ZəHĠRƏDDĠn məHƏMMƏd babur
Yüklə 3,97 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- BABURUN XOCƏNDĠ GERĠ ALIB SULTAN MAHMUD XANLA GÖRÜġMƏSĠ
- Zəhirəddin Məhəmməd BABUR
- DOQQUZ YÜZ BĠRĠNCĠ ĠLĠN HADĠSƏLƏRĠ
BABURNAMƏ
49 Müharibənin ilk günündə ata-əkəm Xudaverdi bəyə zəmbərək 1 oxu dəyib öldürdü. Zirehsiz savaşdığı üçün bəzi igidlər öldü, bir çoxu da yara- landı, İbrahim Sarunun yanında zəmbərək atan bir adam vardı, fövqəladə dərəcədə yaxşı atırdı. Onun kimi yaxşı zəmbərək atan görünməmişdir. Xal- qın çoxunu yaralayan o idi. Kurqanı alandan sonra mənim xidmətimə girdi. Mühasirə uzanınca üç-dörd yerdə divarlar ucaldılması, lağımlar qazıl- ması (31 b) və qalanın alınması üçün lazımi işlərlə ciddi şəkildə məşğul ol- mağa dair əmrlər verildi. Mühasirə qırx gün qədər sürdü. Nəhayət, İbrahim Saru aciz qaldı. Xoca Mövlana qazının vasitəçiliyi ilə qulluğu qəbul edərək, şəvval ayında [=1495 iyun] qılınc və oxdanını boynuna asaraq gəlib xidmə- timizə girdi və kurqanı təhvil verdi.
Xocənd uzun müddətdən bəri Ömər Şeyx Mirzənin idarəsində idi. An- caq bu xaos zamanı və orada iş başındakıların maymaqlığı üzündən [Ömər Şeyx Mirzənin böyük qardaşı, Baburun ən böyük əmisi] Sultan Əhməd Mirzəyə keçmişdi. Bu qədər yaxınında olduğumuz üçün onun üstünə də yü- rüdük. Xocənddə Mir Moğulun atası Əbdülvəhhab Şiğavul vardı. Yaxlaşan kimi şəhəri problemsiz təhvil verdi. Bu zaman Sultan Mahmud xan Şahruxiyyəyə gəlmişdi. Bundan bir müddət öncə Sultan Əhməd Mirzə Əndican civarına gələndə, yuxarıda bəhs edildiyi üzrə, xan da gəlib Axsini mühasirəyə almışdı. «Madam aradakı mə- safə bu qədər yaxındır, xan da atamın və böyük qardaşımın yerindədir, ge- dib ziyarət edərək ehtiram göstərsəm, bu surətlə həm keçmişdəki incikliklər ortadan qalxar, həm də uzaqda və yaxında bunu eşidən və görənlər üçün də yaxşı olar» deyə düşündüm. Beləcə gedib Şahruxiyyənin kənarında Heydər bəyin [Göyəldaş] sal- dırdığı bağda onu ziyarət etdim. Bağın ortasına qurulmuş (32 a) böyük bir çadırda oturmuşdu. Çadıra girincə üç dəfə yükündüm. Xan da sayğı göstə- rərək yerindən qalxdı. Salamlaşıb dönərək təkrar yükündükdən sonra məni yanına çağırdı, çox şəfqət və mehribanlıq göstərdi. Bir-iki gün sonra Kəndirli keçidi üzərindən Axsi və Əndican tərəfə hə- rəkət etdim. Axsiyə gəlib atamın məzarını ziyarət etdim. Axsidən cümə na- mazı vaxtı çıxdım və Bəndi-Salar yolu üzərindən axşam namazıyla yatsı na- mazı arasında Əndicana gəldim. Bu Bəndi-Salar yolu doqquz ağacdır. Əndican vilayətinin köçərilərindən olan çuğraq çox iri, beş-altı min ai-
1 Zəmbərək: holuqlu taxtaya bağlı qurma yaydan və dörd guşəli, baş barmaq qalınlığın- da, ucu dəmirli, arxasında düz uçmağı təmin edən lələyi olan oxdan meydana gələn atəşsiz silah növü. Əsgərin zirehlərini dələcək gücdədir. Zəhirəddin Məhəmməd BABUR
50 ləlik bir eldir. Fərqanə ilə Kaşğar arasındakı dağlarda yaşayırlar. At və qo- yunları çoxdur. O dağlarda öküz yerinə kutas 1 bəsləyirlər. Kutasları da çox- dur. Dağları sarp və sınırda olduğu üçün vergi verməyə çox da istəkli görün- mürlər. Əsgərin komandasını Qasım bəyə [Koçin] verərək oralardan mal alıb əsgərə bəzi şeylər gətirməsi üçün çuğraqların üstünə göndərdim. İyirmi minə yaxın qoyun, min-min beş yüz də at alıb əsgərə payladı. Əsgər çuğraq sərəfindən qayıdan kimi Ura-Təpə üzərinə yürüdük. (32
cəyi il əlindən çıxmışdı. İndi isə orada Baysunqur Mirzə adından onun kiçık qardaşı Sultan Əli Mirzə vardı. Sultan Əli Mirzə gəlişimizi xəbər alınca Pel- qar və Məsiha dağlarına çıxmış, Ura-Təpədə ata-əkəsi Şeyx Zünnunu [Ar- ğun] qoymuşdu. Xocənddən keçib yarı yola gələndə Xəlifə [Nizaməddin Əli Barlas] el- çi olaraq Şeyx Zünnunun yanına göndərildi. O axmaq və alçaq adam müsbət bir cavab vermək bir yana, Xəlifəni həbsə ataraq öldürülməsini əmr etdi. Əcəli gəlmədiyi üçün Xəlifə qurtularaq, min cür məşəqqət və əzab çəkərək piyada və çılpaq bir halda iki-üç gün sonra yanımıza gəldi. Ura-Təpə civarına çatdıq. Qış yaxınlaşdığı üçün əhali çöldəki məhsul- larını tamam yığmışdı. Bu üzdən bir neçə gün sonra Əndicana qayıtdıq. Bizim geri qayıtmağımızın ardından [Sultan Mahmud] xanın adamları Ura-Təpənin üstünə yürüdülər. Ura-Təpəlilər müqavimət göstərə bilmədən şəhəri buraxıb çıxdılar. Xan da Ura-Təpəni [Baburun xalası oğlu] Məhəm- məd Hüseyn Gürgana [Duğlat] verdi. Ura-Təpə o gündən etibarən 908-ci ilə [=1502/3] qədər Məhəmməd Hüseyn Gürganın idarəsində qaldı.
1 Kutas: bir dağ öküzü növü. BABURNAMƏ
51
FƏRQANƏ - 901 (21 SENTYABR 1495 – 9 SENTYABR 1496)
Sultan Hüseyn [Bayqara] Mirzə qışda Xorasandan Hisara (33 a) qoşun çəkərək Termiz [çayının] qarşı sahilinə gəldi. Sultan Məsud Mirzə də əsgə- rini toplayaraq Termizin digər sahilinə gəlib yerləşdi. Xosrov şah Qunduz kurqanının müdafiəsini qüvvətləndirdi və kiçık qardaşı Vəlini qoşuna başçı qoyaraq Sultan Məsud Mirzənin yanına göndərdi. [Hər iki ordu] qışın xeyli hissəsini çay kənarında keçirdi və sudan keçə bilmədi. Sultan Hüseyn Mirzə iş bilən və təcrübəli bir padşah idi. Qunduza doğru, çayın yuxarı tərəfinə getdi. Qarşısındakı əsgərin diqqətini yayındırıb Əbdüllətif Bəxşi komandanlığında beş-altı yüz seçmə adamını Kilif keçi- dinə göndərdi. Qarşı tərəfdəki əsgərlər bu işdən hali olana qədər Əbdüllətif Bəxşi adamlarıyla birlikdə Kilif keçidini keçərək çayın qarşı kənarını zəbt etdi. Bu barədə Sultan Məsud Mirzəyə xəbər çatanda Xosrov şahla Vəli dər- hal onların üstünə hücum çəkməyi israrla təklif etdilər. Ancaq Sultan Məsud Mirzənin cəsarətsizliyindən və ya Vəlinin müxalifi olan Baqi Çağanyaninin fikrinə uymasından çayı keçən bu adamların üstünə getməyərək məğlub ki- mi Hisar tərəfinə qayıtdılar. Sultan Hüseyn Mirzə çayı keçərək [oğulları] Bədiüzzaman Mirzə, İb- rahim Hüseyn [Mirzə], Məhəmməd Vəli bəy və Zünnun bəy Arğunu Xosrov şahın üstünə ilqar 1 olaraq göndərdi, Müzəffər [Hüseyn] Mirzə (33 b) ilə Məhəmməd Burunduq Barlası Xutlan üzərinə yolladı, özü isə Hisar üzərinə gəldi. Hisara yaxınlaşanda Hisardakılar bundan xəbərdar oldular. Sultan Məsud Mirzə Hisarda qalmağa imkan tapa bilmədi və Kəmrud çayını yuxarı tərəfindəki Siprə-Tağ yolu ilə Səmərqəndə, kiçık qardaşı Bay-
1 İlqar/ilgər: bu terminlə çox sürətli hərəkət edən yüngül silahlı bölük, yaxud kiçik hərbi dəstə və ya hissə nəzərdə tutulmuş olmalıdır. Bax: Qeydlər və izahlar. Yüklə 3,97 Mb. Dostları ilə paylaş:
|