Yerel Dış Politikanın temelleri

Yerel Dış Politikanın temelleri   63
3. uluSlararaSı ilişkilerDe
Yerel YÖnetimler Ve Birlikleri
Bu bölümde ilk önce ulus-altı yönetimlerin uluslararası alanda ak-
tif  olmalarını  sağlayan  gelişmeler  üzerinde  durularak,  bunun  zemi-
nini oluşturan faktörler değerlendirilmektedir. Sonrasında uluslararası 
ilişkiler alanında yerel yönetimlerin ve bunların birliklerinin durumu, 
ulusal yönetim ve dış egemenlik ile ilişkileri ışığında incelenmektedir. 
Uluslararası alanda yerel yönetimlerin, birliklerin ve kamu aktörleri-
nin  konumlarına  dair  bir  sınıflandırma  önerilmektedir.  Ayrıca  yerel 
yönetimlerin ve birliklerinin dış politikaları ile ulusal dış politika ara-
sındaki ilişki türleri değerlendirilmektedir. 
3.1. Yerel Yönetimde “uluslararasılaşma” Faktörleri
3.1.1. uluslararasılaşmayı açıklayan
küreselleşme temelli Hipotez
Yerel yönetimlerin uluslararası alanda aktif olmalarının arka pla-
nını açıklayan yaygın hipotez, küreselleşmenin bir sonucu olarak bir 
yandan ulus-devletin zayıfladığı /aşındığı, diğer yandan ise yerel/böl-
gesel aktörlerin uluslararası alana girdikleri ve uluslararası/küresel ak-
törlerin doğrudan ulus-altı aktörleri muhatap aldıkları (Van der Pluijm 
ve Melissen, 2007:7,8; Çukurçayır, 2009: 21; Roldan, 2010:5,34; Re-
gional Studies Association, 2008:1, aktaran Ünsal, 2009:3; Tüleykan, 

---

2010:70)
20
 yönündedir. Bu yaklaşım, dayandığı temel varsayımlar hâ-
linde aşamalı olarak şöyle açıklanabilir:
1.  Küreselleşme/globalleşme. Dünyanın içine girdiği hızlı küresel-
leşme süreci, beraberinde birçok değişikliği getirirken mevcut 
alışkanlıkları, sistemleri, ilişki ve yönetim biçimlerini temelden 
sarsmaktadır. Malların, sermayenin, hizmetlerin, insanların, fi-
kirlerin  ve  değerlerin,  ulusal  sınırların  aşıldığı  ve  aşındığı  bir 
dünyada  baş  döndürücü  bir  hızla  dolaşması  neticesinde  bir-
çok  yapı  değişime  uğramaktadır  (Karabağ,  2002:135;  Coş-
kun,  2009:334-339,  Beriş,  2006:246-257;  Ökmen  ve  Parlak, 
2010:312,314,316).
2.  Uluslararası sistemin değişimi. Ulus-devlet merkezli uluslara-
rası sistem zayıflamaktadır; onun yerine, küresel aktörlerin hâ-
kim olduğu ve yön verdiği, ekonomi, maliye, ticaret ve diğer 
alanlarda küresel ölçeklerin devreye girdiği “ulus-üstü” veya 
“küresel” bir sistem oraya çıkmaktadır. Bu aktörler temelde şu 
gruplara ayrılmaktadır: a) küresel piyasalar ve küresel finans; 
b) çok uluslu veya uluslaraşırı (
transnational) şirketler; c) küre-
sel sivil toplum örgütleri ve diğer devlet-dışı aktörler; d) ulus-
lararası/uluslarüstü “düzenleyici” kurumlar, yani IMF, Dünya 
Bankası, Dünya Ticaret Örgütü, ya da Avrupa Birliği gibi bun-
ların daha bölgesel versiyonları. Klasik diplomasi sistemi ye-
rine çok aktörlü uluslararası diplomasi alanı ortaya çıkmakta-
dır (Ünal Erzen, 2012:118,119; Karabağ, 2002:138,140-144; 
Coşkun, 2009:386-392; Josselin ve Wallace, 2001:16; Beriş, 
2006:257-261,268-276,363)
21
.   
3.  Ulus-devletin  sorgulanması/aşınması.  Küreselleşmenin  etkileri 
ile  ciddî  ölçüde  hırpalanan  devletler,  “edilgen”  konuma  gel-
mektedir.  Devlet  dönüşüme  uğramakta,  kriz  geçirmektedir; 
devletin rolü, hatta meşruiyeti giderek sorgulanmakta, konumu 
aşınmaktadır. Böylece devlet birçok fonksiyonunu yerine getire-
mez konuma gelmiş, devletlerin kendi topraklarında belirleyici 
güç olma kapasitesi ve “egemen” konumu zayıflamıştır. Sosyal 
devlet gerilemiş, ulusal ve uluslararası piyasalar arasında kurulan 
20  Ayrıca  bkz:  Güler,  2003;  Observatory  for...    Scholte,  2004:2,6,20,21;  Mikenberg,  2008:46; 
Manisalı, t.y..
21  Ayrıca  bkz:  Başlar,  2005:249,250,253;  Ökmen  ve  Parlak,  2010:314;  Segberg,  2011:38; 
Scholte, 2004:20,21; Gordenker ve Weiss, 1996:209.
64  Yerel Dış Politikanın temelleri

---

bağımlılık ilişkisi devletlerin aleyhine dönüşmüştür. Uluslararası 
kurumlar, küresel piyasalar ve sermaye ve diğer küreselleşme ak-
törleri, iradelerini ulus-devletlere empoze etmeye muktedir hale 
gelmişlerdir  (Coşkun,  2009:334-339,352,360,379-381,386-
392,422-436; Shah, 2008:77-80,82; Başlar, 2005:250,261,262; 
Beriş, 2006:247,248,257,363; Tüleykan, 2010:99,100)
22
.
4.  Yerelleşme/bölgeselleşme.  Küreselleşme  diğer  yandan  yerel-
leşme (bölgeselleşme) olgusunu da ortaya çıkarmaktadır. Yani 
küreselleşme ile yerel (bölgesel) değerler, yerel (bölgesel) kim-
likler ve yerel  (bölgesel) topluluklar sahneye çıkmakta, değer 
kazanmaktadır.  Küreselleşme-yerelleşme  ilişkisini  tanımla-
mak  için  “küyerelleşme”  (
glocalization)  terimi  ortaya  atılmış-
tır.  Diğer  yandan,  sınırları  ortadan  kaldıran  ve  mesafeyi  yok 
eden  küreselleşme,  insanların  bilgiye  ve  fikirlere  ulaşmasını 
ve seyahat etmesini fevkalade kolaylaştırmış, daha bilinçli ve 
talepkâr  bireyler  ortaya  çıkmıştır.  Bir  yandan  küresel  toplum 
bilinci oluşmuş, diğer yandan hükümetler, TV/internet/cep te-
lefonu  vb.  medya  ve  iletişim  araçları  yüzünden  bilgi  akışını 
kontrol edemez duruma gelmişlerdir (Karabağ, 2002:135; Coş-
kun, 2009:339-345,370; Shah, 2008:77,82; Ökmen ve Parlak, 
2010:308,355,356;  Roldan, 2010:6-8)
23
.
5.  Yerinden yönetimin gelişmesi. Yükselen refah, bilgi ve eğitim 
düzeyi  sayesinde  yerel  topluluklar,  yerel  kimliklerine  daha 
fazla  sahip  çıkmakta,  kendilerine  daha  fazla  özgürlük  ve  iş-
lerinde  özerklik  talep  etmektedir.  Bu  nedenlerle,  yerel  toplu-
luklara daha yakın olan, onları daha iyi temsil edebilecek ve 
onlara daha iyi hizmetler sunabilecek olan yerel (bölgesel) yö-
netimlerin  önemi  artmıştır.  Küreselleşme  ortamında  artan  bu 
baskılar, birçok ülkede yerelleşme ve özerkleşme eğilimlerini 
artırmış, yerinden yönetimin uygulanmasına yol açmıştır. Ulu-
sal yönetimler yetki ve kaynakları yerel yönetimlere aktarma-
ya  başlamıştır  (Karabağ,  2002:135;  Coşkun,  2009:381;  Shah, 
22  Ayrıca  bkz:  Karabağ,  2002:139;  Ökmen  ve  Parlak,  2010:309,312,314,317;  Çukurçayır, 
2009:18; Glocal Forum, 2004:5-7; Josselin ve Wallace, 2001:10,11; van der Pluijm ve Melis-
sen, 2007:8; Musch, van der Valk, Sizoo ve Tajbakhsh, 2008:13; Observatory for…; Scholte, 
2004:6,7; Mikenberg, 2008:46.
23  Ayrıca bkz: Schep, Angenent, Wismans ve Hillenius, 1995:14; Scholte, 2004:7; Mikenberg, 
2008:46
Yerel Dış Politikanın temelleri   65

---