YüZÜNCÜ yil üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ
Yüklə 2,03 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 2.FAZLULLAH-I HURÛFÎ’NİN HAYATI VE ESERLERİ
3 sanki yaratıcılığını kullandığını belirtmek ister. Za’îfî ise eserini Bostân gibi on baba ayırmış ve her babada Bostân’da işlenen konuları sırayla tercüme etmiştir. Mesnevinin kendi vezninde ve nazmen yapılan tercümeleri arasında büyük farklılıklar görünmektedir. Za’îfî birebir çeviri yapmaya gayret ederken, Hoca Mesûd bu çabayı göstermez. Eserin bunların dışında mensur çevirileri de bulunmaktadır. Kilisli Rifat ve Hikmet İlaydın tarafından yapılan çeviriler bunların içinde en tanınmışlarıdır. 6 Cavidân-nâme’nin ilkin Gürgan lehçesiyle nesir olarak yazıldığı daha önce belirtilmişti. Eser daha sonra Cavidân-nâme-i Sagir adıyla kısaltılmış ve dönemin klasik Farsçasıyla yazılmıştır. Türkçe nesir olarak iki tercüme yapılmıştır. Bunlardan ilki Ferişteoğlu Abdülmecid’in Işk-nâmesidir. Işk-nâme tam bir Cavidân tercümesi değildir. Muhtasar bir tercüme olan eser, bir giriş ve otuz iki bölümden oluşmaktadır. Söz konusu bablar mütercimin tasarrufuyla gerçekleştirilmiştir. Çünkü Cavidân-nâme’de herhangi bir bölüm bulunmamaktadır. İncelenmiş olan Süleymaniye Kütüphanesi Carullah 147 numarada kayıtlı nüshaya göre Cavidân- nâme ibtida ibtida ibtida ... sözleriyle başlamakta ve yaklaşık on varaklık bölümde Kur’an’ın çeşitli surelerinden alınmış ayetler bulunmaktadır. Bu nedenle de esere Kur’an’ın tefsiri gözüyle bakılmıştır. Işk-nâme ibtida sözleriyle başlamadığı gibi hacimce Cavidân-nâme nüshalarından oldukça eksiktir. Işk-nâme her yönüyle kısaltılmış bir tercüme görüntüsü vermektedir. Eserin bir diğer tercümesi Derviş Murtaza’nın Dürr-i Yetimidir. Söz konusu tercüme de Işk-nâme gibi ibtida ibtida sözleriyle başlayan ve Gürgan lehçesiyle yazılmış nüshadan değil, Cavidân-ı Sagir’den yapılmıştır. Eserin müellifi Derviş Murtaza hakkında kaynaklarda herhangi bir bilgi bulunmamaktadır. Tercümenin ön sözünden mütecimin Bektaşi dervişi olduğu anlaşılmaktadır. 1048/1638-39 yılında yapılan tercümenin Mevlanâ Müzesinde iki Atatürk Kitaplığında bir, İstanbul Üniversitesi Kütüphanesinde bir yazma nüshası bulumaktadır. Dürr-i Yetim, Işk-nâme’ye oranla daha geniş bir tercümedir. Gölpınarlı eserin İstanbul Kütüphanesi Farsça yazmalar 869’da kayıtlı Farsça nüshadan yapıldığını belirmektedir. Ancak eserin söz konusu nüshadan tercüme edildiğine dair herhangi bir kayıt bulunmamaktadır. Derviş Murtaza’nın tercümesi Işk-nâme’ye oranla daha hacimli ve Câvidân-nâme’ye daha yakın bir tercümedir. Eser, Câvidâ-nâme gibi oldukça hacimlidir. Mesela; Câvidân-nâme ve Dürr-i Yetim’de Hurûf-ı Mukattaa, yirmi dokuz surenin başında geçtiği şekliyle verilirken Işk-nâme’de gayrı mükerrer on dört harf olarak verilir. Ka’be ile ilgili Hurûfî te’viller –Ka’be’nin bütün yaratılmışların merkezinde oluşu- Câvidân- nâme’de olduğu gibi Dürr-i Yetim’de gösterilir. Ancak söz konusu şekillere Işk- nâme’de rastlanmaz. Bir başka tercüme Refî’î’nin Beşâret-nâmesidir. Refî’î’nin eseri tercüme bir eser olmaktan çok telif-tercüme bir görüntü arz etmektedir. Çünkü, aşağıda verilen beyitlerden anlaşılacağı üzere eser tam bir Câvidân-nâme tercümesi değil Fazlullah’ın çeşitli eserlerinin kimi bölümlerinin nazm edilmesidir. èArş-nÀme sözlerinden bunda var Tercüme úıldum ki úala yÀdigÀr 7 6 Bu konuda geniş bilgi için bkz. Ahmet Kartal, “Sa’dî-i Şîrâzî’nin Bostân İsimli Eserinin Türkçe Tercüme ve Şerhleri”, Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, V, İstanbul 2001, 99-120. 7 Mehmet Yiğit , Refî’î’nin Beşâret-nâmesi, Dil Bilgisi- Karşılaştırmalı Metin- Sözlük, (Basılmamış Doktora Tezi) Yüzüncü Yıl Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi, Van 1986. Bundan sonra Beşâret- 4 1264 Bir niçe beytin teberrük yazmışam Şöyle ãanmaġıl ki yoldan azmışam 1265 CÀvidÀn-nÀme sözidür ekåeri Fehm iden olur cihÀnuŋ mihteri 1270 Hem Muóabbet-nÀmeden yazdum kelÀm Üç kitÀbından Óaúuŋ oldı temÀm 1271 Naôm u neårinden birez vidüm òaber Bir işÀret èaúlı olana yiter 1277 Refî’i bir başka beyitte Beşâret-nâme’nin Câvidân-nâme’den bir katre olduğunu belirtir. CÀvidÀn-nÀmedür deryÀ-yı nÿr Bu BeşÀret-nÀme andan úaùredür 420 Zí deŋiz kim úaùresinde yüzerüz Bu düri bir úaùresinde düzerüz 421 2.FAZLULLAH-I HURÛFÎ’NİN HAYATI VE ESERLERİ 2.1. FAZLULLAH-I HURÛFÎ’NİN HAYATI Hurûfîliğin kurucusu olan Fazlullah b. Seyyid Bâhâddin el-Esterâbâdî et- Tebrizi el-Hüseynî’nin 740/1339-1340’da Şirvan veya Hazar Denizi’nin güney doğusundaki Esterâbâd şehrinde doğduğu söylenmektedir. 8 Bazı kaynaklar Fazl’ın gerçek adının Celâleddin, 9 Abdurrahman, Şihâbüddîn veya Şemsüddin Fazlullah olduğunu, 10 bazı kaynaklar ise Fazlullah Naîmî Tebrîzî Astarâbâdî olduğunu belirtir. 11 Gölpınarlı’nın vurguladığı gibi Fazl’ın sevenleriyle karşıtları arasında farklı lakaplarla anılması doğal karşılanmalıdır. 12 Fazlullah, uzun bir zaman Şirvan’da yaşamıştır. Bundan dolayı onun “ yirmi yıllık Necef komşusu olduğu söylenmiştir. Esterâbâd ise manevî vatanıdır. Nitekim Fazlullah nesir kitaplarını Esterâbâd lehçesiyle yazmış, Kuran’daki “el-beledü’l- emîn” in Esterâbâd olduğunu savunmuştur. 13 nâme’den verilecek olan beyitler aksi belirtilmedikçe yukarıda bahsedilen eserden alıntılanmıştır. Beyitlerin altlarında numaraları verilecektir. 8 Emir Gıyasüddîn Muhammed b. Hüseyin b. Mahammedü’l-Esterâbâdî, İstivâ-nâme, Millet Ktp., Ali Emirî, Farsça Kısmı Nu. 269 y. 1a ; Abdülbâki Gölpınarlı, Hurûfîlik Metinleri Kataloğu, Ankara, 1989, 3 ; İrene Melikoff, Uyur İdik Uyardılar, 184, Cl. Huart, “Fazlullah” Md. İA MEB. IV,.535 ; Hüsamettin Aksu, “Fazlullâh-ı Hurûfî”, DİA, XII, 277 9 Kâtib Çelebi, Keşfu’z-Zunûn, II, 1132 ; Abdülbâki Gölpınarlı, “Fadl Allah” EI., II, s.733. 10 Gölpınarlı, Hurûfîlik Metinleri Kataloğu, 2. 11 Melikoff, Uyur İdik Uyardılar, 184. 12 Gölpınarlı, , “Fadl Allah” EI., II, 733. 13 Mustafa Ünver, Hurûfîlik ve Kuran Nesimî Örneği, Ankara, 2003, 49. Yüklə 2,03 Mb. Dostları ilə paylaş:
|