Yönetim Teorileri



 

Chester Barnard – İş-birliği Sistemi Teorisi   



 

Uzun  yıllar  New  Jersey  Telefon  Şirketinin  genel  müdürü  olarak  çalışan 

Barnard davranış bilimi yaklaşımını ele alan ilk yazarlardandır. 



 

Barnard’ın insan ilişkileri ve klasik yönetim ilkelerini, tek bir çerçevede 

bütünleştime  girişimi  iş-birliği  sistemini  doğurmuştur.  Barnard’a  göre 

örgütün ömrü verime dayanır. Verime örgüt amaçlarının gerçekleşmesi 

ve üye ihtiyaçlarının karşılanması şeklinde iki açıdan bakılır. İkisi birden 

sağlanınca örgütün ömrü daha uzun olur.  



 

Örgüt amaçlarının gerçekleşmesi (klasik teori) 



 

Üye ihtiyaçlarının karşılanması (insan ilişkileri) 



 

Chester  Barnard’a  göre  örgütün  öğeleri  ortak  amaç,  hizmet  isteği  ve 

iletişimdir. Bunlar birbirine bağımlı ve etkileşimlidir.  



 

Barnard,  örgütü  bilinçli  şekilde  koordine  edilmiş  eylemlere  dayalı  bir 

işbirliği  sistemi  olarak  kabul  etmiştir.  Böyle  bir  örgütün  varlığı,  üyenin 

örgüte  katkısı  ile,  örgütün  üye  ihtiyaçlarını  karşılaması  arasındaki 

dengeye bağlıdır. Bu ihtiyaçlar maddi, kişisel ve ideal teşvik öğeleri ile 

karşılanır.  Yöneticinin  görevlerinden  biri  de  bu  teşvik  öğelerini 

düzenlemektir. 

 



 

Barnard’ın yetki görüşü, yetkinin kullanılmasından etkilenen kimseyi de 

dikkate  alan,  çift  yönlü  iletişime  dayalıdır.  Verilen  bir  emrin  yetkiden 

destek  görüp  görmediği,  emri  alan  kimsenin  kabul  edip  etmemesi  ile 

anlaşılır. 



 

Örgütte  yetkinin  kabulünü  kolaylaştıran  “kabul  alanı”  kavramıdır.  Yani 

her üyenin emirleri isteyerek kabul edebileceği bir alan vardır.  



 

Barnard’a 

göre 

sorumluluk, 

bir 

yandan 

yetkiyi 

kullanma 

zorunluluğudur.  Diğer  yandan  da  bundan  kaçınma  ve  yanlış  kullanma 

durumlarında,  suçlama  görevi  yapar.  Fakat  hiyerarşinin  üst 

kademelerine doğru bu suçlama güçleşir.  



 

Sorumluluk  aynı  zamanda  örgüte  sadakatin  bir  ifadesidir.  Genel 

bakımdan sorumluluk yöneticiyi,  değerlere aykırı zayıflık ve isteklerine 

karşı koruyan bir kavramdır. 



 

E. Wight Bakke – Füzyon (Kaynaşma Süreci) Teorisi   



 

Davranış  bilimi  yaklaşımına  önemli  katkısı  olan  bir  diğer  kişi  Yale 

Üniversitesi iş ve yönetim merkezinden Bakke’dir. 



 

Örgütler  bir  füzyon  (birleşim)  içerisindedir.  Yani  kişi  kendi  hedeflerini 

gerçekleştirmek  için  örgütü  kullanırken  örgüt  de  kendi  hedeflerini 

gerçekleştirmek için kişiyi kullanır. 

---



 

Chris Argyris - “Olgunluk Teorisi” 



 

Yönetimde  insan  boyutunu  ilk  ele  alan  uzmanlardan  bir  diğeri  Chris 

Argyris’dir.  Bu  yönetim  uzmanı,  1957  yılında  İnsanın  Kişiliği  ve 

Organizasyon 

(Personality 

and 

Organization), 

1960 

yılında 

Organizasyonel  Davranışı  Anlamak  (Understanding  Organizational 

Behaviour),  1964  yılında  ise  Bireyi  ve  Organizasyonu  Bütünleştirmek 

(Intergrating  the  Individual  and  Organization)  adlı  eserlerini 

yayınlamıştır. 



 

Argyris,  literatürde  “Olgunluk  Teorisi”  olarak  adlandırılan  bir  teori 

geliştirmiştir.  Argyris’  e  göre  kişi  ve  örgüt  arasında  her  zaman  bir 

çatışma  vardır.  Bu  çatışmanın  kaynağı  da  kişinin  örgüt  içerisinde 

zamanla  olgunlaşması  ve  birçok  örgütün  de  bunu  kontrol  altına  almak 

istemesi olarak görülür. (Ergen ile evebeyn ilişkisi) 



 

Argyris’e  göre  olgunluk  ve  bağımsızlık  çoğu  zaman  örgütlerin  temel 

prensipleriyle bağdaşmaz. 



 

Kişi  ve  örgüt  arasındaki  bu  uyumsuzluk  iş  yerinde  çatışmaya,  hayal 

kırıklığına ve başarısızlığa sebep olur. 



 

Kişi  bu  duruma  nasıl  adapte  olur?  Hiyerarşide  yükselerek,  savunma 

mekanizmasını  kullanarak  ya  da  yaptığı  işe  kayıtsız  kalarak.  Bu  da 

örgütün hedeflerinin gerçekleşmesini engeller. 



 

Jacob Getzels ve Egon Guba – Sosyal Sistem İncelemesi (Modeli) 



 

Eğitimciler için geliştirilen sosyal sistem incelemesi, kullanışlı teorik bir 

yapıdır. 



 

Sosyal sistemde iki önemli boyut vardır: 



 

Kurum Boyutu: Roller ve beklentiler 



 

Birey Boyutu: Kişilikler ve ihtiyaçlar 



 

Eğitim  yöneticisi  bu  iki  boyuttan  birine  ağırlık  vermeden  durumsal  bir 

tutum izlemesi gerekir. 

Kişinin örgüt içerisindeki gelişme süreci 

Toyluk ve örgüte bağımlılık 

Olgunluk ve bağımsızlık 

---



 

Kurumsal beklentilerin yerine gelmesi için çalışan güdülenmeli ve grup 

birliği sağlanmalıdır. 



 

Eğitim  yöneticisi,  eğitim  kurumlarında  öğretmenler  görevlerini  ihmal 

ediyorsa onlar arasında grup birliğinden yararlanarak onları etki yoluyla 

çalıştırmayı denemelidir. 



 

Abraham Maslow – İhtiyaç Hiyerarşisi Kuramı 



 

Davranışçı  yaklaşım  büyük  ölçüde,  ihtiyaç  hiyerarşisini  geliştiren 

Abraham Maslow’un çalışmasına dayanmaktadır.  

Maslow’un İhtiyaç Hiyerarşisi Teorisi 

 

Genel Faktörler 

İhtiyaç 

Düzeyleri 

Örgütsel Faktörler 

Komplike 

İhtiyaçlar 

Gelişme 

İlerleme 

Büyüme 

Kendini 

Gerçekleştirme 

Örgütlerde başarılması 

zor işleri başarma 

 

Kendine saygı 

Başkalarından saygı görme 

İtibar 

Ünvanlar 

Statü 

Terfiler 

Sevgi 

Kabul görme 

Arkadaşlık 

Sosyal 

Uyumlu çalışma grupları 

İş arkadaşlıkları 

Güven 

Stabilite 

Emniyet 

Güvenli çalışma koşulları 

İş güvencesi 

Emeklilik garantisi 

Temel 

İhtiyaçlar 

Su 

Yiyecek 

Barınma 

Fizyolojik 

Isınma ve klima 

Maaş 

Çalışma koşulları 



 

Örgütün hedeflerini gerçekleştimek için yöneticinin görevi çalışanlarının 

ihtiyaçlarını yerine getirmesidir. 



 

Douglas McGregor - X ve Y Teorisi 



 

Neo-klasik  yönetim  teorisyenlerinden  bir  diğeri  Douglas  McGregor’dur. 

McGregor  1960  yılında  İşletmenin  İnsan  Boyutu  (Human  Side  of 

Enterprise)  adlı  kitabı  yayınlamıştır.  Maslow’un  çalışmasına  dayalı 

olarak bu yönetim uzmanı X ve Y olmak üzere iki farklı insan tipini ele 

almış  ve  karşılaştırmıştır.  McGregor’un  senaryolaştırdığı  iki  farklı  insan 

tipinin özellikleri şu şekildedir: 

 

---