Yönetim Teorileri



 

Bürokratik Modelin Eleştirisi 

Bürokratik özellikler 

 

 İşlevler  

  Olumsuz Sonuçlar 

 

   

   

İş-bölümü 

 Uzmanlaşma  

  Can sıkıntısı 

Kurallar 

 Süreklilik ve benzerlik 

 

Katılık ve amaçların yer 

değiştirmesi 

Yetki hiyerarşisi 

 

Disiplinli uyum ve 

eşgüdüm 

  İletişimin tıkanması 

Kişisel olmama 

(Nesnel yönelim) 

 Ussallık  

  Moral düşmesi 

Yeterlik  

(Kariyer yönelimi) 

 Özendirme  

  Başarı ve kıdem 

arasındaki çatışma 

ABD’de Bir Okul Bölgesinde Bürokratik Yönetim Şeması 

Okul Bölgesi Müdürü 

Okul Bölgesi Müdür Yardımcısı 

(O.B.M.Y.) 

Hukuk Danışmanı 

Personelden 

Sorumlu 

O.B.M.Y. 

Öğretimden 

Sorumlu 

O.B.M.Y. 

Çalışmadan 

Sorumlu 

O.B.M.Y. 

Araştırma ve 

Geliştirmeden 

Sorumlu 

O.B.M.Y. 

İlköğretim Müdürü 

Ortaöğretim Müdürü 

Ortaokul Müdürleri 

İlkokul Müdürleri 

Öğretmenler 

 

Öğretmenler 

---

−

 

Aşırı  bir  görev  dağılımı  uzmanlık  yaratsa  bile  yeni  şeyler 

denenmesini engeller ve bu da performansta düşüşü sağlar. Sonuçta 

personelin işten kaytarmasına hatta işi bırakmasına neden olabilir. 

−

 

Bürokratik kurallara aşırı bağlılık randıman düşüklüğü sağlar. Çünkü 

bürokratik  yönetimin  tavandan  tabana  bir  komuta  özelliği 

olduğundan  karar  verme  mekanizmalarına  astlar  pek  katılmaz.  Bu 

da motivasyonu olumsuz etkiler. Astlar kendilerini üstlerinin gözünde 

kötü  gösterecek  enformasyonu  üstlerine  iletme  konusunda  isteksiz 

davranırlar.  Gerçekte  astlar  kendilerini  üstlerine  iyi  gösterici 

nitelikteki bilgiyi iletme eğilimi gösterirler. 

−

 

Nesnellik  akılcı  karar  vermeyi  sağlar;  ama  öylesine  kısır  bir  iklim 

yaratır  ki  insanlar  bu  atmosfer  içinde  mekanik  bir  etkileşim  içine 

girer. Sonuçta moralin düştüğü görülür. 



 

Bir değerlendirme: Fayol Anlayışında İnsan Boyutu 

Prof.Dr.C.Can Aktan 

Yönetim  biliminin  kurucularından  birisi  olarak  kabul  edilen  Max 

Weber  de,  Frederick  Taylor  ve  Henri  Fayol  gibi  organizasyonlarda 

uzmanlaşma,  hiyerarşi  ve  kuralların  önemi  üzerinde  durmaktaydı. 

Weber’in  yönetim  modelinde  de  “insan”  boyutunun  günümüzdeki 

anlayıştan  çok  farklı  olarak  ele  alındığını  söyleyebiliriz.  Weber’in 

yönetim  ilkelerine  göre  özellikle  organizasyonda  yazılı  kuralların 

oluşturulması, yönetici ve çalışanların bu kurallar çerçevesinde hareket 

etmesi  öngörülüyordu.  Yine  bugün  genel  kabul  gören  insan  kaynakları 

yönetimi felsefesinden farklı olarak Weberyen yönetim felsefesinde alt-

üst  ilişkilerinin  hakim  olduğu  bir  hiyerarşik-bürokratik  model 

öngörülüyordu. 

 

Kaynak:  C.Can  Aktan,  2000'li  Yıllarda  Yeni  Yönetim  Teknikleri  (4): 

İnsan Mühendisliği, İstanbul: TÜGİAD Yayını,1999. 



 

Klasik Örgüt Teorisine Genel Bir Bakış 

Temel Özellikleri 

−

 

Bir  görev  en  az  çabayı  ve  zamanı  gerektirecek  şekilde 

yürütülmelidir. 

−

 

Etkililik, herhangi bir işin temel öğelerine ayrılmasıyla elde edilebilir. 

−

 

Görevleri  parçalara  ayırmak  performansın  rutinleşmesine  yardım 

eder. 

−

 

Örgütü eşgüdümlemek için, karar verme yukarıdan aşağıya aktarılan 

sorumluluk ile birlikte merkezileştirilir. 

---

−

 

Kumanda  birliği  ve  eşgüdüm,  ancak  herhangi  bir  düzeydeki  her 

denetmenin  emri  altındaki  sınırlı  sayıda  (5-10)  astın  bulunduğu 

durumlarda olanaklıdır. 

−

 

Örgütün  bir  bölümü,  diğer  bölümlerin  yaptığı  işleri  tekrar 

yapmamalıdır. 

−

 

Formal örgüt yapısı analiz edilmelidir (yarı formal ve informal yapılar 

analiz edilmez).  

Katkıları 

−

 

Yönetim bilimini büyük ölçüde zenginleştirmişlerdir. 

−

 

Planlama,  yöneltme,  örgütleme,  koordinasyon,  bütçeleme  ve 

personel seçimi gibi süreçlere önem verdiler. 

−

 

Verimliliğe ve etkililiğe büyük önem verdiler. 

Sınırlılıkları 

−

 

Görev  odaklıdır.  Örgütteki  insanla  sadece  verim  açısından 

ilgilenmişlerdir. 

−

 

İnsanları  makinenin  birer  çarkı  gibi  görmüşlerdir.  Bu  nedenle 

insanların duygu, düşünce, özlem, çoşku ve korkularını, aralarındaki 

etkileşimin  davranışlar  üzerindeki  etkilerini  ihmal  etmişlerdir.  Bir 

başka ifadeyle psikolojik ve sosyal faktörleri yok saymışlardır. 

−

 

Motivasyonu yalnızca maddi olarak sağlama yönüne gitmişlerdir. 

−

 

İnsanı,  insan  olarak  yok  sayan  örgüt  kuramları  geliştirmeye 

çalışmışlardır. 

−

 

Örgütteki  informal  gruplar  ve  içinde  yer  aldığı  çevre  göz  ardı 

edilmiştir. 

Genel Değerlendirme 

Klasik kuramcıların  görev odaklı bir bakış açısıyla  insanı yalnızca 

bir verim makinesi  olarak görmelerine karşın yöneticiliği bir meslek 

durumuna  getirme  ve  onu  onurlu  bir  iş  olarak  tanımlama, 

yöneticileri  çeşitli  ilke  ve  tekniklerle  destekleme,  yöneticilere  yön 

verme, başarının anahtarlarını gösterme ve kamuoyunda yöneticiliği 

belli bir yere koymada önemli katkıları olmuştur. 

Eğitim Yönetimine Etkileri 

−

 

Eğitim  ve  okul  yöneticisi  bir  verim  uzmanı  olarak  düşünülmeye 

başlanmıştır.  Bu  anlayış  bir  bakıma  okulu  fabrika,  öğrenciyi 

hammadde durumuna getirmiştir. 

−

 

Eğitim  yönetiminde  verimlilik  ve  etkilik  önem  kazanmaya  başladı. 

Böylece  verim  eğitimde  son  amaç  olmaktan  çıkıp  eğitimle  birlikte 

düşünülür oldu. 

---