının  diğer  devlet-dışı  yerel  aktörle-
rin (STK, ticaret ve sanayi odası vb.) uluslararası çalışmaları 
ile karıştırılması beklenmez. Zira yerel düzeyin doğal meşru 
temsilcisi, bir kamu kurumu olan ve seçim sistemine dayanan 
yerel  yönetimdir.  Ayrıca  “dış  politika”,  kamu  otoritesine  ait 
bir kavramdır.
Dolayısıyla yerel dış politika, bir yerel yönetimin uluslararası ça-
lışmalara dair planlarının ve stratejilerinin toplamıdır. Yerel diplomasi 
ise, yerel yönetimin bu planlarını gerçekleştirmek ve hedeflerine ulaş-
mak için başvurduğu yöntemlerdir. 
kapsam
Yerel dış politikanın kapsadığı alanlara gelince, bu tezde van der 
Pluijm ve Melissen (2007)’in geniş kapsamlı yaklaşımının benzeri be-
nimsenmektedir. Ancak, bu yazarların zikrettiği altı alt başlığı (güven-

---