ZəHĠRƏDDĠn məHƏMMƏd babur

BABURNAMƏ 

 

47 

əsgərlə  və  zirehsiz  olduğu  halda  bir  gecə  basqına  getdi,  ancaq  heç  bir  şey 

edə bilmədi. O qədər çox əsgərə qarşı nə edə bilərdi ki? Arxasından təqibçi 

göndərildi, axırda özünü çaya atdı və boğuldu. 

Başqa bir əmiri Əyyub  [Bəyçik] Sultan Əbu Səid Mirzənin  yanında, 

Xorasan çöhrə bölüyündə xidmət edirdi. Cəsur bir adamdı. [Sultan Mahmud 

Mirzənin  oğlu]  Baysunqur  Mirzənin  bəy-atəkəsiydi.  Yeməyi  və  geyinməsi 

qəribə  idi.  Lağlağıydı.  Sultan Mahmud  Mirzə  (29  b)  ona  bihəya (utanmaz) 

deyə xitab edirmiş. 

Başqa bir əmiri Vəli Xosrov şahın kiçık qardaşıydı. Adamlarına yaxşı 

baxırdı.  [Sultan  Mahmud  Mirzənin  oğulları  olan]  Sultan  Məsud  Mirzənin 

gözünə  mil  çəkilməsinə  və  Baysunqur Mirzənin  öldürülməsinə səbəb oldu. 

Hamının qiybətini edirdi. Pis və əxlaqsız, özündən bədgüman, bəd fikirli və 

alçaq bir adam idi. Özündən başqa heç kimi heç bir işdə bəyənməzdi. Mən 

Qunduz vilayətindən gələrək Duşi civarında Xosrov şahı adamlarından ayı-

randa, özünə də getməsi üçün izin verəndə Vəli də özbək təhlükəsindən qaç-

maq üçün Əndərab və Siraba gəlmişdi. O civardakı aymaqlara hücum edib 

yağmaladıqdan sonra bizə qoşulmaq üzrə Kabilə gəldi. Daha sonra Məhəm-

məd Şeybani xanın yanına getdi və Səmərqənd şəhərində başı kəsildi. 

Başqa bir əmiri ġeyx Abdullah Barlas idi. Əba Bəkr Mirzə ilə Sultan 

Mahmud xanın bibisi olan Şah Sultan Məhəmmədin qızıyla evli idi. Çox dar 

paltar geyinirdi. Həlim və əsalətli bir adamdı. 

Başqa bir əmiri Mahmud Barlas Nundaqlı barləslardandı. Sultan Əbu 

Səid  Mirzənin  yanında  bəy  idi.  Sultan  Əbu  Səid  Mirzə  İraq  vilayətini  ələ 

keçirdikdən  sonra  [=1468]  Kirmanı  Mahmud  Barlasa  vermişdi.  [Sultan 

Mahmud  Mirzənin  kiçik  qardaşlarından  və  eynı  zamanda  Baburun  əmilə-

rindən biri  olan] Əba Bəkr Mirzə (30  a)  Məzid  bəy Arğun və  qaraqoyunlu 

türkmən  bəylərilə  birləşərək  Sultan  Mahmud  Mirzənin  üzərinə  Hisara 

hücuma keçəndə Sultan Mahmud Mirzə Səmərqəndə böyük qardaşınin yanı-

na  getdi  [=1469],  ancaq  Mahmud  Barlas  Hisarı  təslim  etməyərək  yaxşı 

müdafiə etdi. Şairdi və divan tərtib etmişdi. 

 

BAYSUNQUR MĠRZƏNĠN SƏMƏRQƏND TAXTINA ÇIXMASI 

 

Sultan  Mahmud  Mirzənin  ölümündən  sonra  Xosrov  şah  bu  hadisəni 

əhalidən  gizləyərək  xəzinəyə  əl  uzatdı.  Belə  bir  xəbər  heç  gizli  qalarmı? 

Dərhal bütün şəhər xalqına yayıldı. Səmərqənd əhalisi üçün o gün böyük bir 

bayramdı. Əsgər və xalq Xosrov şaha hücum etmək istədi. Əhməd Hacı bəy 

və  tarxan bəyləri qovğanı  yatışdıraraq Xosrov şahı  şəhərdən  çıxarıb Hisara 

göndərdilər. 

Sultan Mahmud Mirzə həyatda ikən Hisarı böyük oğlu Sultan Məsud 

Mirzəyə, Buxarayı isə Baysunqur Mirzəyə vermiş və oğullarını oralara gön-

---

Zəhirəddin Məhəmməd BABUR 

 

 

 

48 

dərmişdi. Buna görə də öldüyü zaman heç biri yanında deyildi. 

Xosrov şahı çıxardıqdan sonra Səmərqənd və Hisar bəyləri birləşib or-

taq qərara gəldilər: adam göndərərək Buxarada olan Baysunqur Mirzəni gə-

tirdib Səmərqənd taxtına oturtdular. Baysunqur Mirzə padşah olanda on sək-

kiz yaşında idi. 

Bu əsnada [Baburun dayısı] Sultan Mahmud xan Sultan Cüneydin, (30 

b) Barlasın və digər bəzi Səmərqənd böyüklərinin sözünə uyub əsgərini top-

ladı və Səmərqənd taxtını istəyərək Kənbay civarına gəldi. 

Səmərqənddəki Baysunqur Mirzə də çox qüvvətli və təchizatlı qoşunla 

onun qarşısına çıxdı. Kənbay civarında meydan müharibəsi oldu. Moğol əs-

gərinin ən mühüm bölümünü idarə edən Heydər Göyəldaş önçü idi və əsgə-

rinin hamısı atdan enərək ox atırdı. Ancaq adlı-sanlı və qeyrətli Səmərqənd 

və  Hisar  igidləri  qrubu  atlarını  onların  üstünə  sürəndə  Heydər  bəyin  ko-

mandanlığında olanların hamısı atların ayaqları altında qaldı. Bunlar yenil-

diyinə görə digərləri də savaşmayaraq yenildilər. Moğolların çoxu tələf oldu 

və Baysunqur Mirzənin hüzurunda bir çoxunun başı kəsildi. Ölülərin çoxlu-

ğundan üç dəfə onun çadırının yerini dəyişdirmək məcburiyyətində qaldılar. 

 

BABURUN ĠSFƏRANI MÜHASĠRƏYƏ ALMASI 

 

Manlıq elindən olan İbrahim Saru kiçıkliyindən bəri atamın xidmətin-

də  çalışaraq  bəylik  rütbəsinə  qədər  yüksəlmiş,  sonra  bir  qəbahəti  üzündən 

qovulmuşdu.  O  bu  əsnada  İsfəra  kurqanına  girib  Baysunqur  Mirzə  adına 

xütbə oxudaraq mənə müxalifət etdi. 

Şaban ayında [=1495 aprel-may] İbrahim Sarunun fitnəsini dəf etmək 

niyyətilə (31 a) qoşuna hərəkət əmri verildi. Həmin ayın sonlarında İsfəranı 

mühasirəyə  almağa  başladıq.  O  gün  igidlər  öz  başlarına  hərəkət  etdilər  və 

oraya çatar-çatmaz kurqanın bayır tərəfində hələ tamamlanmamış bir isteh-

kamı ələ keçirdilər.  

Seyid Qasım eşik-ağa o gün hamıdan daha yaxşı hərəkət edərək qılınc 

çalmaqda  başqalarını  geridə  qoydu.  Orada  Sultan  Əhməd  Tənbəl  və  Mə-

həmməd  Dost  Əli  Tağayi  də  qılınc  çaldı,  ancaq  bahadırlıq  payəsini

1

 Seyid 

Qasım  aldı.  Bahadırlıq  payəsi  moğollarda  əski  bir  adətdir.  Hər  bayram  və 

ziyafətdə  daha  yaxşı  qılınc  işlədən  adama  bahadırlıq  payəsi  verilir.  Şahru-

xiyyəyə  dayım  Sultan  Mahmud  xanı  görməyə  gedəndə  bahadırlıq  payəsini 

yenə Seyid Qasım almışdı.  

                                                           

1

 Bahadırlıq  payəsi:  çuldu,  yaxud  bahadurluq  ülüşü:  savaşda  göstərilən  şücaətə  görə  

hökmdarın hüzurunda verilən maddi mükafat üçün işlənən termin.  

---