Yerel Dış Politikanın temelleri

Yerel Dış Politikanın temelleri   59
lik Şartı, Anayasa, kanunlar ve diğer mevzuat mevcuttur. Avrupa Yerel 
Yönetimler Özerklik Şartı yerel yönetimlerin örgütlenme hakkını 10. 
maddesinde düzenlemektedir: 
1.  Yerel yönetimler yetkilerini kullanırken, ortak ilgi alanlarındaki 
görevlerini yerine getirebilmek amacıyla, başka yerel yönetim-
lerle işbirliği yapabilecekler ve, kanunlar çerçevesinde, birlik-
telikler
18
 oluşturabilecekler. 
2.  Her devlet, yerel yönetimlerin ortak çıkarlarının korunması ve 
geliştirilmesi için birliklere üye olma ve uluslararası yerel yöne-
tim birliklerine katılma hakkını tanınmasını sağlayacaktır. 
3.  Yerel  yönetimler,  kanunlarla  öngörülebilecek  şartlar  dâhilin-
de, başka devletlerin yerel yönetimleri ile işbirliği yapabilme-
lidirler.
Türkiye,  10.  maddenin  ancak  1.  paragrafını  kabul  etmiş,  2.  ve 
3.  paragrafa  ise  çekince  koymuştur  (www.conventions.coe.int, 
16.06.2012). 
1982 T.C. Anayasası’nın 127. maddesi de birlik kurma hakkını 
anayasal  güvenceye  almaktadır,  ancak  bunu  Bakanlar  Kurulu’nun 
iznine  tâbi  tutmaktadır.  Birliklerin  kuruluşunu  ve  işleyişini  2005 
tarihli  MİBK  düzenlemektedir.  Kanunun  22.maddesine  göre  bir-
likler  Sayıştay’ın  denetimine  tâbi  olmayıp,  denetimleri  İçişleri 
Bakanlığı’nca, valiler ve kaymakamlar marifetiyle yapılır, yani birlik-
ler idarî vesayete tâbidirler. Mahallî idareler (il özel idaresi, belediye 
ve köy), kendilerine verilmiş görevlerden birini ya da birkaçını yürüt-
mek üzere, kendi aralarında (sadece köylerden, belediyelerden veya 
il özel idarelerinden oluşan) birlik kurabilecekleri gibi diğer mahallî 
idarelerle de ortaklaşa (belediye/köy, belediye/özel idare, köy/özel 
idare, belediye/köy/özel idareden oluşan) birlik kurabilirler. Mahallî 
idarelerin  bütün  görevlerini  kapsayacak  şekilde  genel  amaçlı  veya 
amacı açıkça belirlenmemiş birlik kurulamaz (MİGM, a).
MİBK gereğince, ülke düzeyinde belediyeleri  ve il özel idareleri 
temsil eden sadece birer birlik kurulabilir. Bu hükme dayanılarak Tür-
kiye’de 2 ulusal birlik faaliyet göstermektedir: 1985 yılında kurulan 
Vilayetler Hizmet Birliği (www.vilayetler.gov.tr, 01.07.2012) ve daha 
18  Şartın  İngilizce  metnindeki  “to  form  consortia”,  Fransızca  metnindeki    “s’associer”  ifadeleri 
Türkçeye  “birlikler  kurmak”,  “birliktelikler  oluşturmak”,  “ortaklıklar  oluşturmak”  şeklinde 
çevrilebilir.  

---

60  Yerel Dış Politikanın temelleri
önceleri  Türkiye  Belediyeler  Birliği  Derneği  olarak  faaliyete  başla-
yıp 2002 yılında birlik statüsüne kavuşan Türkiye Belediyeler Birliği 
(www.tbb.gov.tr,  01.07.2012).  Ayrıca  birçok  bölge  ölçeğinde  kuru-
lan birlik mevcuttur. Bunlar arasında faal olan en eski bölgesel birlik, 
1975  yılında  kurulan  Marmara  Belediyeler  Birliği’dir
19
  (MBB  2011-
2015 Stratejik Planı, s.73; www.marmara.gov.tr , 01.07.2012). 
Diğer yandan, Türkiye’de yerel yönetim birliklerini düzenleyen 
MİBK dışında da bazı birlik türlerine zemin oluşturan mevzuat var-
dır.  Türkiye’de  3335  sayılı  “Uluslararası  Nitelikteki  Teşekküllerin 
Kurulması Hakkında Kanun” (UTK) uyarınca Bakanlar Kurulu kararı 
ile kurulan iki tane uluslararası yerel yönetim birliği daha mevcuttur. 
Bunlar,  1987  yılında  UTK’ya  göre  kurulan  IULA-EMME  (bugünkü 
adıyla UCLG-MEWA) ve 2003 yılında, kuruluşunda (mülga) 1580 sa-
yılı Belediye Kanunu’na göre kurulan ve akabinde UTK’daki statüye 
kavuşan Türk Dünyası Belediyeler Birliği (TDBB)’dir. Kanun bu tür 
kuruluşların denetimleri konusunda Dernekler Kanunu’nun ilgili hü-
kümlerinin uygulanacağı belirtilmektedir (Bıçakçıoğlu, 2010:58,59). 
Bu  çerçevede  faaliyet  gösteren  birlikler  hakkında  kısaca  bilgiler 
şöyledir: 
1.  ıula-emme (uClG-meWa). 
 
Uluslararası Yerel Yönetimler Birliği IULA’nın Ortadoğu ve Doğu 
Akdeniz  ve  Orta  Doğu  Bölge  Teşkilatı  (
International  Union  of 
Local Authorities, East Mediterranean and Middle East Regional 
Section) IULA-EMME, 1986 yılında IULA, Marmara ve Boğazları 
Belediyeler Birliği ve İstanbul Büyükşehir Belediyesi arasında üç 
taraflı  bir  sözleşme  ile  kurulmuştur  (IULA-EMME  Kuruluş  Söz-
leşmesi,  1986).  T.C.  Bakanlar  Kurulu’nun  11.09.1987  tarih  ve 
87/12105 sayılı kararı ile UTK uyarınca resmî hüviyet kazanmış-
tır.  2004  yılında  kuruluşun  adı  Birleşmiş  Kentler  ve  Yerel  Yö-
netimler Teşkilatı Orta Doğu ve Batı Asya Bölge Teşkilatı (
Uni-
ted  Cities  and  Local  Governments  Middle  East  and  West  Asia 
Regional  Section)  (UCLG-MEWA)  olarak  değişmiştir  (Bayhan, 
2008:31; www.uclg-mewa.org , 07.07.2012).
19  Birlik,  “Marmara  ve  Boğazları  Belediyeler  Birliği”  adı  ile  kurulmuş,  2009  yılında  ise  adını 
kısaltmıştır. 

---

Yerel Dış Politikanın temelleri   61
2.  türk Dünyası Belediyeler Birliği (tDBB)
 
Türk  Dünyası  Belediyeler  Birliği  2003  yılında  ilkin  (mülga) 
1580 sayılı Belediye Kanunu’na göre kurulmuş ve gerekli Ba-
kanlar  Kurulu  izni  için  başvurulmuştur.  Bakanlar  Kurulu  ise, 
12.11.2003  tarihli  ve  2003/6464  sayılı  kararıyla  UTK’nın  1. 
maddesine göre kurulmasını kararlaştırmıştır. TDBB’nin işlem-
leri  ve  denetimi,  başta  UTK  ve  5253  sayılı  Dernekler  Kanu-
nu’na uygun olarak yürütülmektedir (Bıçakçıoğlu, 2010; www.
tdbb.org.tr , 07.07.2012). 

---

62  Yerel Dış Politikanın temelleri

---